Soạn bài Khoảng trời, hố bom - Ngữ văn lớp 10 Cánh diều

1. Soạn bài Khoảng trời, hố bom - Ngữ văn lớp 10 Cánh diều

Câu 1 (trang 88 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2): Nhân vật trữ tình trong bài thơ là ai?

A. “Em” – cô thanh niên xung phong

B. “Tôi” – người lính trên đường hành quân 

C. Đồng đội của “tôi” – những người lính 

D. Bạn bè của “tội” – những người “có gương mặt em riêng”

Trả lời: 

Chọn đáp án: A. “Em” – cô thanh niên xung phong

Câu 2 (trang 89 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2): Phương án nào nêu đúng về các hình ảnh “ngọn lửa", vì sao ngời chói lung linh", “làn mây trắng", vầng dương" trong bài thơ?

A. Hình ảnh tả thực khung cảnh hố bom nơi người nữ thanh niên hi sinh 

B. Hình ảnh tả thực con đường hành quân của nhân vật trữ tình

C. Hình ảnh biểu tượng cho sự bất tử của vẻ đẹp thanh xuân và tâm hồn người nữ thanh niên xung phong

D. Hình ảnh biểu tượng cho vẻ đẹp trường tồn của thiên nhiên đất nước 

Trả lời: 

Chọn đáp án: C. Hình ảnh biểu tượng cho sự bất tử của vẻ đẹp thanh xuân và tâm hồn người nữ thanh niên xung phong

Câu 3 (trang 89 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2): Khổ nào trong bài thơ thể hiện sự hy sinh dũng cảm của người nữ thanh niên xung phong?

A. Khổ 1.

B. Khổ 2 

C. Khổ 4.

D. Khổ 5 

Trả lời: 

Chọn đáp án: A. Khổ 1.

Câu 4 (trang 89 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2): Phương án nào sau đây không thể hiện nội dung của khổ thơ thứ tư?

A. Sự bất tử hoá vẻ đẹp cao cả của người nữ thanh niên xung phong 

B. Cảm hứng ngợi ca, trân trọng sự hy sinh cao cả của người nữ thanh niên xung phong

C. Nỗi đau đớn, bị thương trước sự hy sinh của người nữ thanh niên xung phong

D. Ý nghĩa cao cả của sự hy sinh dũng cảm ở những người nữ thanh niên xung phong 

Trả lời: 

Chọn đáp án: C. Nỗi đau đớn, bị thương trước sự hy sinh của người nữ thanh niên xung phong

Câu 5 (trang 89 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2): Phương án nào nếu đúng biện pháp tu từ được sử dụng trong dòng thơ “Cái chết em xanh khoảng trời con gái" và tác dụng của biện pháp đó?

A. Ẩn dụ - Sự trân trọng, xúc động sâu sắc trước hành động hy sinh, dâng hiến trọn vẹn tuổi thanh xuân cho Tổ quốc của người nữ thanh niên xung phong

B. Hoán dụ - Sự khẳng định vẻ đẹp tâm hồn bất tử của người nữ thanh niên xung phong

C. Nhân hoá – Sự hy sinh, dâng hiến trọn vẹn tuổi thanh xuân cho Tổ quốc của người nữ thanh niên xung phong đã thấu động cả thiên nhiên

D. So sánh – Sự hy sinh, dâng hiến trọn vẹn tuổi thanh xuân cho Tổ quốc của người nữ thanh niên xung phong cao cả, đẹp đẽ như khoảng trời còn mãi

Trả lời: 

Chọn đáp án: B. Hoán dụ - Sự khẳng định vẻ đẹp tâm hồn bất tử của người nữ thanh niên xung phong

Câu 6 (trang 89 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2): Điểm gặp gỡ giữa nhân vật người nữ thanh niên xung phong trong bài thơ trên và người lính trong bài thơ Lính đảo hát tình ca trên đảo của Trần Đăng Khoa là gì?

A. Tâm hồn lạc quan, yêu đời 

B. Tình yêu cao cả dành cho Tổ quốc

C. Tình yêu lứa đôi thuỷ chung, son sắt 

D. Nỗi nhớ quê hương, gia đình da diết

Trả lời: 

Chọn đáp án: B. Tình yêu cao cả dành cho Tổ quốc

Câu 7 (trang 90 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2): Em hiểu như thế nào về nhan đề bài thơ Khoảng trời, hố bom?

Trả lời: 

Nhan đề bài thơ "Khoảng trời, hố bom" gợi lên sự tương phản mạnh mẽ giữa những khái niệm đối lập như trên - dưới, trong - ngoài, và không gian hẹp so với khoảng không bao la. "Khoảng trời" biểu trưng cho sự bao la, hy vọng và cuộc sống, trong khi "hố bom" lại là dấu ấn tang thương, ghi nhớ về cái chết và sự tàn khốc của chiến tranh. Qua nhan đề này, tác giả đã khéo léo truyền tải nỗi buồn và sự ám ảnh, để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc.

