Đối tượng áp dụng các biện pháp xử lý hành chính bao gồm?

Một số khái niệm và vấn đề cần hiểu rõ:

+ Định nghĩa biện pháp xử lý hành chính?

Khoản 2, Điều 2, Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 quy định:

Biện pháp xử lý hành chính là biện pháp được áp dụng đối với cá nhân vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự, an toàn xã hội mà không phải là tội phạm, bao gồm biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn; đưa vào trường giáo dưỡng; đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc và đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc.

+ Đối tượng áp dụng chỉ với cá nhân và công dân việt nam

Khác với biện pháp xử phạt áp dụng đối với tổ chức, cá nhân vi phạm hành chính trong các lĩnh vực khác nhau của quản lý hành chính nhà nước thì đặc trưng của hoạt động này là chỉ áp dụng với cá nhân trong nước và không áp dụng đối với người nước ngoài.

Các biện pháp xử lý hành chính bao gồm biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn; đưa vào trường giáo dưỡng; đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc và đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc về cơ bản chỉ có thể áp dụng được với người Việt Nam. Bởi vì đối với người nước ngoài, họ là chủ thể đặc biệt, là người có quốc tịch của một quốc gia khác đang lao động, học tập, công tác, sinh sống trên lãnh thổ nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Họ có tư cách pháp lý và được Việt Nam bảo hộ quyền, đồng thời với các hành vi của họ sẽ có đại sứ quán của nước họ mang quốc tịch quản lý. Tránh ảnh hưởng đến quyền của cá nhân nước ngoài tại Việt Nam và ảnh hưởng quan hệ ngoại giao thì biện pháp này chỉ được áp dụng với công dân Việt Nam

+ Thẩm quyền áp dụng biện pháp xử lý hành chính thuộc về cơ quan hành chính Nhà nước và cơ quan tư pháp.

Nếu như, việc áp dụng các hình thức xử phạt thuộc về những người có thẩm quyền như các bộ, ban ngành quản lý trực tiếp và gián tiếp trong từng hoạt động cụ thể được Nhà nước trao quyền thì với biện pháp xử phạt hành chính chính thuộc về cơ quan hành chính nhà nước như: Chủ tịch UBND cấp xã, phường, thị trấn với biện pháp giáo dục thường xuyên tại xã, phường, thị trấn và cơ quan tư pháp là Tòa án nhân dân đối với biện pháp hạn chế tự do, đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc, đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc.

Hầu hết, các đối tượng áp dụng những biện pháp này thường chủ yếu là những người chưa thành niên, đặt dưới sự giám sát của chính quyền địa phương, chỉ họ mới là người nắm rõ được bối cảnh, nhân thân và các hoạt động của những đối tượng này và hạn chế ảnh hưởng đến mọi người xung quanh cho nên mới phải áp dụng các biện pháp hạn chế quyền tự do.

Từ sự phân tích trên, có thể tổng hợp đối tượng áp dụng các biện pháp xử lý hành chính bao gồm:

1. Đối tượng áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn

Điều 90 của Luật quy định về đối tượng áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn, trong đó, mức độ vi phạm “nhiều lần” tại Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính đã được quy định cụ thể tại Luật là “02 lần trở lên trong 06 tháng”. Đối với người chưa thành niên, biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn chỉ áp dụng đối với các hành vi vi phạm do cố ý. Luật quy định của áp dụng biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng đối với người từ đủ 12 tuổi đến dưới 14 tuổi thực hiện hành vi có dấu hiệu của một tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý quy định tại Bộ luật hình sự  (khoản 1 Điều 90), Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi  thực hiện hành vi có dấu hiệu của một tội phạm nghiêm trọng do cố ý quy định tại Bộ luật Hình sự (khoản 2 Điều 90), Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi 02 lần trở lên  có hành vi trộm cắp, lừa đảo, đánh bạc, gây rối trật tự công cộng mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự (khoản 3 Điều 90).

Theo Luật xử lý vi phạm hành chính, đối tượng người chưa thành niên không có nơi cư trú ổn định sẽ được giao cho cơ sở bảo trợ xã hội hoặc cơ sở trợ giúp trẻ em để quản lý, giáo dục trong thời gian chấp hành biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn (khoản 6 Điều 90) thay vì đưa vào trường giáo dưỡng.

