Hộ chiếu là gì ? Khái niệm hộ chiếu được hiểu như thế nào ?

1. Hộ chiếu là gì?

Hộ chiếu là giấy chứng nhận nhân thân, quốc tịch và chức vụ (nếu có) do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp cho công dân khi ra nước ngoài.

Hộ chiếu là một giấy thông hành, thường do chính phủ của một quốc gia cấp cho công dân của quốc gia đó, xác nhận danh tính và quốc tịch của người giữ hộ chiếu chủ yếu cho mục đích đi lại quốc tế.Hộ chiếu tiêu chuẩn có thể chứa thông tin như tên, nơi ở và ngày sinh, ảnh, chữ ký và các thông tin nhận dạng có liên quan khác của người sở hữu hộ chiếu.

Nhiều quốc gia đã bắt đầu phát hành hoặc có kế hoạch phát hành hộ chiếu sinh trắc học có chứa vi mạch nhúng, khiến chúng có thể đọc được bằng máy và khó làm giả hơn.Tính đến tháng 1 năm 2019, đã có hơn 150 khu vực pháp lý cấp hộ chiếu điện tử. Hộ chiếu không đọc được bằng máy không sinh trắc học được cấp trước đây thường vẫn có giá trị cho đến ngày hết hạn của nó.

Người mang hộ chiếu thường được quyền nhập cảnh vào quốc gia đã cấp hộ chiếu, mặc dù một số người được cấp hộ chiếu có thể không phải là công dân đầy đủ quyền cư trú (ví dụ: công dân Mỹ hoặc công dân Anh). Bản thân hộ chiếu không tạo ra bất kỳ quyền lợi nào tại quốc gia được đến thăm hoặc bắt buộc quốc gia cấp hộ chiếu theo bất kỳ cách nào, chẳng hạn như hỗ trợ lãnh sự. Một số hộ chiếu chứng thực người mang hộ chiếu có tư cách là nhà ngoại giao hoặc quan chức khác, được hưởng các quyền và đặc quyền như miễn trừ bị bắt hoặc truy tố.

Nhiều quốc gia thường cho phép nhập cảnh đối với người mang hộ chiếu của các quốc gia khác, đôi khi yêu cầu phải có thị thực, nhưng đây không phải là quyền được cấp tự động. Nhiều điều kiện bổ sung khác, chẳng hạn như không có khả năng trở thành một khoản phí công cộng vì lý do tài chính hoặc các lý do khác, và người nắm giữ không bị kết án tội phạm, có thể được áp dụng. Khi một quốc gia không công nhận quốc gia khác hoặc đang tranh chấp với quốc gia đó, quốc gia đó có thể cấm sử dụng hộ chiếu của họ để đi du lịch đến quốc gia khác đó, hoặc có thể cấm nhập cảnh đối với những người có hộ chiếu của quốc gia khác đó và đôi khi đối với những người khác có ví dụ, đã đến thăm các quốc gia khác. Một số cá nhân phải chịu các lệnh trừng phạt từ chối nhập cảnh vào các quốc gia cụ thể.

Một số quốc gia và tổ chức quốc tế cấp giấy thông hành không phải là hộ chiếu tiêu chuẩn, nhưng cho phép chủ sở hữu đi du lịch quốc tế đến các quốc gia công nhận giấy tờ này. Ví dụ, những người không quốc tịch thường không được cấp hộ chiếu quốc gia, nhưng có thể có được giấy thông hành tị nạn hoặc "hộ chiếu Nansen" trước đó cho phép họ đi đến các quốc gia công nhận giấy tờ này và đôi khi quay trở lại nước cấp cho họ hộ chiếu trên.

Trong các trường hợp khác, có thể yêu cầu hộ chiếu để xác nhận thông tin nhận dạng như nhận phòng khách sạn hoặc khi đổi tiền sang nội tệ. Hộ chiếu và các giấy tờ thông hành khác có thời hạn sử dụng nhất định, nếu quá hạn sẽ không còn giá trị, nhưng hộ chiếu được khuyến nghị là có giá trị ít nhất 6 tháng vì nhiều hãng hàng không từ chối cho hành khách có hộ chiếu còn hạn sử dụng ngắn hơn 6 tháng lên máy bay, ngay cả khi quốc gia đến có thể không yêu cầu như vậy.

