Tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có theo Điều 323 Bộ luật Hình sự

1. Khái niệm và căn cứ pháp lý

Theo quy định tại Điều 323 của Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017 hành vi tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có được hiểu là hành vi tiếp nhận và sử dụng tài sản mà người đó biết rõ là do hành vi phạm tội của người khác mà có. Đây là một trong những hành vi được pháp luật hình sự quy định để ngăn chặn việc tiêu thụ và hợp pháp hóa tài sản phạm pháp, góp phần vào việc bảo vệ trật tự xã hội và công lý.

Tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội có nghĩa là hành vi nhận, sử dụng, mua bán hoặc giao dịch với tài sản mà người tiêu thụ biết rõ là có nguồn gốc từ hành vi phạm tội của người khác. Điều này không nhất thiết phải được thể hiện bằng việc có một thỏa thuận hoặc cam kết trước đó về việc nhận tài sản bất hợp pháp, mà đơn thuần là hành vi tiếp nhận và sử dụng tài sản mà người đó biết rõ nguồn gốc bất hợp pháp của nó.

Điều 323 Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định rằng, hành vi tiêu thụ tài sản bất hợp pháp không chỉ là hành vi đơn thuần của việc tiếp nhận tài sản mà còn bao gồm việc thực hiện các giao dịch liên quan đến tài sản đó, bao gồm mua bán, cho thuê, thuê, hoặc các hình thức chuyển nhượng khác. Quy định này phản ánh mục tiêu của pháp luật trong việc ngăn chặn các hành vi hợp pháp hóa tài sản phạm pháp và duy trì sự công bằng trong xã hội.

Việc quy định và xử lý hành vi tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội là rất quan trọng trong việc duy trì trật tự xã hội và công lý. Nó không chỉ giúp ngăn chặn các hành vi hợp pháp hóa tài sản phạm pháp mà còn góp phần làm giảm các hành vi tội phạm liên quan đến tài sản. Bằng cách xử lý nghiêm các hành vi tiêu thụ tài sản bất hợp pháp, pháp luật bảo đảm rằng những người tham gia vào chuỗi tội phạm không thể hưởng lợi từ các hoạt động phạm tội, từ đó góp phần vào việc xây dựng một xã hội công bằng và an toàn hơn.

2. Các yếu tố cấu thành tội phạm

- Về mặt chủ thể: Chủ thể của tội phạm chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có là bất kỳ cá nhân nào có năng lực trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi năm 2017. Điều này có nghĩa là mọi người, miễn là họ đáp ứng yêu cầu về năng lực chịu trách nhiệm hình sự, đều có thể trở thành đối tượng của tội phạm này. Năng lực trách nhiệm hình sự bao gồm khả năng nhận thức hành vi của mình và khả năng điều khiển hành vi đó theo quy định của pháp luật.

- Về mặt khách thể: Tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội xâm phạm đến trật tự an toàn xã hội và quyền sở hữu tài sản hợp pháp của các cá nhân khác. Hành vi này không chỉ làm tổn hại đến trật tự công cộng mà còn gián tiếp tác động đến quyền và lợi ích hợp pháp của những người bị hại. Việc chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản phạm pháp góp phần làm gia tăng và duy trì các hoạt động phạm tội, từ đó làm giảm hiệu quả của các biện pháp bảo vệ tài sản và an ninh xã hội.

- Về mặt khách quan:

+ Hành vi khách quan: Để xác định tội phạm này, không chỉ dựa vào giá trị của tài sản mà người phạm tội chứa chấp hoặc tiêu thụ, mà còn cần phải xem xét liệu tài sản đó có thực sự được thu lợi từ hành vi phạm tội hay không. Cụ thể, nếu tài sản được nhận hoặc tiêu thụ mà không phải là kết quả của hành vi phạm tội, hoặc nếu các yếu tố cấu thành tội phạm không đủ thì chưa đủ điều kiện để coi là tiêu thụ tài sản do phạm tội mà có. Tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội được chia thành hai hành vi chính:

