Quyền và nghĩa vụ học tập của công dân được quy định thế nào?

1. Công dân là ai?

Theo Điều 17 của Hiến pháp năm 2013, Công dân của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là những người mang quốc tịch Việt Nam. Điều này đồng nghĩa với việc công dân Việt Nam không thể bị trục xuất hay bàn giao cho bất kỳ quốc gia nào khác. Ngoài ra, Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam còn có trách nhiệm bảo vệ quyền lợi của công dân Việt Nam đang sinh sống hoặc làm việc ở nước ngoài. Điều này đảm bảo rằng dù công dân ở bất kỳ đâu trên thế giới, họ vẫn được sự bảo hộ và hỗ trợ từ chính phủ Việt Nam.

Công dân có thể được hiểu là những cá nhân cụ thể, những con người có khả năng pháp lý và khả năng hành vi, đồng thời có quyền và nghĩa vụ được quy định bởi pháp luật của quốc gia mà họ thuộc về. Để xác định công dân của một quốc gia cụ thể, căn cứ pháp lý chính là quốc tịch của người đó.

2. Quyền và nghĩa vụ học tập của công dân được quy định thế nào?

Theo Điều 13 của Luật Giáo dục năm 2019, quyền và nghĩa vụ học tập của công dân được quy định như sau:

• Học tập là một quyền lợi đồng thời cũng là nghĩa vụ của mỗi công dân. Trong hệ thống giáo dục, mọi công dân đều có quyền bình đẳng trong việc tiếp cận cơ hội học tập mà không bị phân biệt bởi dân tộc, tôn giáo, tín ngưỡng, giới tính, đặc điểm cá nhân, nguồn gốc gia đình, địa vị xã hội hay hoàn cảnh kinh tế. Điều này đảm bảo rằng tất cả mọi người đều có cơ hội như nhau để tiếp thu tri thức và phát triển bản thân.
• Nhà nước có trách nhiệm đảm bảo công bằng xã hội trong lĩnh vực giáo dục, tạo ra môi trường học tập an toàn và thân thiện. Chính phủ cam kết bảo đảm rằng môi trường giáo dục luôn hòa nhập và khuyến khích sự phát triển toàn diện của người học, giúp họ phát huy hết tiềm năng và năng khiếu của mình.
• Nhà nước đặc biệt ưu tiên và tạo điều kiện cho những nhóm đối tượng đặc biệt như trẻ em có hoàn cảnh khó khăn theo quy định của Luật Trẻ em, người khuyết tật theo quy định của Luật Người khuyết tật, và người học thuộc hộ nghèo và hộ cận nghèo, để họ có thể thực hiện quyền và nghĩa vụ học tập của mình một cách thuận lợi nhất.

3. Nhiệm vụ và quyền hạn của học sinh

Theo Điều 34 và Điều 35 của Điều lệ được ban hành kèm theo Thông tư 32/2020/TT-BGDĐT, nhiệm vụ và quyền hạn của học sinh được quy định như sau:

3.1. Nhiệm vụ của học sinh

• Học sinh có trách nhiệm thực hiện đầy đủ các nhiệm vụ học tập và rèn luyện theo chương trình và kế hoạch giáo dục của nhà trường, nhằm đạt được các mục tiêu giáo dục đã đề ra.
• Học sinh phải kính trọng cha mẹ, cán bộ, giáo viên, nhân viên của nhà trường cũng như những người lớn tuổi khác. Đồng thời, học sinh cần duy trì tinh thần đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau trong quá trình học tập và rèn luyện, nghiêm túc thực hiện các quy định, nội quy của nhà trường và tuân thủ pháp luật của Nhà nước.
• Học sinh cần chăm sóc sức khỏe bản thân thông qua việc rèn luyện thể chất và duy trì vệ sinh cá nhân để đảm bảo sức khỏe tốt nhất cho việc học tập và sinh hoạt.
• Học sinh phải tích cực tham gia vào các hoạt động tập thể của trường và lớp học, các tổ chức như Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh và Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh. Đồng thời, học sinh cũng nên hỗ trợ gia đình, tham gia các hoạt động lao động, hoạt động xã hội, bảo vệ môi trường, và thực hiện đúng trật tự an toàn giao thông.
• Học sinh cần giữ gìn và bảo vệ tài sản của nhà trường và các tài sản công cộng, đồng thời đóng góp vào việc xây dựng, bảo vệ và phát huy truyền thống tốt đẹp của nhà trường.

