1. Dây thìa canh có đặc điểm gì?
Mô tả về đặc điểm của dây thìa canh:
- Dây leo cao 6–10 m, nhựa mủ màu trắng.
- Lá có phiến bầu dục, trứng ngược, dài 6–7 cm, rộng 2,5–5 cm, đầu nhọn, có mũi, gân phụ 4-6 cặp, rõ ở mặt dưới, nhăn lúc khô; cuống dài 5–8 mm.
- Hoa nhỏ, màu vàng, xếp thành xim dạng tán ở nách lá, cao 8 mm, rộng 12–15 mm; đài có lông mịn và rìa lông; tràng không lông ở mặt ngoài, tràng phụ là 5 răng.
- Quả đại dài 5,5 cm, rộng ở nửa dưới; hạt dẹp, lông mào dài 3 cm. Khi chín quả của cây này rụng xuống và tách đôi giống 2 chiếc thìa, nên dân gian gọi là cây Dây thìa canh hay cây muôi.
- Mùa hoa quả: tháng 7-8.
Nơi sống và thu hái:
Dây thìa canh được tìm thấy đầu tiên tại Ấn Độ. Dược điển Ấn Độ có ghi lại Dây thìa canh (Tiếng Ấn Độ gọi là cây Gumar) được sử dụng tại Ấn Độ từ 2000 năm trước để trị bệnh tiểu đường. Loại cây này phát triển nhiều nhất ở thung lũng Paltacot miền Trung Nam Ấn Độ, ngoài ra còn phân bố ở Trung Quốc, Ấn Độ, Indonesia.
Tại Việt Nam, loại cây này mới được tìm thấy vào năm 2006. Người đầu tiên phát hiện ra loài cây này là Ts. Trần Văn Ơn – trưởng bộ môn Thực vật – Đại học Dược Hà Nội. Loại cây này ban đầu được tìm thấy tại một số nơi ở miền Bắc Việt Nam từ Hải Hưng, Hải Phòng, Hà Bắc, Ninh Bình tới Thanh Hoá.
Hiện nay loài cây này được quy hoạch trồng thành vùng tại Nam Định và Thái Nguyên. Thu hái các bộ phận của toàn cây quanh năm, dùng tươi hay phơi khô.
Thành phần hóa học:
- Thành phần hóa học có hoạt tính sinh học chính của dây thìa canh là hoạt chất GS4 gồm tổ hợp nhiều acid gymnemic, một hoạt chất thuộc nhóm saponin triterpenoid.
- Ngoài ra, cây còn chứa các thành phần khác như flavone, anthraquinone, hentri-acontane, pentatriacontane, α và β- chlorophylls, phytin, resins, d-quercitol, acid tartaric, acid formic, acid butyric, lupeol,…
- Dịch chiết cây cũng cho thấy có thành phần alcaloid.
Tác dụng dược lý:
Acid Gymnemic có tác dụng kích thích sản sinh tế bào Beta của tuyến tụy, nhờ đó tăng sản sinh Insulin, tăng hoạt lực của Insulin, giúp cơ thể tái thiết lập được khả năng cân bằng đường huyết tự nhiên.
- Acid Gymnemic còn ức chế hấp thu đường ở ruột do có cấu trúc phân tử gần giống với đường Glucose, khi vào đến ruột sẽ cạnh tranh với đường Glucose, lấp đầy thụ thể ruột và ngăn không cho hấp thu đường từ ruột vào máu.
- Acid Gymnemic còn ức chế gan tái tạo Glucose vào máu, đồng thời kích thích các enzyme chịu trách nhiệm tiêu thụ, sử dụng đường tại các mô cơ. Nhờ đó hoạt chất này đem lại hiệu quả giảm đường huyết.
Ngoài ra trong Dây thìa canh còn chứa peptide Gumarin. Khi ăn và nhai lá Dây thìa canh tươi thì Peptide này lấp đầy thụ thể lưỡi làm lưỡi không hấp thu được đường Glucose. Gumarin tác động vào vùng dưới đồi làm mất cảm giác đối với vị ngọt và vị đắng, vì vậy gây mất cảm giác ngọt. Tuy nhiên tác dụng này mất đi khi Dây thìa canh được nấu chín hoặc phơi khô.
2. Dây thìa canh có tác dụng gì đối với sức khỏe?
Dây thìa canh là một loại thảo mộc có tác dụng dược lý khá mạnh với người bị bệnh tiểu đường và được dân gian xem là bài thuốc hữu hiệu chữa bệnh tiểu đường. Cụ thể, loại cây này còn có những tác dụng như:
Dây thìa canh chữa tiểu đường:
Công dụng đặc biệt cần phải kể đến đầu tiên của dây thìa canh đó là người bệnh có thể bị mất cảm giác vị đắng và vị ngọt khi sử dụng loại thảo dược này. Phản ứng này khiến người bệnh không cảm nhận được 2 vị này. Đối với những người bị đái tháo đường mà nói thì việc giảm hứng thú với những thực phẩm có bị ngọt sẽ đem lại hiệu quả điều trị tích cực hơn cho tình trạng bệnh.
Cụ thể hơn, theo như thí nghiệm phân tích dây thìa canh sẽ tương tác với cơ thể, ngăn chặn quá trình hấp thụ đường tiết ra từ ruột. Bên cạnh đó dây thìa canh sẽ kích thích tuyến tụy sản xuất ra nhiều insulin, giảm nguy cơ gia tăng cholesterol trong máu. Những công dụng này cho thấy tính khả quan trong việc sử dụng dây thìa canh để trị bệnh cho những người bị đái tháo đường.
