Giải Khoa học tự nhiên 6 Chân trời sáng tạo Bài 40: Lực ma sát

1. Lý thuyết cần nhớ

1. Khái niệm lực ma sát

Lực ma sát là lực ma sát tiếp xúc xuất hiện ở bề mặt tiếp xúc giữa hai vật.

Ví dụ: Khi trượt từ trên cầu trượt xuống đất thì giữa lưng ta và mặt cầu trượt có lực ma sát

Ta đẩy thùng hàng chuyển động trên mặt sàn, giữa mặt sàn và thùng hàng có lực ma sát. Lực này xuất hiện làm cản trở chuyển động của thùng hàng.

- Độ lớn của lực ma sát phụ thuộc vào tính chất của bề mặt tiếp xúc giữa các vật

Mặt tiếp xúc gồ ghề thì lực ma sát sinh ra sẽ lớn

Mặt tiếp xúc nhẵn thì lực ma sát sinh ra sẽ nhỏ

Ví dụ: Giá trị đo được của lực kế trong hai trường hợp trên khác nhau: trường hợp a lực kế chỉ 3N trường hợp b lực kế chỉ 2 N. Vì tính chất của bề mặt sàn mà khối gỗ tiếp xúc khác nhau nên đã tạo ra lực ma sát khác nhau.

Giá trị đo được của lực kế của trường hợp a lớn hơn trường hợp b vì bề mặt sàn ở trường hợp a gồ ghề hơn trường hợp b nên lực ma sát sinh ra sẽ lớn hơn.

2. Lực ma sát trượt

Lực ma sát trượt xuất hiện khi một vật trượt trên bề mặt của một vật khác

Ví dụ: Khi giáo viên viết phấn lên bảng, giữa viên phấn và bảng xuất hiện lực ma sát trượt

Khi trượt từ trên cầu trượt xuống đất, giữa lưng ta và mặt cầu trượt xuất hiện lực ma sát trượt

2. Lực ma sát nghỉ

Lực ma sát nghỉ xuất hiện ngăn cản sự chuyển động của một vật khi nó tiếp xúc với về mặt của một vật khác có xu hướng chuyển động trên đó.

Ví dụ: Ô tô đậu được trên đường nghiêng là nhờ có ma sát nghỉ

Ngoài ra thì còn có lực ma sát lăn. Lực ma sát lăn xuất hiện khi một vật lăn trên bề mặt của vật khác.

2. Giải Khoa học tự nhiên lớp 6 bài 40 chân trời sáng tạo - phần mở đầu

Phần mở đầu: 

Để di chuyển tủ gỗ trên sàn, bạn A đã đẩy tủ gỗ về phía trước. Tuy nhiên thì việc đẩy tủ chuyển động như thế rất khó. Tại sao lại như vậy?

Trả lời: Việc đẩy tủ chuyển động như thế rất khó vì khi đẩy sẽ xuất hiện lực cản ở bề mặt tiếp xúc giữa tủ và mặt sàn làm cản trở chuyển động của tủ.

Câu hỏi thảo luận

Câu 1: Lực cản trở khi tủ gỗ chuyển động trên mặt bàn là lực tiếp xúc hay lực không tiếp xúc?

Trả lời: Là lực tiếp xúc

Câu 2: Khi kéo khối gỗ trượt đều trong hai trường hợp hình 40.1 và 40.2 tại sao giá trị đo được của lực kế lại khác nhau?

Trả lời:

Bởi vì tính chất của bề mặt sàn mà tủ gỗ tiếp xúc khác nhau nên đã tạo ra lực cản khác nhau

Câu 3: Dựa vào kết quả thí nghiệm và hình 40.1, 40.2 em hãy giải thích về nguyên nhân xuất hiện của lực ma sát

Đáp án: 

Nguyên nhân xuất hiện của lực ma sát đó là sự tương tác giữa bề mặt của hai vật

Câu 4: Sau khi rời tay khỏi gối gỗ hình 40.3 khối gỗ chuyển động như thế nào? Tại sao

Đáp án:

Sau khi rời tay khỏi khối gỗ, khối gỗ chuyển động trượt trên mặt bàn. Bởi vì tác dụng của lực ma sát ở mặt tiếp xúc giữa khối gỗ và mặt bàn cùng với lực của tay khiến khối gỗ chuyển động

Câu 5: TRong thí nghiệm 2, vì sao khi kéo khối gỗ một lực mà nó vẫn nằm yên trên mặt bàn?

Đáp án: 

Bởi vì lực kéo cân bằng với lực ma sát mặt phẳng nằm ngang đã tác dụng vào khối gỗ để ngăn cản sự chuyển động của khối gỗ khiến gỗ nằm yên

Câu 6: Lực ma sát có tác dụng như thế nào khi vật chuyển động?

Đáp án: Lực ma sát có thể thúc đẩy hoặc cản trở chuyển động của các vật

Câu 7: Khi đi bộ trên mặt đường trơn, điều gì sẽ xảy ra?

Đáp án: Khi đi bộ trên đường trơn thì lực ma sát giữa hai chân và mặt đường nhỏ khiến chúng ta dễ bị trơn trượt ngã

Câu 8: Khi người lái xe bóp nhanh, điều gì xảy ra nếu má phanh bị ăn mòn?