3.2. Quyền hạn của học sinh

• Học sinh được đảm bảo quyền bình đẳng trong việc tiếp cận nền giáo dục toàn diện, được bảo đảm các điều kiện cần thiết như thời gian học tập, cơ sở vật chất, vệ sinh và an toàn để học tập hiệu quả cả ở lớp và tại nhà.
• Học sinh có quyền được cung cấp thông tin về quá trình học tập và rèn luyện của bản thân, được sử dụng các trang thiết bị và phương tiện phục vụ cho các hoạt động học tập, văn hóa, thể thao của nhà trường theo quy định.
• Học sinh có quyền được tôn trọng và bảo vệ, đối xử công bằng và dân chủ. Học sinh có quyền khiếu nại với nhà trường và các cấp quản lý giáo dục về các quyết định ảnh hưởng đến quyền lợi của mình.
• Học sinh có quyền chuyển trường khi có lý do chính đáng theo quy định hiện hành, được phép học trước tuổi, học vượt lớp, hoặc học ở tuổi cao hơn quy định nếu đáp ứng đủ điều kiện theo Điều 33 của Điều lệ ban hành kèm theo Thông tư 32/2020/TT-BGDĐT.
• Học sinh có quyền tham gia các hoạt động nhằm phát triển năng khiếu trong các môn học, thể thao, và nghệ thuật do nhà trường tổ chức, nếu đáp ứng đủ điều kiện.
• Học sinh có quyền nhận học bổng hoặc trợ cấp khác theo quy định đối với những học sinh thuộc diện chính sách xã hội, những học sinh gặp khó khăn về đời sống, và những học sinh có năng lực đặc biệt.
• Học sinh có quyền chuyển trường nếu đáp ứng đủ điều kiện theo quy định, và thủ tục chuyển trường sẽ được thực hiện theo quy định của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo.
• Học sinh còn được hưởng các quyền lợi khác theo quy định của pháp luật.

4. Nhiệm vụ và quyền hạn của sinh viên

Theo Điều 4 và Điều 5 của Quy chế ban hành kèm theo Thông tư 10/2016/TT-BGDĐT, nhiệm vụ và quyền hạn của sinh viên được quy định chi tiết như sau:

4.1. Nhiệm vụ của sinh viên

• Sinh viên phải tuân thủ các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước, Điều lệ của trường đại học, cũng như các quy chế và nội quy của cơ sở giáo dục đại học. Điều này nhằm đảm bảo sự hòa hợp trong quản lý và tổ chức hoạt động học tập.
• Sinh viên cần tích cực học tập và rèn luyện theo chương trình và kế hoạch đào tạo của cơ sở giáo dục đại học. Điều này bao gồm việc tự học, nghiên cứu, sáng tạo, và không ngừng rèn luyện đạo đức cũng như lối sống phù hợp.
• Sinh viên phải thể hiện sự tôn trọng đối với nhà giáo, cán bộ quản lý, viên chức và nhân viên của cơ sở giáo dục. Tinh thần đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau trong học tập và rèn luyện là rất quan trọng, cùng với việc thực hiện nếp sống văn hóa trong trường học.
• Sinh viên có trách nhiệm giữ gìn và bảo vệ tài sản của trường, đồng thời hành động để bảo vệ, xây dựng và phát huy truyền thống tốt đẹp của cơ sở giáo dục đại học.
• Sinh viên cần thực hiện đầy đủ các quy định về khám sức khỏe đầu khóa và khám sức khỏe định kỳ trong thời gian học tập theo yêu cầu của cơ sở giáo dục đại học.
• Sinh viên phải đóng học phí và bảo hiểm y tế đầy đủ và đúng hạn, đảm bảo sự ổn định trong việc thực hiện các nghĩa vụ tài chính.
• Sinh viên nên tham gia các hoạt động lao động công ích, hoạt động tình nguyện và các hoạt động xã hội phù hợp với năng lực và sức khỏe của bản thân, theo yêu cầu của cơ sở giáo dục đại học.
• Sinh viên được nhận học bổng hoặc hỗ trợ đào tạo từ Nhà nước hoặc tổ chức quốc tế cần thực hiện nghĩa vụ làm việc có thời hạn theo sự điều động của Nhà nước. Nếu không thực hiện nghĩa vụ này, sinh viên phải bồi hoàn học bổng hoặc chi phí đào tạo theo quy định của Chính phủ.
• Sinh viên phải tham gia vào các hoạt động phòng chống tiêu cực và gian lận trong học tập, thi cử, cũng như các hoạt động khác. Đồng thời, cần kịp thời báo cáo các hành vi tiêu cực, vi phạm pháp luật hoặc nội quy của sinh viên, cán bộ và nhà giáo trong cơ sở giáo dục đại học đến khoa, phòng chức năng, hoặc các cơ quan có thẩm quyền.
• Sinh viên có trách nhiệm tham gia vào các hoạt động bảo đảm an ninh, trật tự, an toàn giao thông, phòng chống tội phạm và các tệ nạn xã hội trong trường học, gia đình và cộng đồng.
• Sinh viên cần thực hiện các nhiệm vụ khác theo quy định của pháp luật và của cơ sở giáo dục đại học.

