1. Thông tin về trái chùm ruột
Chùm ruột, còn được gọi là tầm ruộc, tầm duột, hoặc chùm giuột, là một loại cây thuộc họ thầy dầu, có tên khoa học là Phyllanthus acidus. Loài cây này có nguồn gốc từ xứ Madagascar, một quốc đảo nằm giữa biển Ấn Độ Dương. Ngày nay, chùm ruột mọc hoang ở nhiều nơi và được trồng rộng rãi trong các quốc gia thuộc khu vực nhiệt đới châu Á như Indonesia, Malaysia, Ấn Độ, Philippines và đảo Mangat. Tại Việt Nam, chùm ruột thường được trồng làm cây cảnh hoặc để thu hoạch quả ăn và làm mứt. Chùm ruột phát triển nhanh ở những vùng có khí hậu nhiệt đới, nơi có ánh nắng chan hòa. Phương pháp nhân giống chủ yếu được thực hiện bằng cách gieo hạt trên đất có đặc tính tơi xốp và khả năng thoát nước nhanh.
Cây chùm ruột thường có tán lá xum xuê, tạo nên một bóng mát dễ chịu. Do đó, nó thường được người dân Việt trồng để tạo bóng mát cho sân nhà và vườn cỏ. Cây chùm ruột có thân nhỏ, mềm mỏng, cao trung bình từ 4 đến 6 mét, đạt độ cao tối đa là 10 mét. Cành non của cây thường có màu xanh nhạt, và khi lá cũ rụng, chúng để lại những sẹo trên thân cây. Rễ của cây chùm ruột phát triển mạnh mẽ, ăn sâu và lan rộng dưới lòng đất.
Lá của cây chùm ruột mỏng, mềm, mặt trên màu xanh nhạt và mặt dưới nhạt hơn, với đầu lá nhọn. Cây cho hoa có kích thước nhỏ, màu đỏ, tụ thành từng cụm từ 4 đến 7 bông ở kẽ lá. Trên một cây chùm ruột, có thể mọc cả hoa cái và hoa đực. Quả của cây chùm ruột tụ lại thành từng chùm, bên ngoài có vỏ màu xanh khi còn non, vàng nhạt hoặc trở nên mờ đục khi chín. Đường kính trung bình của mỗi quả là khoảng 5mm. Trong mỗi quả, có một hạt lớn và cứng ở trung tâm.
2. Thành phần hóa học có trong trái chùm ruột
Chùm ruột, một loại cây thân thảo phổ biến tại nhiều khu vực trên thế giới, chứa đựng những kho tàng hóa học đầy ngạc nhiên, tạo nên một hệ thống phức tạp của các chất hợp chất và chất dinh dưỡng độc đáo.
Quả chùm ruột, với vẻ ngoài xanh tươi và hấp dẫn, không chỉ là một nguồn nước cho cơ thể mà còn chứa đựng những chất dinh dưỡng quan trọng. Protid, là nguồn cung cấp protein, chiếm khoảng 0.73 - 0.9% trong mỗi quả, giúp xây dựng và phục hồi cấu trúc tế bào. Nước, chiếm đến 89 - 91% trọng lượng của quả, là lời giải thoát cho những ngày nắng nóng. Gluxit, tương đương đường và tinh bột, là nguồn năng lượng cho cơ thể, cung cấp khoảng 5.89 - 7.2% trên mỗi quả. Liptit, một loại chất béo, cung cấp năng lượng kéo dài và là yếu tố cần thiết cho sức khỏe của cơ thể. Axit acetic, đóng vai trò là chất tạo độ chua, giúp cải thiện sự tiêu hóa và hấp thụ chất dinh dưỡng. Chất xơ, giúp quả chùm ruột trở thành một nguồn chất xơ chất lượng cao, hỗ trợ quá trình tiêu hóa và duy trì sức khỏe của đường ruột. Cùng với đó, vitamin C chiếm khoảng 40% trong mỗi quả, giúp cơ thể chống lại các tia tử ngoại và duy trì sức khỏe cho làn da.
Vỏ rễ chùm ruột, bên ngoài mày mò và khá mạnh mẽ, chứa đựng những hợp chất độc đáo. Tanin, một loại chất có khả năng chống oxi hóa, giúp ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn có hại. Acid Galic, một chất kháng sinh tự nhiên, giúp chống viêm và nguy cơ nhiễm trùng. Saponin, một loại glycoside, có khả năng làm giảm cholesterol trong máu, giúp kiểm soát huyết áp và nguy cơ mắc các bệnh tim mạch. Các hợp chất nhóm Triterpen như B-Amyrin và Phyllanthol, được biết đến với khả năng chống viêm và giảm đau. Ngoài ra, vỏ rễ chứa nhiều acid Phenol, giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng và tăng cường hệ thống miễn dịch của cơ thể.
Tuy các bộ phận khác của cây chùm ruột hiện chưa có thông tin nghiên cứu cụ thể, nhưng đã được đánh giá có tính độc đáo và không an toàn khi tiếp xúc trực tiếp với cơ thể. Các nhà khoa học đã cảnh báo rằng, đặc biệt là vỏ cây và rễ chùm ruột, chứa các chất có thể gây nguy hiểm, không nên sử dụng trực tiếp mà nên được xử lý và chế biến đúng cách để tránh nguy cơ độc hại.