2. Đối tượng áp dụng biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng

Điều 92 của Luật hạn chế tối đa việc áp dụng biện pháp này. Đối với người từ đủ 12 đến dưới 14 tuổi, Luật không áp dụng biện pháp xử lý hành chính đối với người từ đủ 12 tuổi đến dưới 14 tuổi thực hiện hành vi có dấu hiệu của một tội phạm đặc biệt nghiêm trọng và tội phạm rất nghiêm trọng quy định tại Bộ luật Hình sự do vô ý như Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính, chỉ áp dụng biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng đối với người thực hiện hành vi có dấu hiệu của một tội phạm đặc biệt nghiêm trọng do cố ý quy định tại Bộ luật hình sự. Luật xử lý vi phạm hành chínhC cũng đã quy định cụ thể mức độ vi phạm “nhiều lần” là “02 lần trở lên trong 06 tháng”. Đối tượng bị áp dụng biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng không bao gồm người chưa thành niên chưa bị áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn nhưng không có nơi cư trú nhất định. Cũng trên tinh thần nhân đạo, ngoài quy định không áp dụng biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng đối với người không có năng lực trách nhiệm hành chính, Luật quy định không áp dụng biện pháp này đối với người đang mang thai có chứng nhận của bệnh viện, phụ nữ hoặc người duy nhất đang nuôi con nhỏ dưới 36 tháng tuổi được Ủy ban nhân dân cấp xã nơi người đó cư trú xác nhận.

3. Đối tượng áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc (Điều 94)

Quy định về đối tượng bị áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở giáo dục về cơ bản được giữ nguyên như Pháp lênh xử lý vi phạm hành chính. Cũng tương tự như các biện pháp trên, mức độ “vi phạm nhiều lần” được lượng hóa là 02 lần trở lên trong 6 tháng.

4. Đối tượng áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc

Điều 96 Luật quy định đối tượng áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc là người nghiện ma túy từ đủ 18 tuổi trở lên đã bị áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn mà vẫn còn nghiện hoặc chưa bị áp dụng biện pháp này nhưng không có nơi cư trú ổn định.

5. Về thẩm quyền quyết định các biện pháp xử lý hành chính 

Luật quy định thẩm quyền xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính các biện pháp xử lý hành chính hạn chế trực tiếp quyền tự do của công dân (biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc và đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc) là Tòa án nhân dân. Đây là nội dung thay đổi rất lớn so với Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính. Hơn nữa, việc giao Toà án quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính nêu trên sẽ tạo điều kiện cho đương sự, luật sư, người bào chữa được tham dự để bảo vệ quyền lợi của đương sự, bảo đảm dân chủ, khách quan; phù hợp với quá trình hội nhập quốc tế. Riêng thẩm quyền quyết định áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn vẫn được giao cho Chủ tịch UBND cấp xã.

6. Bảo đảm sự tham gia của người bị đề nghị áp dụng các biện pháp xử lý hành chính

Một nội dung quan trọng mang tính cải cách lớn của Luật là cơ quan lập hồ sơ phải thông báo cho người bị áp dụng, cha mẹ hoặc người đại diện của họ về việc lập hồ sơ để những người này đọc hồ sơ và ghi chép các nội dung cần thiết (khoản 4 Điều 97, khoản 3 Điều 99, khoản 3 Điều 101 và khoản 3 Điều 103). Trên cơ sở xem xét các tài liệu trong hồ sơ, người bị đề nghị áp dụng các biện pháp xử lý hành chính có thể chuẩn bị ý kiến để tự bảo vệ quyền, lợi ích của mình trong cuộc họp tư vấn trong trường hợp bị áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn và trước Tòa án trong trường hợp bị áp dụng biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc và đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc. Đối với người bị đề nghị áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn, Luật quy định người bị đề nghị áp dụng, cha mẹ hoặc người giám hộ (trong trường hợp đối tượng là người chưa thành niên), người đại diện hợp pháp của họ phải được mời tham gia cuộc họp tư vấn và phát biểu ý kiến của mình về việc áp dụng biện pháp.

7. Quy định cụ thể về trình tự, thủ tục lập hồ sơ đề nghị và thủ tục xem xét

Đối với biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn, Luật quy định rõ về việc lập hồ sơ; bổ sung trách nhiệm của công chức tư pháp - hộ tịch trong việc kiểm tra hồ sơ và tổ chức cuộc họp tư vấn; quy định về trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, người được phân công giúp đỡ đối tượng; quy định về khoản kinh phí hỗ trợ cho việc quản lý, giúp đỡ, giáo dục đối tượng...Về thủ tục lập hồ sơ đề nghị xem xét quyết định áp dụng biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc và đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc, do các biện pháp này sẽ được Tòa án xem xét, quyết định theo trình tự, thủ tục tư pháp, Luật quy định hồ sơ sau khi được lập sẽ được gửi đến Trưởng phòng tư pháp cấp huyện để kiểm tra tính pháp lý trước khi Trưởng công an cấp huyện hoặc Trưởng phòng Lao động - Thương binh và Xã hội cấp huyện chuyển đến Tòa án nhân dân.  Trình tự, thủ tục xem xét, quyết định việc áp dụng các biện pháp này tại Tòa án nhân dân được giao cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định.