Giảm cảm giác thèm ăn đồ ngọt: axit gymnemic - một thành phần hoạt động chính trong dây thừa canh, sẽ giúp ngăn chặn các thụ thể đường trên vị giác của bạn. Từ đó giảm cảm giác thèm ăn ngọt.
Giảm lượng đường trong máu: tương tự như trên, dây thìa canh có thể ngăn chặn các thụ thể trong ruột, giúp giảm hấp thụ đường, làm giảm lượng đường trong máu sau mỗi bữa ăn. Đối với những người có lượng đường trong máu cao hoặc HbA1c cao, dây thìa canh có thể giúp giảm lượng đường trong máu lúc đói, sau bữa ăn và lâu dài. Nhưng nếu đang dùng thuốc hạ huyết áp, bạn cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng dây thìa canh
Tăng sản xuất Insulin: mức insulin cao giúp quá trình đào thảo đường khỏi máu diễn ra nhanh hơn. Dây thìa canh giúp kích thích sản xuất insulin trong tuyến tụy, từ đó giúp giảm lượng đường trong máu. Cải thiện mức cholesterol và giảm nguy cơ mắc bệnh tim: Chiết xuất từ dây thìa canh có khả năng giúp cơ thể duy trì cân nặng, hỗ trợ giảm cân và ngăn chặn sự tích tụ mỡ gan. Ngoài ra thảo mộc này còn làm giảm chất béo trung tính và cholesterol xấu "LDL", làm tăng cholesterol HDL "tốt", góp phần giảm nguy cơ mắc các bệnh về tim
Giảm viêm: giảm lượng đường trong máu cũng dẫn tới giảm viêm do lượng đường dư thừa. Bên cạnh đó, hàm lượng tannin và saponin trong dây thìa canh có đặc tính chống viêm tốt, giúp điều chỉnh hệ thống miễn dịch và giảm viên.
Một số bệnh khác có thể điều trị bằng cách sử dụng dây thìa canh
Một vài bằng chứng khoa học ít ỏi đã đưa ra ý kiến rằng dây thìa canh có tác động đến cholesterol và trọng lượng cơ thể. Cụ thể là dưỡng chất trong cây này được nhận định sẽ giúp giảm cân đồng thời giảm hàm lượng cholesterol. Tuy nhiên mức độ chính xác nhất mới chỉ dừng lại trên cơ thể động vật.
Các nghiên cứu thí nghiệm trên động vật đều cho thấy một điều là hàm lượng cholesterol và chất béo trung tính giảm sau khi sử dụng. Theo phân tích thì dây thìa canh chiết xuất dạng viên nén có liều dùng dao động từ 200 - 600 mg là có thể mang lại hiệu quả. Đồng thời đây cũng là liều dùng tạm thời được chấp nhận an toàn cho sức khỏe người dùng.
Bên cạnh đó, dây thìa canh còn có khả năng điều trị những vết thương đặc biệt là vết thương do rắn độc cắn. Hơn thế nữa các bệnh lý như viêm mạch máu, trĩ cũng có thể sử dụng loại thuốc này để kiểm soát tình trạng.
3. Cách dùng Dây thìa canh chữa bệnh tiểu đường
Cách hãm nước uống
- Chuẩn bị: Bình giữ nhiệt hoặc tích pha trà tươi, bình chứa 1 lít nước sôi, 50g dây thìa canh khô.
- Cách pha: Lấy 50g dây thìa canh khô đem rửa sạch, bỏ dây thìa canh vào bình hãm, chế khoảng 200ml nước sôi vào bình hãm và đổ bỏ nước đó đi (Để làm sạch dây thìa canh 1 lần nữa), chế 800ml nước sôi vào bình hãm rồi đậy kín, chờ khoảng 30-40 phút là dùng được. Lượng nước hãm ta chia ra uống sau bữa ăn 30 phút.
Lưu ý: Loại bình dùng để hãm phải là bình giữ được nhiệt.
Cách hãm nước uống này rất tiện lợi khi sử dụng, nếu công việc quá bận rộn, không có thời gian đun nấu, bạn có thể áp dụng cách này sẽ đem lại hiệu quả.
Cách sắc uống
- Chuẩn bị: 01 ấm sắc nước, 1.5 lít nước sạch, 50g dây thìa canh phơi khô.
- Cách làm: Dây thìa canh đem rửa sạch, sau đó cho vào xoong, tiến hành chế 1.5 lít nước sạch. Đun đến khi sôi, duy trì sôi nhỏ lửa thêm khoảng 15 phút là dùng được. Nước sắc dây thìa canh chia ra uống trong ngày, dùng sau bữa ăn 30 phút. Có thể để nguội rồi bỏ tử lạnh uống mát.
Những lưu ý khi dùng dây thìa canh lưu ý khi dùng dây thìa canh
Để đảm bảo an toàn sức khoẻ cũng như giúp cho quá trình hồi phục bệnh diễn ra tốt hơn thì bạn cần tuân thủ các nguyên tắc sau:
- Không uống dây thìa canh vào lúc đói để tránh hạ đường huyết cơ thể.
- Không sử dụng dây thìa canh quá liều.
- Người bệnh nên uống dây thìa canh theo lời khuyên và tư vấn của bác sĩ để tránh các tác dụng phụ cũng như hậu quả không mong muốn.
- Nên mua dây thìa canh có chứng nhận chất lượng an toàn để tránh trường hợp mua phải hàng giả khiến bệnh tiến triển nặng hơn.
- Không nên dùng nồi có chất liệu nhôm, gang, hoặc sắt để sắc thuốc.
- Kiên trì thực hiện theo đúng phác đồ điều trị của bác sĩ.
- Nếu gặp phải các tác dụng phụ đau đầu, chóng mặt, khó thở thì nên ngừng sử dụng ngay lập tức.