Theo pháp luật Việt Nam, hộ chiếu Việt Nam chỉ cấp cho công dân Việt Nam. Khi xuất cảnh, nhập cảnh, công dân Việt Nam phải xuất trình hộ chiếu hoặc giấy thông hành với lực lượng kiểm soát xuất nhập cảnh của Việt Nam tại cửa khẩu. Người có hộ chiếu được phép xuất, nhập cảnh, quá cảnh khi có thị thực xuất, nhập cảnh, quá cảnh của nước mình hoặc nhà nước hữu quan. Hộ chiếu Việt Nam gồm các loại: hộ chiếu phổ thông, hộ chiếu công vụ, hộ chiếu ngoại giao. Các loại hộ chiếu này có giá trị 5 năm tính từ ngày cấp; khi hết hạn có thể được gia hạn một lần với thời hạn không quá 3 năm. Hộ chiếu cấp cho trẻ em dưới 16 tuổi không được gia hạn. Hộ chiếu phổ thông được cấp cho mọi công dân Việt Nam. Hộ chiếu công vụ và hộ chiếu ngoại giao được cấp cho một số công dân theo quy định của pháp luật. Bộ Công an là cơ quan có thẩm quyền cấp. gia hạn, bố sung, cấp đổi, cấp lại, huỷ bỏ tại Việt Nam hộ chiếu phổ thông; tạm giữ, thu hồi cặc loại hộ chiếu của công dân Việt Nam thuộc diện chưa được phép xuất cảnh. Bộ Ngoại giao là cơ quan có thẩm quyền cấp, gia hạn, sửa đổi, bổ sung, cấp đổi, cấp lại, huỷ bỏ tại Việt Nam hộ chiếu công vụ, hộ chiếu ngoại giao.

2. Phát hành

Về mặt lịch sử, thẩm quyền hợp pháp để cấp hộ chiếu được thành lập dựa trên việc thực hiện theo quyết định của cơ quan hành pháp của mỗi quốc gia (hoặc đặc quyền của Nhà vua). Các nguyên lý pháp lý nhất định tuân theo, đó là: thứ nhất, hộ chiếu được cấp dưới danh nghĩa của tiểu bang; thứ hai, không người nào có quyền hợp pháp được cấp hộ chiếu; thứ ba, chính phủ của mỗi quốc gia, khi thực hiện quyền hành pháp của mình, có toàn quyền quyết định từ chối cấp hoặc thu hồi hộ chiếu; và thứ tư, rằng quyết định thứ hai không bị xem xét lại. Tuy nhiên, các học giả pháp lý bao gồm AJ Arkelian đã lập luận rằng những diễn biến trong cả luật hiến pháp của các nước dân chủ và luật quốc tế áp dụng cho tất cả các nước hiện làm cho những nguyên lý lịch sử đó trở nên lỗi thời và bất hợp pháp.

Trong một số trường hợp, một số quốc gia cho phép mọi người giữ nhiều hơn một giấy hộ chiếu. Điều này có thể áp dụng, ví dụ, đối với những người đi công tác nhiều và có thể cần phải có hộ chiếu để đi du lịch trong khi một hộ chiếu khác đang phải chờ thị thực xin vào một quốc gia khác. Ví dụ, Vương quốc Anh có thể cấp hộ chiếu thứ hai nếu người nộp đơn có thể cho thấy nhu cầu và tài liệu hỗ trợ, chẳng hạn như thư từ nhà tuyển dụng.

Điều kiện cấp quốc gia

Ngày nay, hầu hết các quốc gia cấp hộ chiếu cá nhân cho công dân nộp đơn, bao gồm cả trẻ em, chỉ một số ít vẫn cấp hộ chiếu gia đình (xem bên dưới phần "Phân loại") hoặc bao gồm cả trẻ em trên hộ chiếu của cha mẹ (hầu hết các quốc gia đã chuyển sang hộ chiếu cá nhân từ đầu đến giữa thế kỷ 20). Khi người mang hộ chiếu xin cấp hộ chiếu mới (thường là do hộ chiếu trước đó hết hạn, không đủ giá trị để nhập cảnh vào một số quốc gia hoặc thiếu trang trống), họ có thể được yêu cầu nộp lại hộ chiếu cũ vì đã hết giá trị. Trong một số trường hợp, hộ chiếu hết hạn không bắt buộc phải giao nộp hoặc đã hết giá trị (ví dụ: nếu hộ chiếu đó có thị thực chưa hết hạn).