3. Công dụng của trái chùm ruột theo như kinh nghiệm dân gian
Cây chùm ruột, với tất cả sự đa dạng trong cả cây và quả, đã được tận dụng rộng rãi trong lĩnh vực y học hiện đại và cổ truyền với nhiều công dụng tuyệt vời.
Trong Y học hiện đại:
- Kháng viêm và giảm đau: Tài liệu được công bố trên Tạp chí Y sinh nhiệt đới Châu Á Thái Bình Dương đã ghi nhận rằng chùm ruột có tác dụng kháng viêm và giảm đau. Điều này bắt nguồn từ sự giàu có của loại cây này trong chất chống oxy hóa, giúp làm giảm sưng tấy và đau đớn trong trường hợp viêm nhiễm.
- Hỗ trợ trong điều trị tăng huyết áp: Theo tài liệu được công bố trong Tạp chí dược điển Châu Âu, chiết xuất từ lá của cây chùm ruột có khả năng hỗ trợ hiệu quả trong việc điều trị bệnh lý tăng huyết áp. Điều này có thể là một tín hiệu tích cực cho những người mắc các vấn đề về huyết áp.
- Bảo vệ gan khỏi tác động của paracetamol: Tạp chí Y học nhiệt đới Châu Á Thái Bình Dương đã đưa ra thông tin rằng lá chùm ruột có thể được sử dụng làm bài thuốc bảo vệ gan khỏi ảnh hưởng của hoạt chất paracetamol trong những trường hợp lạm dụng quá liều. Điều này giúp bảo vệ gan khỏi sự tổn thương do việc sử dụng quá liều của một số loại thuốc.
Trong Y học cổ truyền:
- Lá chùm ruột: Lá của cây chùm ruột có vị chua nhẹ và có đặc tính sát khuẩn cao, tiêu độc, tiêu đờm và thông họng. Đây là lý do tại sao lá chùm ruột thường được sử dụng trong các bài thuốc dân gian để điều trị các vấn đề về họng, cảm lạnh và ho.
- Quả chùm ruột: Quả chùm ruột có tính mát, vị chua ngọt và được biết đến với công dụng bổ máu, bổ gan, và thanh nhiệt giải độc. Điều này giúp cải thiện chức năng hoạt động của gan và hỗ trợ trong việc điều trị các bệnh lý liên quan đến gan, bao gồm xơ gan và các vấn đề khác.
- Rễ cây: Rễ cây chùm ruột có tính nóng và có thể được sử dụng để tẩy và chống độc nọc rắn. Đây là một ứng dụng quan trọng trong Y học cổ truyền để đối phó với sự đe dọa từ các loài rắn độc.
4. Cách chế biến và sử dụng trái chùm ruột
Cây chùm ruột là một nguồn tài nguyên quý báu với nhiều bộ phận khác nhau có thể được chế biến và sử dụng cho các mục đích khác nhau trong đời sống hàng ngày và y học cổ truyền.
Lá cây chùm ruột:
- Tắm trị liệu: Lá cây chùm ruột thường được nấu lấy nước để tắm, giúp làm dịu cơ thể và giảm sưng, ngứa cho da. Đây là một biện pháp thông thường để điều trị các vấn đề da như mề đay, lở ngứa, và cháy nắng.
- Dạng bôi ngoại: Lá cây chùm ruột cũng có thể được giã nát và dùng dưới dạng bôi ngoại để giúp giảm đau và viêm nhiễm da.
Quả chùm ruột:
- Làm mứt: Quả chùm ruột thường được sử dụng để làm mứt, là một món ngon, ngọt và bổ dưỡng. Quả được ngâm trong đường để tạo ra mứt chùm ruột, một món ăn truyền thống yêu thích trong mùa Tết và những dịp lễ hội khác.
- Nước uống giải khát: Quả cũng có thể được ép lấy nước, tạo thành một đồ uống giải khát tự nhiên, ngon miệng và bổ dưỡng. Nước quả chùm ruột thường được thêm đường và đá để tạo ra một loại nước uống ngon mát.
Vỏ thân cây:
- Chế biến thành bột: Vỏ thân cây chùm ruột thường được đem đi phơi khô và sau đó tán nhỏ để tạo thành bột. Bột vỏ thân cây này có thể được sử dụng trong nhiều công thức khác nhau, bao gồm các bài thuốc trong Y học cổ truyền hoặc có thể được kết hợp với các nguyên liệu khác để tạo ra các sản phẩm thực phẩm, dược phẩm hoặc mỹ phẩm.
Như vậy, cây chùm ruột không chỉ là một loại cây có quả ngon và bổ dưỡng mà còn là một kho tàng của các bộ phận khác nhau có thể được tận dụng để phục vụ nhiều mục đích khác nhau trong đời sống và y học.
Quý khách có nhu cầu xem thêm bài viết sau:
- Công dụng của lá hẹ không phải ai cũng biết
