1. Dấm bỗng (bỗng rượu) là gì?
Dấm bỗng (bỗng rượu) là một loại gia vị chua được lên men tự nhiên từ hèm rượu, thường được sử dụng ở miền Bắc Việt Nam. Hèm là phần xác cơm rượu sau khi chưng cất thành rượu trắng. Dấm bỗng có màu trắng đục, vị chua thanh, mùi thơm dịu nhẹ. Độ chua của dấm bỗng dao động từ 4 đến 6 độ pH. Thành phần cuẩ dấm bỗng chủ yếu chứa axit axetic, axit lactic, axit malic,... Dấm bỗng thường được sử dụng trong các món ăn như bún ốc, bún thang, bún riêu, canh chua,... Dấm bỗng giúp cho các món ăn thêm đậm đà, hấp dẫn và kích thích vị giác.
Dưới đây là một số đặc điểm của dấm bỗng:
- Tên gọi: Dấm bỗng còn có các tên gọi khác như giấm bỗng, bỗng rượu.
- Thành phần: Hèm rượu, nước.
- Màu sắc: Trắng đục.
- Vị giác: Chua thanh, mùi thơm dịu nhẹ.
- Cách sử dụng: Dùng làm gia vị trong các món ăn.
2. Công dụng của dấm bỗng
Dấm bỗng là một loại gia vị chua được lên men tự nhiên từ hèm rượu, thường được sử dụng ở miền Bắc Việt Nam. Dấm bỗng có nhiều công dụng, bao gồm:
- Làm gia vị trong các món ăn: Dấm bỗng là một loại gia vị không thể thiếu trong nhiều món ăn truyền thống của Việt Nam, đặc biệt là các món ăn của miền Bắc. Dấm bỗng giúp cho các món ăn thêm đậm đà, hấp dẫn và kích thích vị giác. Dấm bỗng là thành phần không thể thiếu trong món bún ốc, bún thang, bún riêu, bún canh chua,... Dấm bỗng giúp cho nước dùng của bún có vị chua thanh, kích thích vị giác, thơm ngon, đậm đà. Ngoài ra, dấm bỗng còn được sử dụng trong các món ăn khác như canh cá, canh thịt, lẩu,... Dấm bỗng giúp cho các món ăn thêm đậm đà, hấp dẫn và kích thích vị giác.
- Khử mùi tanh: Dấm bỗng có tác dụng khử mùi tanh của các loại thực phẩm như cá, ốc,... Dấm bỗng có chứa axit axetic, có tác dụng phân hủy các chất gây mùi tanh. Dấm bỗng có thể khử mùi tanh của các loại thực phẩm như cá, ốc,... là do dấm bỗng có chứa axit axetic, có tác dụng phân hủy các chất gây mùi tanh. Mùi tanh của các loại thực phẩm như cá, ốc,... là do các chất hữu cơ chứa lưu huỳnh, chẳng hạn như trimethylamine, dimethylamine,... Axit axetic trong dấm bỗng có tác dụng phân hủy các chất này, giúp loại bỏ mùi tanh. Ngoài ra, dấm bỗng còn có tác dụng làm mềm thịt, giúp các loại thực phẩm thấm gia vị tốt hơn. Điều này cũng góp phần làm giảm mùi tanh của các loại thực phẩm.
- Làm sạch vết thâm (nhựa) thực phẩm: Có nhiều loại thực phẩm có nhựa dính vào rất khó để có thể loại bỏ chúng. Những loại như chuối xanh, nộm hoa chuối, mít... thường có nhiều nhựa thấm dính vào. Vết nhựa thực phẩm thường rất khó rửa sạch, vì chúng bám chặt vào da và các vật dụng. Dấm bống là một nguyên liệu tự nhiên có thể giúp loại bỏ vết nhựa thực phẩm hiệu quả. Dấm bống có tính axit, giúp phân hủy các chất nhựa trong thực phẩm thành các phân tử nhỏ hơn, dễ dàng hòa tan trong nước. Khi vết nhựa được phân hủy, chúng sẽ bị rửa trôi dễ dàng hơn.
- Làm sạch: Dấm bỗng có thể được sử dụng để làm sạch các vết thâm (nhựa) thực phẩm, vết bẩn trên đồ dùng nhà bếp,... Dấm bỗng có tác dụng tẩy rửa, giúp loại bỏ các vết bẩn cứng đầu. Axit axetic trong giấm bống có khả năng hòa tan các chất béo, protein,... Đây là những chất thường gây ra các vết bẩn cứng đầu trên bề mặt vật dụng. Ngoài ra, axit axetic còn có tác dụng sát khuẩn, giúp loại bỏ vi khuẩn gây mùi hôi.
- Đốt cháy mỡ thừa: Axit axetic là thành phần chính của dấm bỗng, có tác dụng tăng cường quá trình trao đổi chất, giúp đốt cháy calo và mỡ thừa hiệu quả. Các chất chống oxy hóa có tác dụng ngăn chặn quá trình sản sinh các gốc tự do, từ đó bảo vệ tế bào khỏi bị tổn thương và ngăn ngừa tích tụ mỡ thừa.