Theo luật của hầu hết các quốc gia, hộ chiếu là tài sản của chính phủ và có thể bị giới hạn hoặc bị thu hồi bất cứ lúc nào, thường là trên những lý do cụ thể và có thể bị xét xử tư pháp. Ở nhiều nước, giao nộp hộ chiếu là một điều kiện để cho phép tại ngoại thay cho việc bị phạt tù để chờ xét xử hình sự do rủi ro khi bay.

Mỗi quốc gia đặt ra các điều kiện riêng cho việc cấp hộ chiếu. Ví dụ, Pakistan yêu cầu người nộp đơn phải được phỏng vấn trước khi cấp hộ chiếu Pakistan. Khi xin hộ chiếu hoặc thẻ căn cước quốc gia, tất cả người Pakistan được yêu cầu ký vào lời thề tuyên bố Mirza Ghulam Ahmad là một nhà tiên tri mạo danh và tất cả người Ahmadis không phải là người Hồi giáo.

Một số quốc gia hạn chế việc cấp hộ chiếu, nơi các chuyến đi quốc tế đến và đi được quản lý rất chặt chẽ, chẳng hạn như Triều Tiên, nơi hộ chiếu phổ thông là đặc quyền của một số rất ít người được chính phủ tin tưởng. Các quốc gia khác đưa ra yêu cầu đối với một số công dân để được cấp hộ chiếu, chẳng hạn như Phần Lan, nơi công dân nam từ 18–30 tuổi phải chứng minh rằng họ đã hoàn thành hoặc được miễn nghĩa vụ quân sự bắt buộc của họ để được cấp hộ chiếu không hạn chế; nếu không, hộ chiếu chỉ được cấp có giá trị đến hết năm thứ 28 của họ, để đảm bảo rằng họ trở lại thực hiện nghĩa vụ quân sự. Các quốc gia khác có nghĩa vụ quân sự bắt buộc, chẳng hạn như Hàn Quốc và Syria, cũng có các yêu cầu tương tự, ví dụ: Hộ chiếu Hàn Quốc và hộ chiếu Syria.

Tình trạng quốc gia

Hộ chiếu có ghi quốc tịch của người sở hữu. Ở hầu hết các quốc gia, chỉ tồn tại một loại quốc tịch và chỉ một loại hộ chiếu phổ thông được cấp. Tuy nhiên, tồn tại một số loại ngoại lệ:

Nhiều loại quốc tịch trong một quốc gia

Vương quốc Anh có một số loại quốc tịch Vương quốc Anh do lịch sử thuộc địa của nó. Do đó, Vương quốc Anh phát hành nhiều hộ chiếu có hình thức tương tự nhưng đại diện cho các quốc tịch khác nhau, do đó, khiến các chính phủ nước ngoài buộc những người có hộ chiếu Vương quốc Anh khác nhau phải tuân theo các yêu cầu nhập cảnh khác nhau.

Nhiều loại hộ chiếu, một quốc tịch

Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa ủy quyền cho các Đặc khu Hành chính Hồng Kông và Ma Cao cấp hộ chiếu cho thường trú nhân mang quốc tịch Trung Quốc theo thỏa thuận " một quốc gia, hai hệ thống ". Chính sách thị thực do chính quyền nước ngoài áp đặt đối với thường trú nhân Hồng Kông và Ma Cao mang hộ chiếu như vậy khác với những người mang hộ chiếu phổ thông của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Hộ chiếu Đặc khu Hành chính Hồng Kông (hộ chiếu HKSAR) cho phép miễn thị thực đến nhiều quốc gia hơn hộ chiếu thông thường của CHNDTH.

Ba quốc gia cấu thành của Vương quốc Đan Mạch có một quốc tịch chung. Đan Mạch thích hợp là một thành viên của Liên minh Châu Âu, nhưng Greenland và Faroe Islands thì không. Công dân Đan Mạch cư trú tại Quần đảo Greenland hoặc Faroe có thể lựa chọn giữa việc mang hộ chiếu Đan Mạch thuộc EU và hộ chiếu Đan Mạch không thuộc Liên minh Châu Âu của người Greenland hoặc Faroe.

