Kiểm soát quân sự là gì? Nhiệm vụ và vai trò của lực lượng kiểm soát quân sự

1. Kiểm soát quân sự là gì?

Kiểm soát quân sự hay tên thường gọi là lực lượng quân đội nhân dân Việt Nam. Lực lượng được thành lập theo Thông tư số 104/2010/TT-BQP do Bộ trưởng Phùng Quang Thanh đã ký ngày 6/8/2010 về “Ban hành Điều lệnh Quản lý bộ đội Quân đội Nhân dân Việt Nam. Kiểm soát quân sự là một lực lượng chấp pháp còn có tên là Cảnh sát quân sự (Quân cảnh), có chức năng giúp người chỉ huy duy trì kỷ luật quân đội, Pháp luật Nhà nước, quy tắc trật tự an toàn xã hội đối với mọi quân nhân và các phương tiện giao thông quân sự ở ngoài doanh trại. Đây cũng là lực lượng tại chỗ sẵn sàng xử trí các tình huống xảy ra, đồng thời phát hiện ngăn chặn những hành vi làm tổn hại đến sức chiến đấu, đến việc hoàn thành nhiệm vụ của quân đội, góp phần giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ở khu vực đóng quân. Thực tế, quân đội các quốc gia đều tổ chức một lực lượng chấp pháp có tên Cảnh sát quân sự hay Quân cảnh. Tuy nhiên, ở nước ta, bộ phận này được gọi là Kiểm soát quân sự. Họ góp phần ngăn chặn các hành vi gây tổn hại đến sức chiến đấu, việc hoàn thành nhiệm vụ của quân đội. Từ đó đóng góp vào quá trình giữ gìn an ninh chính trị, trật tự xã hội tại khu vực đang đóng quân.

Yêu cầu: Lực lượng Kiểm soát quân sự chịu sự chỉ huy của người chỉ huy, chịu sự chỉ đạo của cơ quan quân sự cấp trên, được tổ chức theo hai hình thức chuyên nghiệp và không chuyên nghiệp. Lực lượng kiểm soát quân sự không chuyên nghiệp được tổ chức từ cấp trung đoàn và tương đương trở lên (trừ bệnh viện, xí nghiệp, nhà máy, đơn vị kinh tế), hoạt động khi có yêu cầu nhiệm vụ.

2. Nhiệm vụ của lực lượng Kiểm soát quân sự

• Kiểm tra, nhắc nhở, hướng dẫn, giúp đỡ các quân nhân và phương tiện giao thông thực hiện theo đúng qui định ở ngoài doanh trại.
• Giúp đỡ quân nhân qua lại khu vực làm nhiệm vụ và quân nhân lạc ngũ trở về đơn vị.
• Phát hiện, ngăn chặn những người xâm phạm tính mạng quân nhân, tài sản công, tài sản Nhà nước và những hành vi gây nguy hại đến khả năng tác chiến, đến việc hoàn thành nhiệm vụ của đơn vị.
• Phát hiện, tạm giữ quân nhân đã hy sinh, người có hành vi xử lý kỷ luật và những kẻ mạo danh quân nhân.
• Lập biên bản đối với những trường hợp vi phạm kỷ luật của quân nhân và người có liên quan bị tạm giữ.
• Giải quyết kịp thời các vụ phạm pháp quả tang diễn ra tại nơi thực hiện nhiệm vụ, báo cáo cấp trên xử lý.
• Phối hợp với cảnh sát giao thông điều tiết giao thông quân sự, đảm bảo an toàn khi người và phương tiện đang di chuyển trong phạm vi được phân công;
• Phối hợp, hỗ trợ lực lượng công an và an ninh địa phương bảo vệ an toàn khu vực đóng quân, bảo vệ tài sản nhà nước, góp phần giữ gìn an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội khu vực đóng quân.
• Là lực lượng thường trực kịp thời xử lý mọi tình huống xảy ra.
• Lực lượng kiểm soát quân sự thuộc quyền người chỉ huy, dưới sự hướng dẫn của cơ quan quản lý cấp trên, chịu tổ chức theo 2 hình thức chuyên nghiệp và không chuyên nghiệp. 
• Lực lượng kiểm soát quân sự chuyên nghiệp được tổ chức ở Tổng cục, Quân khu, Quân đoàn và Bộ chỉ huy quân sự tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương để hoạt động thường xuyên trong địa bàn.
• Lực lượng kiểm soát quân sự không chuyên nghiệp được tổ chức từ cấp sư đoàn và tương đương trở lên (kể cả cơ quan, nhà máy, xí nghiệp, đơn vị làm kinh tế), chỉ hoạt động khi có yêu cầu nhiệm vụ.