- Làm đẹp: Dấm bỗng có thể được sử dụng để làm mặt nạ dưỡng da, giúp da sáng mịn, đều màu. Dấm bỗng có chứa axit axetic, có tác dụng tẩy tế bào chết, loại bỏ bụi bẩn, bã nhờn trên da. Ngoài ra, dấm bống còn có tác dụng se khít lỗ chân lông, giúp da sáng mịn, đều màu. Tuy nhiên, dấm bống có tính axit nên có thể gây kích ứng da đối với một số người. Do đó, cần thử dấm bống trên một vùng nhỏ của da trước khi sử dụng, cũng không nên sử dụng dấm bống quá thường xuyên, tránh làm da bị khô.
Dấm bỗng có thể được sử dụng trực tiếp hoặc pha loãng với nước. Dấm bỗng có vị chua nên khi sử dụng cần chú ý cho lượng dấm bỗng vừa đủ, tránh cho món ăn bị chua quá. Dấm bỗng có thể bảo quản trong tủ lạnh để dùng dần.
3. Cách làm dấm bỗng đơn giản
Để làm dấm bỗng, người ta cần chuẩn bị những nguyên liệu sau:
- Gạo ngon
- Men rượu
- Nước
Cách làm dấm bỗng:
- Làm cơm rượu: Gạo ngon được nấu thành cơm, sau đó để men vào ủ trong khoảng 2 - 3 ngày cho cơm lên men.
- Chưng cất rượu: Cơm rượu được chưng cất để lấy rượu trắng. Phần rượu trắng được bỏ đi, phần cơm rượu được gọi là hèm.
- Làm dấm bỗng: Hèm được nấu lên khoảng 2 - 3 lần, rồi chắt lấy lần nước cuối cùng. Nước hèm được cho vào trong chai, lấy miếng vải bịt đầu chai lại, để tự nhiên khoảng 1 - 2 ngày để nước có vị chua.
Dấm bỗng thành phẩm có màu vàng nhạt, vị chua thanh, thơm ngon. Dấm bỗng là một loại gia vị không thể thiếu trong ẩm thực Việt Nam. Dấm bỗng góp phần làm cho các món ăn thêm đậm đà, hấp dẫn.
Mẹo làm dấm bỗng ngon: Sử dụng gạo nếp cái hoa vàng để làm cơm rượu sẽ cho ra dấm bỗng có vị thơm ngon hơn. Khi chưng cất rượu, chỉ nên chưng cất một lượng vừa đủ để lấy rượu trắng, phần cơm rượu còn lại sẽ được sử dụng để làm dấm bỗng. Nên nấu hèm ở lửa nhỏ để hèm chín đều, tránh bị cháy. Thời gian ủ dấm bỗng có thể thay đổi tùy theo thời tiết. Nếu thời tiết ấm áp, dấm bỗng sẽ lên men nhanh hơn. Với cách làm đơn giản trên, bạn có thể tự tay làm dấm bỗng tại nhà để sử dụng cho gia đình.
4. Lưu ý khi sử dụng dấm bỗng
- Không nên sử dụng dấm bỗng quá nhiều:
Dấm bỗng là một loại gia vị có tính axit, sử dụng quá nhiều có thể gây hại cho dạ dày, đặc biệt là những người có bệnh lý về dạ dày. Dấm bỗng có thể làm tăng tiết axit dạ dày, gây kích ứng niêm mạc dạ dày, dẫn đến các triệu chứng như đau bụng, ợ chua, khó tiêu,... Ngoài ra, dấm bỗng còn có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về đường tiêu hóa như viêm loét dạ dày, tá tràng,...
- Không nên sử dụng dấm bỗng đã bị hỏng:
Dấm bỗng bị hỏng có thể có mùi hôi, vị chua gắt, không nên sử dụng để tránh ngộ độc. Dấm bỗng bị hỏng có thể chứa các vi khuẩn, nấm mốc gây ngộ độc thực phẩm, dẫn đến các triệu chứng như đau bụng, tiêu chảy, nôn mửa,...
- Không nên sử dụng dấm bỗng để nấu các món ăn trẻ em:
Dấm bỗng có thể ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa của trẻ em. Hệ tiêu hóa của trẻ em chưa có đủ các enzym cần thiết để tiêu hóa thức ăn có tính axit. Để đảm bảo an toàn cho trẻ em, bạn không nên sử dụng dấm bỗng để nấu các món ăn cho trẻ. Nếu muốn sử dụng dấm bỗng, bạn nên pha loãng với nước theo tỷ lệ 1:10, sau đó dùng để chấm các món ăn nhẹ cho trẻ.
- Cách bảo quản:
Dấm bỗng nên được bảo quản ở nơi thoáng mát, tránh ánh nắng mặt trời. Ánh nắng mặt trời có thể làm dấm bỗng bị biến chất, mất đi hương vị và chất lượng. Dấm bỗng nên được đậy kín nắp để tránh tiếp xúc với không khí, tránh bị oxy hóa. Nếu bảo quản trong tủ lạnh, dấm bỗng có thể sử dụng được trong khoảng 6 tháng. Nếu thấy dấm bống có mùi chua gắt, màu đục hoặc có cặn, có bọt khí, đây là dấu hiệu dấm bỗng bị hỏng, không nên sử dụng. Với những lưu ý trên, bạn có thể sử dụng dấm bỗng một cách an toàn và hiệu quả.
Bạn có thể tham khảo thêm bài viết: Cách làm mẻ chua ngon dễ dàng tại nhà không phải ai cũng biết
