Tết Hàn thực 2023 vào ngày nào dương? Cúng Tết Hàn thực giờ nào đẹp?

1. Tết Hàn thực là gì? Tết Hàn thực trong 2023 vào ngày nào dương lịch?

Tết Hàn Thực hay Tết bánh trôi bánh chay là một ngày tết vào ngày mồng 3 tháng 3 Âm lịch. "Hàn Thực" nghĩa là "thức ăn lạnh". Ngày tết truyền thống này xuất hiện tại một số tỉnh của Trung Quốc, miền bắc Việt Nam và một số cộng đồng người gốc Hoa trên thế giới. Hàng năm vào ngày này, nhiều gia đình cho xay bột, đồ đỗ xanh, làm bánh trôi, bánh chay (ở Trung Quốc nấu chè trôi nước), nấu xôi chè lễ Phật và cúng gia tiên.

Năm nay, Tết Hàn Thực 2023 sẽ rơi vào ngày 22 tháng 4 năm 2023 dương lịch tức ngày thứ Bảy trong tuần.

2. Nguồn gốc Tết Hàn thực

Theo phong tục truyền thống của người Việt Nam, vào ngày Tết Hàn thực, các gia đình thường chuẩn bị bánh trôi, bánh chay dâng lên bàn thờ để cầu mong tổ tiên. Theo nghĩa chữ Hán, “hàn” là lạnh, “thực” là ăn, “Tết Hàn thực” là tết ăn đồ lạnh. Phong tục cổ truyền này có nguồn gốc theo một câu chuyện ở Trung Quốc. Ở Việt Nam, ngày 3 tháng 3 âm lịch ăn tết Hàn thực "phỏng theo người phương Bắc, kỷ niệm ngày Giới Tử Thôi chết cháy". Hai chữ "Hàn Thực" gắn với một điển tích ở Trung Quốc, được biết tới nhiều qua tiểu thuyết Đông Chu liệt quốc.

Vào đời Xuân Thu (770 - 221), Vua Tấn Văn Công nước Tấn gặp loạn nên phải bỏ nước lưu vong sống cảnh này ở nước Tề, mai ở nước Sở. Một hiền sĩ tên là Giới Tử Thôi theo phò Vua trên đường lánh nạn, lương thực cạn kiệt đã phải lén cắt một miếng thịt đùi mình nấu lên dâng Vua. Vua ăn xong, hỏi ra mới biết đem lòng cảm kích vô cùng. Giới Tử Thôi theo phò Vua Tấn Văn Công trong vòng 19 năm, cùng nhau nếm mật nằm gai, khổ luyện thành tài.

Về sau, Tấn Văn Công giành lại được ngôi vương, trở về làm vua nước Tấn, phong thưởng rất hậu cho những người có công nhưng lại quên mất Giới Tử Thôi. Giới Tử Thôi cũng không oán giận gì, cho rằng những việc đó đâu có gì đáng nói. Vì thế, ông về nhà đưa mẹ vào núi Điền Sơn ở ẩn. Tấn Văn Công về sau nhớ ra, cho người đi tìm nhưng vì là người không tham danh vọng, Tử Thôi nhất quyết không quay về lĩnh thưởng, Vua ra lệnh đốt rừng nhằm thúc ép Tử Thôi quay về. Không ngờ Tử Thôi quyết chí, 2 mẹ con cùng chịu chết cháy trong rừng. Hôm ấy là ngày 3 tháng 3 Âm lịch. Nhà Vua hối hận cho lập miếu thờ. Hàng năm, cứ đến mùng 3 tháng 3 Âm lịch, người dân bị cấm dùng lửa nấu ăn, ngay cả việc làm cỗ cúng cũng phải làm từ hôm trước, đây được coi là ngày Tết Hàn thực.

3. Ý nghĩa Tết Hàn thực bánh trôi, bánh chay

Ở Việt Nam hiện nay, người ta chỉ làm bánh trôi hay bánh chay để thế cho đồ lạnh, nhưng chỉ cúng gia tiên, và có ít liên hệ đến Giới Tử Thôi và những kiêng kỵ khác. Vào ngày này, người Việt thường "làm bánh trôi nước, bày cỗ bàn, cúng gia tiên", cho nên bánh trôi còn được gọi là bánh Hàn thực. Theo nhà nghiên cứu Trần Quang Đức, tục ăn bánh trôi vào ngày Hàn thực ở Việt Nam nhiều khả năng được du nhập vào thời Lê, thịnh hành vào giai đoạn Lê Trung Hưng - Nguyễn. Năm 1773, Lê Quý Đôn cho biết: "Tục nước ta trọng nhất bánh trôi nước, mỗi năm cứ ngày mồng 3 tháng 3 thì làm bánh ấy. Người phương Bắc cũng có, gọi là Thủy đoàn". Theo giải thích của Chỉ Nam ngọc âm giải nghĩa (viết vào khoảng thế kỷ 16 thời Lê) giải thích: "Trôi nước có hiệu Thủy đoàn, trong đường ngoài bột nổi hòn lênh đênh".