• Chứa chấp tài sản: Đây là hành vi của một cá nhân khi biết rõ tài sản đó có nguồn gốc từ hành vi phạm tội nhưng vẫn cầm, giữ, hoặc che giấu tài sản đó. Hành vi này bao gồm việc lưu giữ, bảo quản hoặc giấu tài sản với mục đích không để lộ diện cho cơ quan chức năng.
• Tiêu thụ tài sản: Đây là hành vi của cá nhân khi biết rõ tài sản đó có nguồn gốc từ hành vi phạm tội nhưng vẫn thực hiện các giao dịch mua bán, sử dụng hoặc chuyển nhượng tài sản đó nhằm mục đích tiêu thụ. Việc này có thể bao gồm việc mua tài sản với ý định sử dụng cho cá nhân hoặc chuyển nhượng cho người khác.
• Tùy vào hành vi cụ thể, người bị truy cứu trách nhiệm hình sự có thể đối mặt với các tội danh khác nhau theo Điều 323 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017).

+ Điều kiện để xác định hành vi phạm tội:

• Không cần có sự cam kết trước về việc sẽ chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản với người giao tài sản.
• Phải có nhận thức rõ ràng rằng tài sản đó có được từ hành vi phạm tội của người khác tại thời điểm nhận hoặc tiêu thụ tài sản.
• Việc tiêu thụ hoặc chứa chấp tài sản do người khác phạm tội gây tổn hại đến quyền sở hữu hợp pháp của các cá nhân bị hại và làm phức tạp thêm công tác điều tra, xử lý tội phạm. Nó tạo điều kiện cho các hành vi phạm tội tiếp tục tồn tại và phát triển, đồng thời làm giảm hiệu quả của các biện pháp bảo vệ và trừng trị tội phạm.

- Vể mặt chủ quan:

​+ Tội phạm này yêu cầu lỗi cố ý trực tiếp, tức là người phạm tội biết rõ rằng tài sản mà họ chứa chấp hoặc tiêu thụ là tài sản do hành vi phạm tội của người khác mà có. Đây là yếu tố cơ bản để cấu thành tội phạm này, phản ánh ý thức và mục đích của người phạm tội trong việc xử lý tài sản bất hợp pháp.

​+ Mặc dù mục đích lừa dối không phải là yếu tố bắt buộc để xác định tội phạm này, nhưng hành vi chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội thường liên quan đến việc có ý thức nhận thức rõ nguồn gốc tài sản bất hợp pháp mà không cần có cam kết hay thỏa thuận trước đó.

3. Các hình thức chứa chấp, tiêu thụ tài sản

- Hành vi chứa chấp tài sản do người khác phạm tội mà có thể được thực hiện qua nhiều hình thức khác nhau, bao gồm:

+ Giấu giếm và cất giữ tài sản: Đây là hành vi của một cá nhân khi biết rõ rằng tài sản có được từ hành vi phạm tội của người khác nhưng vẫn giữ kín và cất giấu tài sản đó, nhằm mục đích che đậy nguồn gốc bất hợp pháp của nó. Việc này có thể thực hiện bằng cách giấu tài sản ở những nơi an toàn, bí mật, tránh sự phát hiện của cơ quan chức năng và người ngoài.

+ Cho mượng, thuê địa điểm để cất giấu tài sản: Hành vi này bao gồm việc cung cấp địa điểm cho người khác thuê hoặc mượn để cất giữ tài sản bất hợp pháp. Địa điểm có thể là kho bãi, nhà ở, hoặc bất kỳ không gian nào mà người cho mượn không yêu cầu phải biết rõ về nguồn gốc tài sản được cất giữ. Việc này giúp người giữ tài sản phạm pháp tránh được sự phát hiện và điều tra từ các cơ quan chức năng.

- Tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có thể được thực hiện thông qua các hình thức sau:

+ Mua, bán, trao đổi, tặng cho tài sản: Hành vi này liên quan đến việc thực hiện các giao dịch mua bán, trao đổi, hoặc tặng cho tài sản có nguồn gốc từ hành vi phạm tội. Cá nhân thực hiện hành vi này biết rõ rằng tài sản đó là kết quả của hành vi phạm pháp nhưng vẫn tham gia vào các giao dịch nhằm mục đích tiêu thụ tài sản. Việc này có thể bao gồm việc giao dịch tại chợ đen, thị trường bất hợp pháp, hoặc các kênh thương mại không chính thức.

+ Sử dụng tài sản cho mục đích cá nhân: Đây là hành vi khi cá nhân sử dụng tài sản có nguồn gốc phạm tội cho các mục đích cá nhân, chẳng hạn như sử dụng tài sản để tiêu dùng, đầu tư hoặc phục vụ các nhu cầu cá nhân mà không có ý định bán lại. Việc này không chỉ góp phần duy trì và tăng cường việc sử dụng tài sản bất hợp pháp mà còn làm giảm giá trị của việc quản lý và bảo vệ tài sản hợp pháp trong xã hội.

4. Các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự

- Tình tiết tăng nặng:

​+ Khi hành vi chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản có giá trị lớn, nghĩa là tài sản đó có giá trị cao về mặt tài chính hoặc hiện vật, điều này làm tăng mức độ nghiêm trọng của tội phạm. Việc xử lý tài sản có giá trị lớn không chỉ làm gia tăng mức độ tổn thất và thiệt hại mà còn có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng hơn đối với quyền sở hữu tài sản hợp pháp và trật tự xã hội.

​+ Nếu một cá nhân thực hiện hành vi chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có nhiều lần, điều này cho thấy sự kiên trì và có hệ thống trong việc tham gia vào các hoạt động bất hợp pháp. Hành vi này không chỉ làm gia tăng mức độ nghiêm trọng của tội phạm mà còn cho thấy ý thức phạm tội có tổ chức và có kế hoạch, làm cho việc xử lý trở nên phức tạp và cần thiết phải áp dụng hình phạt nghiêm khắc hơn.

​+ Trong trường hợp tài sản chứa chấp hoặc tiêu thụ có liên quan đến các tội phạm đặc biệt nguy hiểm như vũ khí, ma túy, hoặc các loại tài sản có liên quan đến an ninh quốc gia, mức độ nguy hiểm của hành vi tăng lên đáng kể. Những tài sản này không chỉ gây ra nguy cơ cao về mặt pháp lý mà còn ảnh hưởng đến sự an toàn và trật tự xã hội, yêu cầu các cơ quan chức năng có biện pháp xử lý nghiêm khắc hơn để ngăn chặn các nguy cơ tiềm ẩn.

- Tình tiết giảm nhẹ:

​+ Nếu bị cáo thể hiện sự thành khẩn trong việc khai báo sự thật và thể hiện sự ăn năn hối cải về hành vi của mình, điều này có thể được xem là một tình tiết giảm nhẹ. Việc chủ động hợp tác với cơ quan điều tra, thú nhận lỗi lầm và cố gắng khắc phục hậu quả cho thấy tinh thần hợp tác và mong muốn sửa chữa lỗi lầm, từ đó có thể được xem xét để giảm nhẹ hình phạt.

​+ Trường hợp bị cáo bị ép buộc hoặc bị đe dọa để thực hiện hành vi phạm tội, và việc này dẫn đến hành vi chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản phạm tội, đây có thể là một tình tiết giảm nhẹ. Nếu bị cáo có thể chứng minh rằng họ đã hành động dưới sự cưỡng bức hoặc ảnh hưởng của sự đe dọa, điều này có thể làm giảm mức độ trách nhiệm hình sự của họ, vì yếu tố bị ép buộc làm giảm mức độ tự nguyện và ý thức của hành vi phạm tội.

