Tác giả:: Mục lục bài viết
1. Giới thiệu tác giả
Cuốn sách “37 án lệ đầu tiên của Việt Nam – Phân tích và luận giải” được biên soạn bởi Luật sư, TS Lưu Tiến Dũng – tốt nghiệp chương trình cao học Fulbright tại Đại học Luật Iowa (Hoa Kỳ) và Draper Hills tại Đại học Stanford (Hoa Kỳ), từng công tác tại Ban Thư ký Chánh án TANDTC và hiện là Thành viên Công ty Luật TNHH YKVN, Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam, Ủy viên Ban Thường vụ, Chủ nhiệm Ủy ban Quan hệ quốc tế Liên đoàn Luật sư Việt Nam và là giảng viên Khoa Luật Đại học Văn Lang.
Luật sư TS Lưu Tiến Dũng được Chambers Asia vinh danh là Luật sư hạng nhất của Việt Nam về giải quyết tranh chấp trong nhiều năm qua và gần đây nhất là năm 2018. Năm 2019, TS Lưu Tiến Dũng là Luật sư duy nhất đại diện Việt Nam được Benchmark Litigation Asia – Pacific vinh danh là “Luật sư của Năm” (Lawyer of the Year – Vietnam) và vụ VinaSun kiện Grab mà Tiến sỹ Lưu Tiến Dũng bảo vệ cho Grab được bình chọn là “Vụ việc tiêu biểu của Năm” (Matter of the Year) của khu vực Châu Á – Thái Bình Dương.
2. Giới thiệu hình ảnh sách
37 án lệ đầu tiên của Việt Nam - phân tích và luận giải
LS.TS. Lưu Tiến Dũng
Nhà xuất bản Tư Pháp
3. Tổng quan nội dung sách
Công cuộc cải cách tư pháp ở nước ta bước sang giai đoạn quan trọng từ Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 02-01-2002 của Bộ Chính trị “về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới”, theo đó, Tòa án nhân dân tối cao cần “tập trung làm tốt nhiệm vụ giám đốc thẩm, tổng kết thực tiễn xét xử, hướng dẫn các tòa án áp dụng pháp luật thống nhất”. Tiếp theo, ngày 02-6-2005, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 49-NQ/TW về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020. Với Nghị quyết này, lần đầu tiên Tòa án nhân dân tối cao được giao nhiệm vụ phát triển án lệ.
Thể chế hóa các Nghị quyết của Bộ Chính trị về cải cách tư pháp, ngày 24-11-2014 Quốc hội đã ban hành Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (có hiệu lực thi hành từ ngày 01-6-2015), trong đó có quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao “lựa chọn…, phát triển thành án lệ và công bố án lệ để các Tòa án nghiên cứu, áp dụng trong xét xử”.
Ngày 28-10-2015, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Nghị quyết số 03/2015/NQ-HĐTP về quy trình lựa chọn, công bố và áp dụng án lệ. Cũng trong năm 2015, vào ngày 24-11-2015 Quốc hội đã thông qua Bộ luật Dân sự với quy định tại Điều 6 của Bộ luật cho phép áp dụng án lệ trong trường hợp không có pháp luật và cũng không thể áp dụng tương tự pháp luật để điều chỉnh quan hệ dân sự.
Kể từ án lệ đầu tiên được công bố ngày 06-4-2016 đến nay, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành 37 án lệ hướng dẫn Tòa án nhân dân các cấp áp dụng thống nhất pháp luật.
Án lệ là những lập luận, phán quyết trong bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án về một vụ việc cụ thể. Để có thể áp dụng án lệ một cách phù hợp cần hiểu rõ các tình tiết cụ thể của vụ việc mà dựa vào đó án lệ đã được xây dựng cũng như các lập luận pháp lý của Tòa án đối với các tình tiết đó. Vì vậy, việc nghiên cứu và phân tích các án lệ là công việc rất hữu ích và cần được khuyến khích.
Cuốn sách “37 án lệ đầu tiên của Việt Nam - phân tích và luận giải" LS.TS. Lưu Tiến Dũng biên soạn công phu với cách tiếp cận phân tích các án lệ xuất phát từ các quy định sẵn có của pháp luật nhằm góp phần hiểu rõ và khái quát hơn nội dung các kết luận pháp lý của các án lệ đã được ban hành… và là nguồn tư liệu tham khảo hữu ích cho những người làm công tác xét xử và thực tiễn hành nghề cũng như các nhà nghiên cứu quan tâm đến án lệ của Việt Nam.
Khi phân tích và luận giải từng án lệ, trước hết tác giả trích dẫn các quy định của pháp luật liên quan đến án lệ đó. Quy định của pháp luật được trích dẫn không chỉ giới hạn ở các quy định đã liệt kê trong phần đầu của án lệ mà còn các quy định khác của pháp luật tại thời điểm giải quyết vụ án, thời điểm công bố án lệ và sau khi công bố án lệ mà tác giả xét thấy có liên quan đến các vấn đề pháp lý cần được giải quyết trong tình huống án lệ. Điều này giúp bạn đọc tiện “soi chiếu” nội dung từng án lệ đối với các quy định của pháp luật có liên quan.