Mặc dù nguồn gốc của ngày Tết Hàn thực có nguồn gốc từ Trung Quốc, tuy nhiên ở Việt Nam, ngày này không phải để tưởng nhớ Tử Thôi mà có ý nghĩa dân tộc sâu sắc. Vào ngày 3/3 Âm lịch, các gia đình làm bánh trôi, bánh chay cúng ông bà, tổ tiên và không kiêng đốt lửa. Ở nhiều nơi, dân ta cũng làm bánh trôi bánh chay cúng thần hoàng. Những món ăn được nấu trong dịp này làm ra đều được cúng gia tiên với ý nghĩa con cháu một lòng hướng về tổ tiên, nguồn cội. Đặc biệt, trong dịp này người đi xa quê sẽ đoàn tụ cùng gia đình, cùng đi tảo mộ người đã khuất và sum họp bên bữa cơm gia đình.

3.1. Thể hiện lòng thành với tổ tiên, tưởng nhớ đến người thân đã khuất

Về ý nghĩa mặt chữ thì "Hàn Thực" có nghĩa là "thức ăn lạnh", theo đó mọi người sẽ dùng thức ăn lạnh, nguội như một cách tưởng nhớ đến những người thân đã khuất.Cụ thể trong cuốn tiểu thuyết Đông Chu liệt quốc của Trung Quốc đã đề cập đến ý nghĩa của ngày lễ Hàn Thực gắn liền với cái chết đầy thương tiếc của vị hiền sĩ Giới Tử Thôi, chết do cháy rừng.Nhà vua lúc bấy giờ vì nhớ đến tình nghĩa lúc sinh thời, đau lòng mà lập đền thờ, đồng thời ban lệnh kiêng đốt lửa trong 3 ngày để thể hiện sự thương xót và dùng ngày 3 đến ngày 5 tháng 3, âm lịch hàng năm để tưởng niệm đến Giới Tử Thôi. Nhưng tại Việt Nam, Tết Hàn Thực mang nét riêng biệt rõ ràng khi người dân không cần phải kiêng lửa, họ đặc biệt chuẩn bị bánh trôi - đại diện cho thức ăn nguội và dâng lên tổ tiên, thể hiện sự biết ơn trước công dưỡng dục, ơn sinh thành.

Từ xa xưa bánh trôi, bánh chay đã được sử dụng để thờ cúng gia tiên, thể hiện lòng thành kính với bề trên vào ngày lễ Hàn Thực.Thành viên trong gia đình sẽ tụ họp lại cùng chuẩn bị những viên bánh trôi trắng tinh khiết, cẩn thận nắn thành dáng tròn đều. Sau khi dâng lên tổ tiên, mọi người sẽ cùng với nhau thưởng thức những viên bánh trôi tròn đầy cùng với hương vị ngọt ngào, tận hưởng không khí gia đình viên mãn.

3.2. Thể hiện truyền thống dân tộc

Từ lâu bánh trôi, bánh chay đã được sử dụng phổ biến tại Việt Nam, hình ảnh những viên bánh tròn, hơi dẹt đã đi sâu vào nét truyền thống dân tộc thông qua thơ ca. Hình ảnh bánh trôi nước được nhà thơ Hồ Xuân Hương, ẩn dụ cho nét đẹp truyền thống của người phụ nữ Việt Nam: trong trắng, hy sinh, lam lũ, sự tảo tần,...Với phần vỏ bánh được làm từ bột gạo nếp, được nắn dạng viên tròn, bên trong là nhân đường đỏ, chỉ cần luộc chín với nước sôi sẽ trở thành bánh trôi. Bánh chay nắn dạng tròn hơi dẹt, không có nhân, sau khi được luộc chín ăn cùng với nước đường. Thể hiện rõ ràng nét văn hóa lúa nước từ xa xưa của dân tộc ta, khi cả 2 loại bánh trôi, bánh chay đều được làm từ bột gạo nếp thơm, thể hiện truyền thống trân trọng thành quả lao động của người nông dân.

3.3. Ôn lại chuyện xưa

Vào ngày này hàng năm, mọi người trong gia đình lại quay quần bên nhau tự tay nặn những viên bánh trôi, bánh chay. Sau đó sẽ vừa thưởng thức vừa chia sẻ với nhau về những mẩu chuyện của riêng mình, những mẫu chuyện xưa của dân tộc.Trong số những mẫu chuyện xưa nổi tiếng của nước ta có thể nhắc đến sự tích " Lạc Long Quân - Âu Cơ", đặc biệt hình ảnh bánh trôi giúp mọi người liên tưởng đến hình ảnh "bọc trăm trứng" của Âu Cơ.Dần dần ngày lễ Hàn Thực không thể thiếu bánh trôi, bánh chay và cả những câu chuyện xưa.