5. Hình phạt đối với tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản

Theo quy định tại Điều 323 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), người phạm tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự với các hình thức xử phạt cụ thể tùy thuộc vào tính chất và mức độ nghiêm trọng của hành vi. Cụ thể:

- Hình phạt chính:

+ Nhẹ nhất: Trường hợp mức độ vi phạm không quá nghiêm trọng, người phạm tội có thể bị xử phạt bằng hình thức phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng. Bên cạnh đó, họ có thể bị phạt cải tạo không giam giữ lên đến 03 năm, hoặc bị phạt tù với mức án từ 06 tháng đến 03 năm.

+ Nặng nhất: Trong các trường hợp nghiêm trọng hơn, mức độ vi phạm cao hơn, người phạm tội có thể bị phạt tù với mức án từ 03 năm đến 15 năm. Mức hình phạt tù cao nhất này được áp dụng khi hành vi phạm tội đặc biệt nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn đến trật tự xã hội và quyền sở hữu tài sản của người khác.

- Hình phạt bổ sung: Ngoài hình phạt chính, người phạm tội còn có thể phải chịu các hình phạt bổ sung, bao gồm:

+ Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, nhằm tăng cường biện pháp răn đe và bồi thường một phần thiệt hại.

+ Tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản của người phạm tội. Hình phạt này nhằm mục đích tước bỏ các lợi ích thu được từ hành vi phạm tội và củng cố tính nghiêm khắc của pháp luật.

Tóm lại, Điều 323 Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định rõ ràng và cụ thể về các hình thức xử phạt đối với hành vi chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có. Hình phạt sẽ được áp dụng tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của hành vi, từ các hình thức phạt tiền và cải tạo không giam giữ đến các mức án tù nặng nề, nhằm bảo đảm công bằng và răn đe đối với những hành vi phạm pháp liên quan đến tài sản do tội phạm mà có

6. Ý nghĩa và tác hại của tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản

- Ý nghĩa:

​+ Việc nghiêm trị tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có là một bước quan trọng trong việc bảo vệ quyền sở hữu tài sản của công dân và xã hội. Những biện pháp pháp lý này nhằm đảm bảo rằng các tài sản được giữ gìn và quản lý một cách hợp pháp, không bị lợi dụng bởi những hành vi trái pháp luật. Điều này góp phần củng cố niềm tin của người dân vào hệ thống pháp luật và các cơ quan chức năng.

​+ Việc xử lý nghiêm khắc đối với hành vi chứa chấp và tiêu thụ tài sản phạm tội có tác dụng phòng ngừa và ngăn chặn các hoạt động phạm tội khác. Khi các cá nhân nhận thức được rằng việc tiêu thụ hoặc chứa chấp tài sản do người khác phạm tội có thể dẫn đến hình phạt nghiêm trọng, họ sẽ có động lực để từ bỏ các hành vi phạm pháp và tuân thủ pháp luật, qua đó giảm thiểu tỷ lệ tội phạm trong xã hội.

- Tác hại:

​+ Hành vi chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do phạm tội có thể tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động tội phạm tiếp theo. Khi tài sản phạm pháp được tiêu thụ một cách dễ dàng, các tội phạm có thể tiếp tục thực hiện các hành vi bất hợp pháp mà không lo ngại về việc bị phát hiện hoặc bị trừng phạt. Điều này không chỉ làm gia tăng tỷ lệ tội phạm mà còn làm cho công tác phòng chống tội phạm trở nên khó khăn hơn.

​+ Tội phạm chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội có thể gây thiệt hại nghiêm trọng đối với các nạn nhân của hành vi phạm tội. Những tài sản bị chiếm đoạt hoặc gây thiệt hại sẽ không thể được thu hồi hoặc bồi thường cho người bị hại, dẫn đến sự mất mát và tổn thất tài chính cho họ. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân nạn nhân mà còn tác động tiêu cực đến trật tự và sự ổn định của xã hội.

Ngoài ra, có thể tham khảo: Phân biệt đồng phạm với tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có. Còn khúc mắc, liên hệ 1900.6162 hoặc gửi email tới: lienhe@luatminhkhue.vn để được hỗ trợ. Xin cảm ơn.