Tiếp đến, dựa vào phần Nội dung án lệ, tác giả khái quát các kết luận pháp lý của từng án lệ, phân tích các kết luận pháp lý đó dựa trên các quy định liên quan sẵn có của pháp luật để hiểu rõ “bản chất” nội dung của từng án lệ và làm sáng tỏ các nội dung sau: các án lệ đã “bổ sung” quy phạm pháp luật nào còn thiếu để giải quyết tình huống án lệ, đã “giải thích” quy định nào của pháp luật còn chưa rõ hoặc còn có cách hiểu khác nhau, các quy định nào của pháp luật đã có sẵn có thể áp dụng đối với tình huống án lệ… Ngoài ra, tác giả cũng phân tích các tình tiết đặc trưng của tình huống án lệ, các vấn đề cần lưu ý khi áp dụng án lệ.
Nội dung cuốn sách được biên soạn với 2 phần nội dung chính:
* Phân tích và luận giải các Án lệ đã được công bố (từ Án lệ số 01 đến Án lệ số 37).
- Án lệ số 01/2016/AL về vụ án Giết người
- Án lệ số 02/2016/AL về vụ án tranh chấp đòi lại tài sản
- Án lệ số 03/2016/AL về vụ án ly hôn
- Án lệ số 04/2016/AL về tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất
- Án lệ số 05/2016/AL về vụ án tranh chấp di sản thừa kế
- Án lệ số 06/2016/AL về vụ án tranh chấp thừa kế
- Án lệ số 07/2016/AL về công nhận hợp đồng mua bán nhà trước ngày 01/7/1991.
- Án lệ số 08/2016/AL về xác định lãi suất, việc điều chỉnh lãi suất trong hợp đồng tín dụng kể từ ngày tiếp theo của ngày xét xử sơ thẩm.
- Án lệ số 09/2016/AL về xác định lãi suất nợ quá hạn trung bình trên thị trường và việc trả lãi trên số tiền phạt vi phạm, bồi thường thiệt hại.
- Án lệ số 10/2016/AL về quyết định hành chính là đối tượng khởi kiện vụ án hành chính.
- Án lệ số 11/2017/AL về công nhận hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất mà trên đất có tài sản không thuộc Sở hữu của bên thế chấp
- Án lệ số 12/2017/AL về xác định trường hợp đương sự được triệu tập hợp lệ lần thứ nhất sau khi Tòa án đã hoãn phiên tòa
- Án lệ số 13/2017/AL về hiệu lực thanh toán của thư tín dụng (L/C) trong trường hợp hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế là cơ sở của L/C bị hủy bỏ
- Án lệ số 14/2017/AL về công nhận điều kiện của hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất mà điều kiện đó không được ghi trong hợp đồng
- Án lệ số 15/2017/AL về công nhận thỏa thuận miệng của các đương sự trong việc chuyển đổi quyền sử dụng đất nông nghiệp
- Án lệ số 16/2017/AL về công nhận hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất là di sản thừa kế do một trong các đồng thừa kế chuyển nhượng
- Án lệ số 17/2018/AL về tình tiết “Có tính chất côn đồ” trong tội “Giết người” có đồng phạm
- Án lệ số 18/2018/AL về hành vi giết người đang thi hành công vụ trong tội “Giết người”
- Án lệ số 19/2018/AL về xác định giá trị tài sản bị chiếm đoạt trong tội “Tham ô tài sản”
- Án lệ số 20/2018/AL về xác lập quan hệ hợp đồng lao động sau khi hết thời gian thử việc
- Án lệ số 21/2018/AL về lỗi và thiệt hại trong trường hợp đơn phương chấm dứt hợp đồng cho thuê tài sản
- Án lệ số 22/2018/AL về không vi phạm nghĩa vụ cung cấp thông tin tình trạng bệnh lý trong hợp đồng bảo hiểm nhân thọ
- Án lệ số 23/2018/AL về hiệu lực của hợp đồng bảo hiểm nhân thọ khi bên mua bảo hiểm không đóng phí bảo hiểm do lỗi của doanh nghiệp bảo hiểm
- Án lệ số 24/2018/AL về di sản thừa kế chuyển thành tài sản thuộc quyền sở hữu, quyền sử dụng hợp pháp của cá nhân
- Án lệ số 25/2018/AL về không phải chịu phạt cọc vì lý do khách quan
- Án lệ số 26/2018/AL về xác định thời điểm bắt đầu tính thời hiệu và thời hiệu yêu cầu chia di sản thừa kế là bất động sản
- Án lệ số 27/AL/2019 về thụ lý, giải quyết vụ án hành chính liên quan đến nhà đất mà Nhà nước đã quản lý, bố trí sử dụng trong quá trình thực hiện chính sách quản lý nhà đất và chính sách cải tạo xã hội chủ nghĩa trước ngày 01/7/1991.