Đáp án: Khi người lái xe bóp phanh mà má phanh bị mòn thì không có lực ma sát hoặc lực ma sát khó không đủ để khiến cho xe không dừng lại được

Câu 9: Tại sao sau một thời gian sử dụng dép, lốp xe thì chúng đều bị mòn đi

Trả lời: Bởi vì do dép và lốp xe cọ sát, ma sát với mặt đất cho nên bị dần ăn mòn đi

Câu 10: Hãy nêu hai ví dụ về ảnh hưởng có lợi và có hại của ma sát trong giao thông

TRả lời:

ẢNh hưởng của ma sát trong giao thông:

- Có lợi: Khi đi xe xuống dốc thì dùng phanh tạo lực ma sát giúp ô tô đi chậm lại; mặt đường hơi nhám nhằm giúp tăng ma sát cho phương tiện giao thông đi lại không bị trơn trượt

- Có hại: Lực ma sát làm mòn đĩa, líp và xích xe đạp; Lực ma sát làm mòn lốp xe các phương tiện giao thông

Câu 11: Quan sát hình 40.9 và cho biết vì sao các vận động viên đua xe thường cúi đầu khom thân người gần như song song với mặt đường

Trả lời: Bởi vì để hạn chế lực cản của không khí tác dụng

Câu 12: Thực hiện thí nghiệm 3 và cho biết tờ giấy nào chạm đất trước? Tại sao

Trả lời: Tờ giấy vo tròn rơi chạm đất trước. Bởi vì tờ giấy để nguyên chịu lực cản của không khí nhiều hơn

3. Giải Khoa học tự nhiên lớp 6 bài 40 - phần luyện tập

Bài 1: Lấy ví dụ về lực ma sát trong cuộc sống quanh ta

Trả lời:

- Khi sơn tường bằng rulo, giữa rulo với mặt tường xuất hiện lực ma sát

- Khi phanh xe, bánh xe ngừng quay. Mặt lốp trượt trên đường xuất hiện ma sát làm xe nhanh chóng dừng lại

- Khi trượt từ trên cầu trượt xuống đất, giữa lưng ta và mặt cầu trượt có lực ma sát

Bài 2: Lấy một ví dụ về lực ma sát trong đời sống

Trả lời: Khi giáo viên viết phấn lên bảng, xuất hiện lực ma sát trượt giữa viên phấn và bảng

Bài 3: 

Lấy một ví dụ về ma sát nghỉ trong cuộc sống

Trả lời:

Ví dụ về ma sát nghỉ trong cuộc sống là:

- Ô tô đậu được trên mặt đường nghiêng là nhờ có ma sát nghỉ

- Ta đi lại đường trên sàn nhà trơn là nhờ có ma sát nghỉ

Bài 4: Lấy ví dụ về tác dụng cản trở và thúc đẩy chuyển động của lực ma sát

Trả lời:

- Ví dụ lực ma sát làm thúc đẩy chuyển động của vật là:

Lực ma sát nghỉ do mặt đất tác dụng lên bàn chân giúp cho người có thể tiến về phía trước. Lực ma sát nghỉ lúc này có tác dụng thúc đẩy chuyển động của người đó

Rãnh, gai trên vỏ lốp xe giúp tăng ma sát giữa bánh xe mà mặt đường khiến xe chuyển động dễ dàng về phía trước

- Ví dụ về lực ma sát làm cản trở chuyển động của vật là:

Khi trượt từ trên cầu trượt xuống đất thì giữa lưng ta và mặt cầu trượt có lực ma sát. Lực ma sát trượt lúc này tác dụng cản trở chuyển động của ta.

Vì lực ma sát giữa bánh xe cao su và mặt đường nhựa rất lớn nên xe cần tiêu hao một năng lượng lớn để xe có thể chuyển động được.

4. Giải khoa học tự nhiên lớp 6 Bài 40 - phần vận dụng

Bài 1: Tại sao mặt lốp xe không làm nhẵn? Tại sao mặt dưới của đế giày lại gồ ghề?

Trả lời: Mặt lốp xe không làm nhẵn vì để tăng độ ma sát giữa lốp xe và mặt đường, làm cho xe không bị trượt trên mặt đường

- Mặt dưới của đế giày gồ ghề vì để tăng độ ma sát giữa giày và mặt đường, làm cho người đi giày không bị ngã

Bài 2:

Tại sao cần quy định người lái xe cơ giới ( ô tô, xe máy,..) phải kiểm tra lốp xe thường xuyên và thay lốp khi đã mòn?

Trả lời:

Lốp xe đã mòn làm giảm lực ma sát giữa lốp xe và mặt đường. Nếu không kiểm tra và thay lốp xe thường xuyên thì xe sẽ bị trơn trượt, gây nguy hiểm khi tham gia giao thông

Vì vậy, cần quy định người lái xe cơ giới ô tô, xe máy,.. phải kiểm tra lốp xe thường xuyên và thay lốp khi đã mòn

Bạn đọc có thể tham khảo bài viết sau: Đề thi giữa học kỳ 1 KHTN lớp 6

Bài viết trên luật Minh Khuê đã gửi tới bạn đọc chi tiết về vấn đề: KHTN lớp 6 bài 40: Lực ma sát. Cảm ơn bạn đọc đã theo dõi chi tiết nội dung bài viết.