Câu 8 (trang 90 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2): Chỉ ra và phân tích tác dụng của một biện pháp tu từ trong bài thơ.

Trả lời: 

Câu thơ của Lâm Thị Mỹ Dạ gồm 8 từ, được chia thành hai vế đối xứng và hài hòa. Vế đầu tiên thể hiện sự mưu trí, trong khi vế thứ hai tôn vinh tinh thần dũng cảm phi thường:

"Đánh lạc hướng thù // hứng lấy luồng bom."

Hình ảnh cô gái mở đường trong đêm đã hi sinh một cách anh dũng, mang đến một cảm giác sâu sắc về lòng yêu nước và sự hy sinh cao cả. Qua đó, nhà thơ không chỉ ghi nhận sự hy sinh của cô mà còn cảm nhận được sự hóa thân kỳ diệu của cô vào quê hương, đất nước, hòa quyện với sự vĩnh hằng của thiên nhiên và cuộc sống của những người còn lại. Biện pháp tu từ đối lập không chỉ tạo nên nhịp điệu mạnh mẽ mà còn khắc họa rõ nét vẻ đẹp tâm hồn và tinh thần của người chiến sĩ.

Câu 9 (trang 90 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2): Bài thơ gợi cho em suy nghĩ gì về tình cảm, trách nhiệm của thế hệ trẻ hôm nay đối với Tổ quốc? 

Trả lời: 

Bài thơ khơi gợi trong chúng ta những suy nghĩ sâu sắc về tình cảm và trách nhiệm của thế hệ trẻ đối với Tổ quốc. Chúng ta, những người trẻ hôm nay, may mắn sống trong thời kỳ hòa bình, không còn phải đối mặt với khói lửa chiến tranh. Thay vào đó, chúng ta được thừa hưởng bầu trời xanh của độc lập và tự do.

Trong thời kỳ yên bình này, trách nhiệm của mỗi thanh niên không chỉ dừng lại ở việc bảo vệ Tổ quốc mà còn mở rộng ra việc xây dựng một đất nước giàu đẹp và vững mạnh. Để thực hiện điều đó, mỗi người trẻ cần không ngừng rèn luyện tri thức, nâng cao nhân phẩm, và quan tâm đến các vấn đề của đất nước. Hơn nữa, việc yêu thương gia đình, bạn bè và quê hương cũng là phần quan trọng trong việc gắn kết và phát triển đất nước. Thế hệ trẻ hôm nay cần khắc sâu trong mình trách nhiệm và tình yêu quê hương, để góp phần tạo dựng tương lai tươi sáng cho Tổ quốc.

Câu 10 (trang 90 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2): Từ hai dòng thơ: "Gương mặt em, bạn bè tôi không biết / Nên mỗi người có gương mặt em riêng", hãy viết một đoạn văn (khoảng 6 – 8 dòng) thể hiện cảm nhận về nhân vật “em” trong bài thơ.

Trả lời: 

Hai dòng thơ thể hiện sâu sắc sự ghi nhớ và tri ân của những người sống đối với "em." Dù không ai biết rõ gương mặt của cô gái, nhưng hình ảnh "em" vẫn luôn hiện hữu trong trái tim họ, trở thành biểu tượng của tình yêu thương, lòng biết ơn và sự ngưỡng mộ. Cái chết của "em" không chỉ là sự ra đi bình dị mà còn thiêng liêng, thấm đượm sự hy sinh cao cả. Mỗi người mang trong mình một "gương mặt em" riêng, là hình ảnh lý tưởng mà họ trân trọng, ghi nhớ. Cô gái mở đường không chỉ sống mãi trong ký ức mà còn là nguồn động lực, tiếp bước đồng đội trên con đường chiến đấu, trở thành bất tử trong tâm hồn của những người còn lại.

2. Phân tích bài Khoảng trời, hố bom - Ngữ văn lớp 10 Cánh diều

Chiến tranh mang đến không chỉ mất mát và hi sinh, mà còn tôn vinh vẻ đẹp bất tử của những “cái chết khơi nguồn cho sự sống.” Nhiều người lính, những người mẹ, người chị đã ngã xuống để quê hương có được độc lập và tự do. Trước nỗi đau và sự hy sinh đó, nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ đã viết bài thơ “Khoảng trời, hố bom” vào năm 1972, trong bối cảnh cuộc kháng chiến chống Mỹ đang ở giai đoạn khốc liệt nhất. Khi máy bay Mỹ không ngừng ném bom phá hủy các tuyến đường, câu chuyện về nữ thanh niên xung phong đã hy sinh khi làm nhiệm vụ thông đường trở thành nguồn cảm hứng cho tác giả. Bài thơ không chỉ là lời tri ân đối với những người đã hy sinh thân mình cho sự nghiệp đấu tranh mà còn khẳng định rằng những “cái chết đã hóa thành bất tử” này đã gieo hy vọng và niềm tin vào cuộc sống cho thế hệ đang tiếp tục chiến đấu.