4.2. Quyền hạn của sinh viên

• Sinh viên có quyền được nhận vào học đúng ngành, nghề đã đăng ký dự tuyển nếu đáp ứng đầy đủ các điều kiện trúng tuyển theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng như cơ sở giáo dục đại học.
• Sinh viên được tôn trọng và đối xử công bằng; có quyền được cung cấp đầy đủ thông tin cá nhân về học tập và rèn luyện theo quy định của cơ sở giáo dục đại học; đồng thời được phổ biến các quy định về đào tạo, rèn luyện, và các chính sách liên quan từ Nhà nước.
• Sinh viên có quyền được tạo điều kiện tốt nhất trong học tập, nghiên cứu khoa học và rèn luyện, bao gồm: Sử dụng hệ thống thư viện và các trang thiết bị, phương tiện phục vụ cho học tập, nghiên cứu khoa học, văn hóa, văn nghệ, thể dục và thể thao. Tham gia vào các hoạt động nghiên cứu khoa học, thi sinh viên giỏi, thi Olympic các môn học, và các cuộc thi sáng tạo khoa học, kỹ thuật. Được chăm sóc sức khỏe theo quy định hiện hành của Nhà nước. Được đăng ký tham gia các hoạt động giao lưu, trao đổi sinh viên ở nước ngoài, học chuyển tiếp ở các trình độ đào tạo cao hơn theo quy định hiện hành. Tham gia vào các tổ chức như Đảng Cộng sản Việt Nam, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, và Hội Sinh viên Việt Nam; đồng thời tham gia vào các tổ chức tự quản của sinh viên, các hoạt động xã hội liên quan cả trong và ngoài trường học theo quy định của pháp luật. Sinh viên cũng được khuyến khích tham gia các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao lành mạnh, phù hợp với mục tiêu đào tạo của cơ sở giáo dục đại học. Sử dụng các dịch vụ công tác xã hội của cơ sở giáo dục đại học, bao gồm các dịch vụ về hướng nghiệp, tư vấn việc làm, sức khỏe, tâm lý, và hỗ trợ sinh viên có hoàn cảnh đặc biệt. Có quyền nghỉ học tạm thời, tạm ngừng học, học theo tiến độ chậm hoặc nhanh, học cùng lúc hai chương trình, và chuyển trường theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo; cũng như được nghỉ hè, nghỉ tết, và nghỉ lễ theo quy định.
• Sinh viên được hưởng các chế độ, chính sách, và có thể được xét nhận học bổng khuyến khích học tập hoặc học bổng do các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước tài trợ. Đồng thời, sinh viên cũng được miễn giảm phí khi sử dụng các dịch vụ công cộng về giao thông, giải trí, tham quan bảo tàng, di tích lịch sử, công trình văn hóa theo quy định của Nhà nước.
• Sinh viên có quyền góp ý kiến, tham gia quản lý và giám sát hoạt động giáo dục, các điều kiện đảm bảo chất lượng giáo dục. Sinh viên có thể trực tiếp hoặc thông qua đại diện hợp pháp của mình kiến nghị các giải pháp nhằm xây dựng và phát triển cơ sở giáo dục đại học, đồng thời đề đạt nguyện vọng và khiếu nại lên Thủ trưởng cơ sở giáo dục đại học để giải quyết các vấn đề liên quan đến quyền và lợi ích chính đáng của mình.
• Sinh viên được xét tiếp nhận vào ký túc xá và ưu tiên khi sắp xếp chỗ ở tại ký túc xá theo quy định.
• Sinh viên đủ điều kiện công nhận tốt nghiệp sẽ được cấp bằng tốt nghiệp, chứng chỉ, bảng điểm học tập và rèn luyện, cùng các giấy tờ liên quan, đồng thời được giải quyết các thủ tục hành chính khác.