Hạng quốc tịch đặc biệt thông qua đầu tư

Trong một số trường hợp hiếm hoi, quốc tịch có được thông qua đầu tư. Một số nhà đầu tư đã được mô tả trong hộ chiếu Tongan là 'người được bảo vệ tại Tongan', một tình trạng không nhất thiết phải mang theo quyền cư trú ở Tonga.

Hộ chiếu của thực thể không có lãnh thổ có chủ quyền

Một số thực thể không có lãnh thổ có chủ quyền phát hành các tài liệu được mô tả như hộ chiếu, đáng chú ý nhất là Liên đoàn Iroquois,Chính phủ lâm thời của thổ dân ở Úc và Lệnh quân sự có chủ quyền của Malta. Những giấy tờ như vậy không nhất thiết phải được chấp nhận để nhập cảnh vào một quốc gia.

Hiệu lực

Hộ chiếu có thời hạn sử dụng, thường từ 5 đến 10 năm.

Nhiều quốc gia yêu cầu hộ chiếu phải có giá trị ít nhất sáu tháng sau ngày khởi hành dự kiến, cũng như có ít nhất hai đến bốn trang trống.Các khuyến nghị chung yêu cầu hộ chiếu phải còn hạn ít nhất sáu tháng kể từ ngày khởi hành vì nhiều hãng hàng không từ chối cho hành khách có hộ chiếu còn hạn sử dụng ngắn hơn lên máy bay, ngay cả khi quốc gia đến không có yêu cầu như vậy đối với du khách đến.

3. Phân loại

Các loại hộ chiếu trên toàn thế giới tồn tại một tiêu chuẩn thô sơ như nhau, mặc dù loại hộ chiếu, số trang và định nghĩa có thể khác nhau tùy theo quốc gia.

Hộ chiếu đầy đủ

• Hộ chiếu thường (còn gọi là hộ chiếu phổ thông, hoặc hộ chiếu du lịch) - Dạng hộ chiếu phổ biến nhất, được cấp cho công dân cá nhân và các công dân khác (hầu hết các quốc gia đã ngừng cấp hộ chiếu gia đình cách đây vài thập kỷ vì lý do hậu cần và an ninh).
• Hộ chiếu công vụ - Được cấp cho nhân viên chính phủ để đi công tác và người phụ thuộc đi cùng của họ.
• Hộ chiếu ngoại giao - Được cấp cho các nhà ngoại giao của một quốc gia và những người phụ thuộc đi cùng của họ để đi lại và cư trú quốc tế chính thức. Các nhà ngoại giao được công nhận ở một số hạng nhất định có thể được nước sở tại cấp quyền miễn trừ ngoại giao, nhưng điều này không tự động được trao bằng cách mang hộ chiếu ngoại giao. Mọi đặc quyền ngoại giao được áp dụng tại quốc gia mà nhà ngoại giao được công nhận; ở nơi khác, người mang hộ chiếu ngoại giao phải tuân thủ các quy định và thủ tục đi lại tương tự như yêu cầu của công dân nước họ. Việc nắm giữ hộ chiếu ngoại giao không có bất kỳ đặc quyền cụ thể nào. Tại một số sân bay, có các cửa kiểm tra hộ chiếu riêng cho người mang hộ chiếu ngoại giao.
• Hộ chiếu khẩn cấp (còn gọi là hộ chiếu tạm thời) - Được cấp cho những người bị mất, bị đánh cắp hoặc không có hộ chiếu và họ không có thời gian để lấy hộ chiếu thay thế, ví dụ người ở nước ngoài và cần phải bay về nước trong vòng vài ngày. Những hộ chiếu này dành cho thời hạn rất ngắn, ví dụ như đi một chiều về nước và đương nhiên sẽ có thời hạn hiệu lực ngắn hơn nhiều so với hộ chiếu thông thường. Giấy thông hành cũng được sử dụng cho mục đích này.