Ngay từ nhan đề bài thơ đã tạo ấn tượng cho người đọc về sự đối lập đến nghiệt ngã giữa hai hình ảnh “khoảng trời” và “hố bom”, giữa một bên là sự sống, một bên là cái chết, một bên là hòa bình, một bên là chiến tranh...Và câu chuyện được bắt đầu rất bình dị mà xúc động biết bao về người con gái thanh niên xung phong ấy

“Chuyện kể rằng: em, cô gái mở đường

Để cứu con đường đêm ấy khỏi bị thương

Cho đoàn xe kịp giờ ra trận

Em đã lấy tình yêu tổ quốc của mình để thắp lên ngọn lửa

Đánh lạc hướng thù hứng lấy luồng bom”.

Những ai đã trải qua chiến tranh chắc chắn không thể quên được sự khốc liệt của những năm tháng ở Trường Sơn trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Đây là nơi diễn ra những trận bom đạn điên cuồng, nơi từng cành cây, ngọn cỏ đều phải oằn mình dưới khói lửa, và từng tấc đất đều thấm máu của những người chiến sĩ. Thế nhưng, những cơn mưa bom không thể ngăn cản bước chân của các đoàn xe nối đuôi nhau ra trận hay tiếng cuốc xẻng của đội thanh niên xung phong. Chủ nghĩa anh hùng trong thời kỳ này đã được thể hiện rõ nét, với mỗi người sẵn sàng hi sinh vì sự nghiệp của dân tộc. Cô gái trẻ trong bài thơ đã dũng cảm đánh đổi chính cuộc sống của mình để bảo vệ con đường, nhằm “cho kịp đoàn xe ra trận.”

Tình yêu tổ quốc của cô như một ngọn lửa, ánh sáng từ ngọn lửa ấy dần dẫn dắt đến một chuỗi hình ảnh biểu trưng trong các đoạn tiếp theo: ngọn lửa, vì sao lung linh, vầng mây trắng, và vầng dương... Chết không chỉ là chấm dứt sự sống; có những cái chết đã hòa vào hồn thiêng của sông núi, sống mãi trong lòng dân tộc. Những hình ảnh trong bài thơ được đặt trong sự đối sánh đầy ý nghĩa như “khoảng trời - hố bom,” “thịt da - vầng mây,” “mặt trời - trái tim,” đã thể hiện một cách sâu sắc sự chuyển hóa và hóa thân của con người vào thiên nhiên và Tổ quốc. Đạn bom phi nghĩa của đế quốc Mỹ không thể khuất phục được những trái tim kiên cường của người Việt Nam, những người sẵn sàng “quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh.” Sự hy sinh của cô gái thanh niên xung phong không bao giờ là vô nghĩa; cô vẫn sống mãi trong tâm trí những người đang tiếp tục chiến đấu cho lý tưởng cao cả này:

“Hỡi mặt trời hay chính trái tim em trong ngực

Soi cho tôi

Ngày hôm nay bước tiếp quãng đường dài”.

Nữ thi sĩ khép lại dòng cảm xúc của mình bằng một lời tri ân mộc mạc:

“Gương mặt em, bạn bè tôi không biết

Nên mỗi người có gương mặt em riêng”.

Sự hy sinh âm thầm của em đã ghi dấu trong trái tim của những người còn sống. Dù không ai biết chính xác gương mặt của em, mỗi người vẫn giữ cho mình một hình ảnh riêng về em trong tâm trí. Em đã trở thành biểu tượng lý tưởng, hóa thân vào nhiều gương mặt khác nhau mà mọi người luôn mang theo bên mình. Điều này thể hiện lòng biết ơn và tri ân đối với “khoảng trời xanh màu con gái” của em.

Bài thơ chạm đến trái tim người đọc bằng những cảm xúc chân thực. Mỗi lần đọc lại, chúng ta càng thêm yêu quý và trân trọng những gì mình có hôm nay, nhờ vào sự hy sinh cao cả và thầm lặng của biết bao thế hệ cha anh đã đi trước.

Bài viết liên quan: Phân tích Tư cách Mõ của Nam Cao siêu hay - Ngữ văn lớp 10