Tuổi kết hôn là gì ? Quy định về độ tuổi kết hôn theo Luật Hôn nhân và Gia đình hiện hành?

1. Tuổi kết hôn là gì?

Tuổi kết hôn là tuổi mà một người được phép lấy chồng/vợ cũng như quyền làm hoặc buộc phải làm cha/mẹ hoặc các hình thức khác đồng thuận khác. Độ tuổi và các yêu cầu khác nhau ở mỗi nước, nhưng nhìn chung thì phần lớn các quốc gia quy định độ tuổi kết hôn của nữ là từ 18-20 tuổi, và tuổi kết hôn của nam lớn hơn nữ khoảng 1-2 tuổi. Tuy nhiên một số nước cho phép độ tuổi kết hôn sớm hơn 1-2 năm nếu có sự đồng ý của cha/mẹ, hoặc trong trường hợp người nữ đã mang thai.

2. Quy định về độ tuổi kết hôn theo Luật Hôn nhân và Gia đình

Theo Khoản 1 Điều 8 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 (Luật HN&GĐ 2014) quy định

"Điều 8. Điều kiện kết hôn

1. Nam, nữ kết hôn với nhau phải tuân theo các điều kiện sau đây:

a) Nam từ đủ 20 tuổi trở lên, nữ từ đủ 18 tuổi trở lên;

b) Việc kết hôn do nam và nữ tự nguyện quyết định;

c) Không bị mất năng lực hành vi dân sự;

d) Việc kết hôn không thuộc một trong các trường hợp cấm kết hôn theo quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 2 Điều 5 của Luật này."

Như vậy, về độ tuổi kết hôn được quy định cụ thể như sau

+ Nam từ đủ 20 tuổi trở lên

+ Nữ từ đủ 18 tuổi trở lên

Căn cứ khoản 1 Điều 2 Thông tư liên tịch số 01/2016/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BTP quy định

"“Nam từ đủ 20 tuổi trở lên, nữ từ đủ 18 tuổi trở lên” quy định tại điểm a khoản 1 Điều 8 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 à trường hợp nam đã đủ hai mươi tuổi, nữ đã đủ mười tám tuổi trở lên và được xác định theo ngày, tháng, năm sinh."

Như vậy, cách tính tuổi “đủ 20 tuổi” hay “đủ 18 tuổi” trong quy định về độ tuổi đăng ký kết hôn là tính theo tròn tuổi (đủ ngày, đủ tháng, đủ năm). Ví dụ như: Nữ sinh ngày 15/08/1999 thì đến 15/08/2017 là đủ 18 tuổi. Như vậy kể từ ngày 15/08/2017 trở đi thì bạn nữ này đủ điều kiện về độ tuổi để được kết hôn theo quy định của pháp luật Việt Nam.

Với trường hợp không thể xác định được ngày sinh, tháng sinh thì thực hiện như sau:

+ Nếu xác định được năm sinh nhưng không xác định được tháng sinh thì tháng sinh được xác định là tháng một của năm sinh;

+ Nếu xác định được năm sinh, tháng sinh nhưng không xác định được ngày sinh thì ngày sinh được xác định là ngày mùng một của tháng sinh.

Ví dụ: Chị B sinh ngày 10-01-1997, đến ngày 08-01-2015 chị B đăng ký kết hôn với anh A tại Ủy ban nhân dân xã X. Tại thời điểm đăng ký kết hôn chị B chưa đủ 18 tuổi (ngày chị B đủ 18 tuổi là ngày 10-01-2015), như vậy, theo quy định tại khoản 1 Điều 9 của Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 thì chị B đã đủ tuổi kết hôn, tuy nhiên vì ngày chị B đăng ký kết hôn Luật hôn nhân và gia đình đã có hiệu lực (ngày 01-01-2015) nên chị B đã vi phạm điều kiện về tuổi kết hôn quy định tại điểm a khoản 1 Điều 8 của Luật hôn nhân và gia đình.

3. Trường hợp kết hôn với người nước ngoài thì độ tuổi kết hôn được quy định thế nào?

Căn cứ theo khoản 1 Điều 126 Luật HN&GĐ 2014 quy định

"Trong việc kết hôn giữa công dân Việt Nam với người nước ngoài, mỗi bên phải tuân theo pháp luật của nước mình về điều kiện kết hôn; nếu việc kết hôn được tiến hành tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền của Việt Nam thì người nước ngoài còn phải tuân theo các quy định của Luật này về điều kiện kết hôn."