>> Tham khảo: Một năm có mấy đợt tuyển quân, khám sức khỏe nghĩa vụ quân sự?

3. Vai trò của lực lượng kiểm soát quân sự:

Lực lượng kiểm soát quân sự đóng vai trò then chốt đối với một quốc gia. Sự hiện diện của bộ phận này góp phần nâng cao chất lượng xây dựng chính quy, điều lệnh tác phong và tuân thủ kỷ luật quân đội bên ngoài doanh trại. Không chỉ phát hiện, chấn chỉnh, xử lý những trường hợp sai phạm, lực lượng này còn nhắc nhở và động viên quân nhân nêu cao tinh thần cảnh giác. Từ đó giữ gìn hình ảnh tốt đẹp của Bộ đội Cụ Hồ mẫu mực khi làm nhiệm vụ. Với phương châm "Thay người trước hết phải sửa chữa" các cán bộ, chiến sĩ ra sức phát huy tinh thần lao động hăng say và sáng tạo. Họ thực hiện đúng nhiệm vụ và quyền hạn, giữ nghiêm kỷ luật trong lực lượng vũ trang. Chính vì thế, bộ phận đã đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ trong thời kỳ mới. Góp phần nâng cao dân trí, tập trung xây dựng Đảng ngày càng trong sạch và vững mạnh về chính trị, an ninh, tham gia đấu tranh phòng chống có hiệu quả âm mưu và hành động "diễn biến hoà bình". Họ sẵn sàng đấu tranh để phục vụ tốt cho đất nước trong mọi tình huống có thể xảy ra. Quan tâm đời sống người dân, tham gia xoá đói giảm nghèo, công tác dân vận thúc đẩy quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc một cách hiệu quả. Sự xuất hiện của kiểm soát quân đội góp phần nâng cao hiệu quả xây dựng chính quy, kỷ cương pháp luật và điều lệnh quân đội ngoài doanh trại. Các đơn vị kiểm soát quân sự đều yêu cầu mỗi cán bộ, chiến sĩ cần vững vàng về nghiệp vụ, không chỉ phát hiện, xử lý, nhắc nhở những trường hợp vi phạm mà còn động viên, khen ngợi người phục vụ. nâng cao ý thức, trách nhiệm xây dựng hình ảnh đẹp Bộ đội Cụ Hồ thân thiện, gương mẫu khi thi hành nhiệm vụ ngoài doanh trại.

• Không chỉ huấn luyện chiến sĩ trực thuộc và huấn luyện nghiệp vụ cảnh vệ, với phương châm "Sửa người trước hết phải biết sửa mình", cán bộ, chiến sĩ kiểm soát quân sự còn phát huy tinh thần trách nhiệm, nâng cao nhận thức quy định, chấp hành đúng chức năng, trách nhiệm, giao tiếp, ứng xử. với những trường hợp sai phạm, duy trì nghiêm kỷ luật quân đội. Trong thực thi nhiệm vụ đã xuất hiện nhiều gương người tốt, việc tốt như: Cán bộ, chiến sĩ tay không bắt cướp, trấn áp tội phạm, cùng nhân dân tham gia giao thông an toàn, kịp thời hướng dẫn người tham gia giao thông. Lúc xảy ra tai nạn giao thông, hướng dẫn an toàn cho du khách tham quan.......
• Nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của công tác mới, lực lượng Kiểm soát quân sự không ngừng nâng cao chất lượng toàn diện, chú trọng củng cố, nâng cao chất lượng và số lượng đội ngũ cán bộ trẻ nhiệt huyết, trách nhiệm trong thực thi nhiệm vụ. Ban lãnh đạo và cán bộ, chiến sĩ Tiểu đoàn tiếp tục tăng cường công tác xây dựng lực lượng trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, kiên quyết đấu tranh phòng chống có hiệu quả mọi âm mưu, thủ đoạn, xây dựng đội ngũ cán bộ, chiến sĩ có bản lĩnh chính trị vững vàng, thường xuyên nâng cao trình độ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, tuần tra, kiểm soát quân sự, truy quét quân địch, đưa đón các đoàn trong và ngoài nước đảm bảo an toàn.

Lực lượng kiểm soát quân sự còn làm tốt công tác chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân và thực hiện chính sách hậu phương quân đội. Bên cạnh đó, lực lượng kiểm soát quân sự còn tăng cường công tác tuyên truyền, vận động quần chúng, tham gia có hiệu quả công tác tìm kiếm, cứu nạn, giúp nhân dân phòng tránh và khắc phục thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu.