3.4. Cầu nguyện mưa thuận gió hòa

Được biết ngày lễ Tết Hàn Thực mang mong muốn cho mùa hạ bớt nóng, ngày mùng 3 tháng 3 hàng năm được chọn lựa hoàn toàn không liên quan đến dương lịch, hay bất kỳ một quy ước đạo giáo nào mà được chọn theo âm lịch, theo luật âm dương ngũ hành, là ngày đánh dấu sự kết thúc của Mộc khí.Món lạnh theo ngũ hành sẽ thuộc Kim, bánh trôi chay màu trắng cũng thuộc Kim. Bên cạnh đó hình dáng của bánh trôi tròn đều, bên trong phần nhân hình vuông, gợi lên câu tục ngữ "mẹ tròn con vuông". Bánh chay vỏ trắng tính dương, phần nhân đậu xanh bên trong vàng tươi sáng mang tính âm, âm dương giao hòa. Dùng bánh trôi, bánh chay trong lễ Hàn Thực thể hiện mong muốn mùa hè không còn oi bức, thời tiết thuận hòa.

4. Tết Hàn thực cúng gì? Cúng Tết Hàn thực giờ nào là đẹp?

Mâm cỗ cúng Tết Hàn Thực bao gồm bánh trôi, bánh chay, mâm ngũ quả, hương, hoa, trầu cau, và nước lọc. Số lẻ được coi là số may mắn, nên bánh trôi và bánh chay thường được đặt 3 hoặc 5 viên. Quả và hoa tươi là phần không thể thiếu, vậy nên hãy chọn 5 loại quả đại diện cho ngũ hành. Hoa cúc tươi thường được ưa chuộng nhất trong mâm cỗ Tết Hàn Thực, biểu thị sự trang nghiêm và cầu mong may mắn. Gia chủ có thể sắm thêm một số loại hoa tươi khác tùy vào điều kiện gia đình. Cuối cùng, hãy chuẩn bị một ly nước sạch thể hiện sự tinh khiết và tấm lòng thành kính của gia chủ. 

Năm nay 2023, Tết Hàn thực (tức ngày mùng 3 tháng 3 âm lịch) sẽ rơi vào ngày 22 tháng 4 dương lịch. Được xem là ngày tết cổ truyền của dân tộc nên từ mâm cỗ dâng lên ông bà tổ tiên đến bài văn khấn cũng phải chuẩn bị một cách cẩn thận và chu đáo nhất. Đặc biệt, chúng ta cũng nên lưu ý khi chọn giờ tốt, giờ đẹp để tiến hành hành lễ, dâng hương cúng Tết Hàn thực. Giờ tốt cúng Tết hàn thực 3/3 năm 2023 Ngày 3/3 âm lịch năm 2023 theo Lịch Vạn sự là ngày Hoàng Đạo, ngày tốt để thực hiện nhiều việc. Và Giờ đẹp cúng Tết Hàn thực 3/3 năm 2023 các bạn có thể tham khảo là: Giờ Thìn (7h-9h), giờ Tỵ (9h-11h), giờ Thân (15h-17h), giờ Dậu (17h-19h). Đây là những giờ rất tốt lành trong ngày mùng 3 tháng 3 âm lịch năm nay. Bên cạnh đó, khi cúng Tết Hàn thực cũng nên tránh các giờ như: Tý (23h-1h), Sửu (1h-3h), Mão (5h-7h), Ngọ (11h-13h), Mùi (13h-15h), Tuất (19h-21h).

Khi cúng Tết Hàn thực, bạn cần lưu ý những vấn đề sau: Trước khi cúng, bạn nên lau dọn bàn thờ, bày biện đồ cúng gọn gàng. Bên cạnh đó cần tắm rửa sạch sẽ. Mâm cúng Tết Hàn thực không quá cầu kỳ. Tuy nhiên, bạn cũng cần chuẩn bị mâm cúng thật chỉn chu. Không nên cúng Tết Hàn thực quá sớm, chỉ nên cúng vào đúng ngày 3/3. Với gia đình nào cúng vàng mã, sau khi hương cháy hết ⅔ nén thì mới hóa vàng. Khi cúng Tết Hàn thực, trong gia đình tránh xảy ra mâu thuẫn, cãi vã.

Hy vọng với những thông tin được chia sẻ phía trên có thể giúp bạn hiểu rõ hơn về ngày lễ Hàn Thực là gì, cũng như những ý nghĩa đặc biệt của ngày lễ Tết này. Luật Minh Khuê chúc bạn sẽ có một ngày lễ Tết Hàn Thực thật đầm ấm bên gia đình nhé!