8. Quy định về thi hành, hoãn, miễn chấp hành, tạm đình chỉ và miễn chấp hành phần còn lại của quyết định

Thẩm quyền quyết định hoãn, miễn chấp hành, tạm đình chỉ và miễn chấp hành phần còn lại của quyết định được giao cho Tòa án nhân dân. Luật quy định đối tượng ốm nặng, mắc bệnh hiểm nghèo mà không xác định được nơi cư trú thuộc trường hợp được tạm đình chỉ chấp hành quyết định hoặc được miễn chấp hành phần thời gian còn lại quy định tại khoản 2 Điều 112 thì được đưa về cơ sở y tế tại địa phương nơi trường giáo dưỡng, cơ sở giáo dục bắt buộc, cơ sở cai nghiện bắt buộc đóng trụ sở để điều trị (khoản 4 Điều 112); quy định về quản lý người được hoãn hoặc được tạm đình chỉ chấp hành quyết định đưa vào trường giáo dưỡng, cơ sở giáo dục bắt buộc, cơ sở cai nghiện bắt buộc nhằm giải quyết vướng mắc trong thực tiễn là không có cơ quan, tổ chức nào quản lý người được hoãn, miễn chấp hành những quyết định này (Điều 113); quy định đối tượng không xác định được nơi cư trú là người chưa thành niên hoặc người ốm yếu không còn khả năng lao động thì sau khi hết hạn chấp hành biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng, cơ sở giáo dục bắt buộc, cơ sở cai nghiện bắt buộc được đưa về cơ sở bảo trợ xã hội tại địa phương nơi trường giáo dưỡng, cơ sở giáo dục bắt buộc, cơ sở cai nghiện bắt buộc đóng trụ sở (khoản 3 Điều 114).

9. Các quy định khác liên quan đến việc áp dụng các biện pháp xử lý hành chính

Các quy định khác liên quan đến việc áp dụng các biện pháp xử lý hành chính về cơ bản được kế thừa từ Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính, trừ quy định về tính thời hạn đã chấp hành biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc, đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc trong trường hợp đối tượng bị Toà án xử phạt tù. Luật quy định theo hướng có lợi hơn, cụ thể là 1,5 ngày chấp hành biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc, đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc được tính bằng 01 ngày chấp hành hình phạt tù, trong khi Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính quy định là 02 ngày.

10. Cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính

Theo quy định của Luật xử lý vi phạm hành chính thì cá nhân, tổ chức phải chấp hành quyết định xử phạt trong thời hạn 10 ngày, kể từ ngày nhận quyết định xử phạt vi phạm; trường hợp quyết định xử phạt vi phạm hành chính có ghi thời hạn thi hành nhiều hơn 10 ngày thì thực hiện theo thời hạn đó. Quá thời hạn đã được quy định cá nhân, tổ chức bị xử phạt không tự nguyện chấp hành quyết định xử phạt thì phải bị cưỡng chế thi hành. Các biện pháp cưỡng chế bao gồm: khấu trừ một phần lương hoặc một phần thu nhập, khấu trừ tiền từ tài khoản của cá nhân, tổ chức vi phạm; kê biên tài sản có giá trị tương ứng với số tiền phạt để bán đấu giá; thu tiền, tài sản khác của đối tượng bị cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính do cá nhân, tổ chức khác đang giữ trong trường hợp cá nhân, tổ chức sau khi vi phạm cố tình tẩu tán tài sản và các biện pháp cưỡng chế buộc thực hiện biện pháp khắc phục hậu quả.

Đồng thời, Luật bổ sung thêm một số chức danh có thẩm quyền quyết định cưỡng chế như Thủ trưởng cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành; Cục trưởng Cục cảnh sát phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao; Chỉ huy trưởng Vùng cảnh sát biển; Cục trưởng cục thuế; Tổng cục trưởng Tổng cục thuế; Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan… Khoản 3 Điều 88 của Luật đã quy định cụ thể trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức trong việc phối hợp thi hành quyết định cưỡng chế, theo đó, cá nhân, tổ chức liên quan có nghĩa vụ phối hợp với người có thẩm quyền ra quyết định cưỡng chế triển khai các biện pháp nhằm thực hiện các quyết định cưỡng chế; lực lượng Cảnh sát nhân dân có trách nhiệm bảo đảm trật tự, an toàn trong quá trình thi hành quyết định cưỡng chế của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cùng cấp hoặc quyết định cưỡng chế của các cơ quan nhà nước khác khi được yêu cầu; Tổ chức tín dụng nơi cá nhân, tổ chức bị cưỡng chế thi hành mở tài khoản phải giữ lại trong tài khoản của cá nhân, tổ chức đó số tiền tương đương với số tiền mà cá nhân, tổ chức phải nộp theo yêu cầu của người có thẩm quyền ra quyết định cưỡng chế. Trường hợp số dư trong tài khoản tiền gửi ít hơn số tiền mà cá nhân, tổ chức bị cưỡng chế phải nộp thì tổ chức tín dụng vẫn phải giữ lại và trích chuyển số tiền đó. Trong thời hạn 05 ngày làm việc trước khi trích chuyển, tổ chức tín dụng có trách nhiệm thông báo cho cá nhân, tổ chức bị cưỡng chế biết việc trích chuyển; việc trích chuyển không cần sự đồng ý của họ.

Luật Minh Khuê ( sưu tầm và biên tập )