  Hộ chiếu khẩn cấp của Anh

• Hộ chiếu tập thể - Được cấp cho các nhóm xác định để đi cùng nhau đến các điểm đến cụ thể, chẳng hạn như một nhóm học sinh trong một chuyến đi học.
• Hộ chiếu gia đình - Được cấp cho cả một gia đình. Có một người mang hộ chiếu, người này có thể đi một mình hoặc với các thành viên khác trong gia đình có trong hộ chiếu. Thành viên gia đình không phải là chủ hộ chiếu không được sử dụng hộ chiếu để đi lại mà không có hộ chiếu. Hiện nay ít quốc gia cấp hộ chiếu gia đình; ví dụ, tất cả các quốc gia EU, Canada, Hoa Kỳ và Vương quốc Anh, cùng nhiều quốc gia khác, đều yêu cầu mỗi trẻ em phải có hộ chiếu riêng.

Hộ chiếu không phải cho công dân

Latvia và Estonia

Những người không phải công dân ở Latvia và Estonia là những cá nhân, chủ yếu thuộc dân tộc Nga hoặc Ukraine, không phải là công dân của Latvia hoặc Estonia nhưng có gia đình đã cư trú trong khu vực này từ thời Liên Xô và do đó có quyền được cấp hộ chiếu không phải công dân của chính phủ Latvia cũng như các quyền cụ thể khác. Khoảng 2/3 trong số họ là người gốc Nga, tiếp theo là người Belarus, người Ukraine, người Ba Lan và người Litva.

Những người không phải là công dân ở hai quốc gia được cấp hộ chiếu không phải công dân đặc biệt [40][41] trái ngược với hộ chiếu thông thường do chính quyền Estonia và Latvia cấp cho công dân.

Samoa thuộc Mỹ

Mặc dù tất cả công dân Hoa Kỳ cũng là công dân Hoa Kỳ, nhưng điều ngược lại là không đúng. Như đã nêu trong 8 U.S.C. § 1408, một người có mối liên hệ duy nhất với Hoa Kỳ là thông qua việc sinh ra trong một sở hữu bên ngoài (được định nghĩa trong 8 U.S.C. § 1101 với tên American Samoa và Swains Island, đảo này được quản lý như một phần của American Samoa), hoặc thông qua nguồn gốc từ một người được sinh ra, có quốc tịch Hoa Kỳ nhưng không phải là công dân Hoa Kỳ. Điều này trước đây là trường hợp của một số tài sản ở nước ngoài hiện tại hoặc trước đây của Hoa Kỳ, tức là Khu Kênh đào Panama và Lãnh thổ Ủy thác của Quần đảo Thái Bình Dương.[42]

Hộ chiếu Hoa Kỳ cấp cho công dân không phải là công dân có mã chứng thực 9 ghi rõ: "THE BEARER IS A UNITED STATES NATIONAL AND NOT A UNITED STATES CITIZEN." trên trang chú thích.

Công dân Hoa Kỳ không phải là công dân có thể cư trú và làm việc tại Hoa Kỳ mà không bị hạn chế, và có thể nộp đơn xin nhập quốc tịch theo các quy tắc tương tự như người nước ngoài cư trú. Giống như những người nước ngoài cư trú, họ hiện không được bất kỳ bang nào của Hoa Kỳ cho phép bỏ phiếu trong các cuộc bầu cử liên bang hoặc bang, mặc dù đối với người nước ngoài thường trú, không có hiến pháp nào cấm họ làm như vậy.

Vương quốc Anh

Do sự phức tạp của luật quốc tịch Anh, Vương quốc Anh có sáu biến thể của quốc tịch Anh. Tuy nhiên, trong số các biến thể này, chỉ có tư cách được gọi là công dân Anh mới được cấp quyền cư trú tại một quốc gia hoặc vùng lãnh thổ cụ thể (Vương quốc Anh) trong khi những quốc gia khác thì không. Do đó, Vương quốc Anh cấp hộ chiếu Anh cho những người mang quốc tịch Anh nhưng không phải là công dân Anh, bao gồm công dân Lãnh thổ hải ngoại của Anh, công dân Anh ở nước ngoài, thần dân Anh, Công dân Anh (ở nước ngoài) và Người được bảo vệ của Anh.[44]

Andorra

Trẻ em sinh ra ở Andorra cho công dân nước ngoài chưa cư trú tại quốc gia này trong vòng tối thiểu 10 năm được cấp hộ chiếu tạm thời. Sau khi trẻ đủ 18 tuổi, trẻ phải xác nhận quốc tịch của mình với Chính phủ.