Như vậy, với trường hợp công dân Việt Nam kết hôn với người nước ngoài thì mỗi bên phải tuân theo pháp luật của nước mình về điều kiện kết hôn. Nếu kết hôn thực hiện ở cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam thì người nước ngoài phải tuân theo điều kiện kết hôn của Việt Nam tại Luật HN&GĐ. Do đó, nếu công dân Việt Nam kết hôn với người nước ngoài ở cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam thì người Việt Nam và người nước ngoài đều phải đáp ứng điều kiện về độ tuổi đã nêu ở trên.

4. Kết hôn khi chưa đủ tuổi thì bị xử phạt như thế nào?

Kết hôn khi chưa đủ tuổi hay còn gọi là tảo hôn là việc lấy vợ, lấy chồng khi một bên hoặc cả hai bên chưa đủ tuổi kết hôn (theo khoản 8 Điều 3 Luật HN&GĐ). Do đó, tảo hôn là khi một bên hoặc cả hai bên, nam chưa đủ 20 tuổi, nữ chưa đủ 18 tuổi trở lên.

Đồng thời, theo quy định hiện nay, nam, nữ tảo hôn có thể bị xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

4.1. Xử lý vi phạm hành chính

Theo Điều 58 Nghị định 82/2020/NĐ-CP quy định

"Điều 58. Hành vi tảo hôn, tổ chức tảo hôn

1. Phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với hành vi tổ chức lấy vợ, lấy chồng cho người chưa đủ tuổi kết hôn.

2. Phạt tiền từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với hành vi duy trì quan hệ vợ chồng trái pháp luật với người chưa đủ tuổi kết hôn mặc dù đã có bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Toà án."

Như vậy, có hai mức độ xử phạt hành chính đối với hành vi tảo hôn. Người thực hiện hành vi tảo hôn sẽ bị xử phạt hành chính từ 1.000.000 đếng 3.000.000; nếu trong trường hợp đã có bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Toà án mà người thực hiện hành vi này vẫn tiếp tục vi phạm thì sẽ bị xử phạt từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng.

4.2. Truy cứ trách nhiệm hình sự

Căn cứ Điều 183 Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định

"Điều 183. Tội tổ chức tảo hôn

Người nào tổ chức việc lấy vợ, lấy chồng cho những người chưa đến tuổi kết hôn, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm"

Như vậy, truy cứu trách nhiệm hình sự sẽ xảy ra trong trường hợp người thực hiện hành vi tổ chức việc lấy vợ, chồng cho những người chưa đủ tuổi kết hôn đã từng bị xử phạt vi phạm hành chính rồi mà còn tái phạm thì sẽ bị phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm.

5. Chưa đủ tuổi kết hôn nhưng làm đám cưới có được không?

Theo quy định tại Điều 9 Luật HN&GĐ, việc kết hôn chỉ có giá trị pháp lý khi được đăng ký tại cơ quan có thẩm quyền theo quy định của Luật HN&GĐ. Do đó, quan hệ hôn nhân chỉ hợp pháp khi thực hiện đăng ký kết hôn nên nếu chưa đủ tuổi mà làm đám cưới thì việc kết hôn đó sẽ không được pháp luật công nhận.

Thậm chí, sau khi tổ chức đám cưới mà chưa đủ tuổi, nếu có quan hệ tình dục hoặc giao cấu với người dưới 16 tuổi, tùy mức độ, tính chất có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự với một trong các tội sau đây:

+ Hiếp dâm người dưới 16 tuổi (Điều 142 Bộ luật Hình sự 2015);

Điều 142. Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi

1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:

a) Dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân hoặc thủ đoạn khác giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi trái với ý muốn của họ;

b) Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người dưới 13 tuổi.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm:

a) Có tính chất loạn luân;

b) Làm nạn nhân có thai;

c) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%;

d) Gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân từ 11% đến 45%;

đ) Đối với người mà người phạm tội có trách nhiệm chăm sóc, giáo dục, chữa bệnh;

e) Phạm tội 02 lần trở lên;

g) Đối với 02 người trở lên;

h) Tái phạm nguy hiểm.

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình:

a) Có tổ chức;

b) Nhiều người hiếp một người;

c) Phạm tội đối với người dưới 10 tuổi;

d) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;

đ) Gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân 46% trở lên;

e) Biết mình bị nhiễm HIV mà vẫn phạm tội;

g) Làm nạn nhân chết hoặc tự sát.

4. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

+ Cưỡng dâm người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi theo quy định tại khoản 4 Điều 144 Bộ luật Hình sự 2015

" Cưỡng dâm người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.

Phạm tội thuộc một trong các trường hợp quy định tại khoản 2 hoặc khoản 3 Điều này, thì bị xử phạt theo mức hình phạt quy định tại các khoản đó."

5. Thực trạng tảo hôn ở nước ta hiện nay