- Án lệ số 28/2019/AL về tội “Giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh”.
- Án lệ số 29/2019/AL về tài sản bị chiếm đoạt trong tội “Cướp tài sản”.
- Án lệ số 30/2020/AL về hành vi cố ý điều khiển phương tiện giao thông chèn lên bị hại sau khi xảy ra tai nạn giao thông.
- Án lệ số 31/2020/AL về xác định quyền thuê nhà, mua nhà thuộc sở hữu của Nhà nước theo Nghị định số 61/CP ngày 05/7/1994 của Chính phủ là quyền tài sản.
- Án lệ số 32/2020/AL về trường hợp đất do cá nhân khai phá nhưng sau đó xuất cảnh định cư ở nước ngoài và người khác đã quản lý, sử dụng ổn định, lâu dài.
- Án lệ số 33/2020/AL về trường hợp cá nhân được nhà nước giao đất nhưng không sử dụng mà để người khác quản lý, sử dụng ổn định, lâu dài.
- Án lệ số 34/2020/AL về quyền lập di chúc định đoạt giá trị bồi thường về đất trong trường hợp đất bị Nhà nước thu hồi có bồi thường.
- Án lệ số 35/2020/AL về người Việt Nam trước khi đi định cư ở nước ngoài giao lại đất nông nghiệp cho người ở trong nước sử dụng.
- Án lệ số 36/2020/AL về hiệu lực của hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất khi giấy chứng nhận quyền sử dụng đất bị thu hồi, hủy bỏ.
- Án lệ số 37/2020/AL về hiệu lực của hợp đồng bảo hiểm tài sản trong trường hợp bên mua bào hiểm đóng phí bảo hiểm sau khi kết thúc thời hạn đóng phí bảo hiểm.
* Phần Phụ lục:
Tác giả giới thiệu các trường phái Án lệ trên thế giới - Mô hình nào cho Việt Nam. Phần này, ngoài việc tìm hiểu sự cần thiết của việc tìm hiểu các trường phái Án lệ phổ biến trên thế giới, tác giả đã giới thiệu về Mô hình Án lệ mang tính ràng buộc, Mô hình Án lệ mang tính tham khảo và mô hình lựa chọn của Việt Nam.
4. Đánh giá bạn đọc
Tác giả đã dành khá nhiều thời gian nghiên cứu 37 án lệ đầu và cảm nhận rằng không đơn giản để hiểu rõ và hiểu hết các cơ sở đưa ra các kết luận đó. Tác giả đã tự vấn chính mình khi đặt bút biên soạn cuốn sách "37 án lệ đầu tiên của Việt Nam - phân tích và luận giải" như sau: Liệu các án lệ đó được xây dựng vì chưa có các quy định của pháp luật, không thể áp dụng tương tự pháp luật và không có tập quán để áp dụng? Liệu các án lệ đó là để “giải thích” hay làm rõ các quy định của pháp luật còn có cách hiểu khác nhau hoặc chưa rõ ràng? Hay các án lệ đó là để chỉ ra cho các Tòa án các cấp phải áp dụng đúng các quy định sẵn có của pháp luật?…Tác giả đã cố gắng và thử tìm câu trả lời đối với từng án lệ và trình bày trong cuốn sách này sẽ góp phần hiểu rõ hơn bản chất pháp lý của từng án lệ và khái quát hơn nữa các nội dung án lệ nhằm có thể tham khảo phù hợp hơn trong các vụ việc có tình tiết tương tự.
Đi từ những thắc mắc của chính thân mình trước án lệ được công bố, tác giả hiểu đó cũng chính là những thắc mắc của bạn đọc, nội dung tác giả trình bày trả lời cho thắc mắc của chính mình cũng sẽ là lời giải đáp những băn khoăn của bạn đọc.
Cuốn sách vừa cung cấp cho bạn đọc đầy đủ nội dung của 37 án lệ đầu tiên được công bố ở Việt Nam, vừa có nội dung phân tích, bình giải cặn kẽ, cuốn sách thực sự là tài liệu hữu ích, đáng nghiên cứu đối với bạn đọc quan tâm đến án lệ của Việt Nam nói chung và những người hành nghề và công tác pháp luật nói riêng.
5. Kết luận
Hy vọng những chia sẻ trên đây của chúng tôi sẽ là một nguồn tư liệu đánh giá chất lượng sách hiệu quả tin cậy của bạn đọc. Nếu thấy chia sẻ của chúng tôi hữu ích, bạn hãy lan tỏa nó đến với nhiều người hơn nhé! Chúc các bạn đọc sách hiệu quả và thu được nhiều thông tin hữu ích từ cuốn sách “37 án lệ đầu tiên của Việt Nam - phân tích và luận giải".