4. Quyền hạn của quân nhân khi làm nhiệm vụ Kiểm soát quân sự

• Nhắc nhở, trật tự các quân nhân vi phạm quy định, kỷ luật quân đội.
• Kiểm tra, phát hiện, tạm giữ các cán bộ, công chức quốc phòng, công nhân viên quốc phòng điều khiển các phương tiện giao thông quân sự vi phạm nghiêm trọng kỷ luật quân đội, pháp luật Nhà nước, chấn chỉnh trật tự xã hội, gây hậu quả xấu.
• Lập biên bản, thu hồi vũ khí, khám nghiệm tử thi, báo cáo người chỉ huy và chuyển giao cho công an xử lý.  
• Được sử dụng vũ khí khi người phạm pháp kháng cự lại đe doạ đến tính mạng của bản thân và người khác hoặc kể cả khi đã cảnh báo, yêu cầu ở lại mà kẻ phạm pháp nguy hiểm vẫn ngoan cố chống trả hoặc trốn thoát.

Lực lượng kiểm tra cũng sẽ có nhiệm vụ phát hiện và xử lý các quân nhân vi phạm điều lệnh, kỷ luật quân đội. Kiểm tra, phát hiện và tạm giữ cán bộ, công chức quốc phòng, công nhân viên, các phương tiện giao thông quân đội vi phạm pháp luật. Họ đảm nhiệm nhiệm vụ tiến hành lập biên bản, thu giữ nhân vật, bảo vệ hiện trường, báo cáo chỉ huy và bàn giao cho cơ quan chức năng giải quyết các vụ việc. Lực lượng này được phép dùng súng chống lại khi họ không tuân thủ và có hành động đe doạ đến an toàn của bản thân hoặc người khác. Được bắt giữ và cưỡng chế khi kẻ phạm tội nguy hiểm cố ý chống đối.

5. Hình thức hoạt động của kiểm soát quân sự

• Các trạm kiểm soát này được bố trí hoạt động chủ yếu trên những địa bàn, tuyến đường trọng điểm, có đông bộ đội và xe quân sự đi qua lại. Mỗi trạm có ít nhất một tổ kiểm soát quân sự do cán bộ phụ trách và đều có trụ sở riêng, bao gồm phòng làm việc của cán bộ chỉ huy, nơi kiểm tra, giám sát và phải có phương tiện thông tin liên lạc.
• Trạm kiểm soát quân sự tạm thời và đội kiểm soát quân sự cơ động được tổ chức hoạt động vào khoảng thời gian nhất định ở một số khu vực, tuyến đường có đông người và phương tiện quân sự. Mỗi trạm có một Đội Kiểm soát cơ động do sĩ quan hoặc quân nhân chuyên nghiệp làm Đội trưởng. 
• Lực lượng Kiểm soát quân sự không chính quy được bố trí cố định trên địa bàn đóng quân và theo sự phân công của Chỉ huy trưởng địa bàn đóng quân. Mỗi Đội Kiểm soát quân sự có từ 3 chiến sĩ trở lên và do một sĩ quan phụ trách.
• Tổ chức, biên chế, trang bị, giấy chứng nhận kiểm soát quân sự, phương thức hoạt động của đội kiểm soát quân sự và nhiệm vụ, quyền hạn của từng chốt kiểm soát thực hiện theo quy định của Bộ Tổng Tham mưu.

Trạm kiểm soát quân sự dã chiến, cụm kiểm soát quân sự lưu động do Bộ Tổng Tham mưu, Tư lệnh quân khu thành lập trong phạm vi địa bàn mình. Lực lượng Kiểm soát quân sự của cấp mình chỉ được phép hoạt động trên địa bàn theo yêu cầu của đơn vị chủ quản. Lực lượng kiểm soát quân sự của cấp trên đi làm nhiệm vụ ở địa bàn khác thì phải thông báo cho Chỉ huy trưởng địa bàn đóng quân trên địa bàn đó biết và phối hợp với Cụm kiểm soát quân sự địa bàn mình (nếu cần thiết). Chiến sĩ thực hiện nhiệm vụ kiểm soát quân sự phải có thẻ hoặc băng có ký hiệu Kiểm soát quân sự; Mặc đồng phục, trang bị nghiệp vụ đúng qui định; Nắm chắc chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, địa bàn và phương thức hoạt động; Phối hợp tốt với lực lượng tuần tra, kiểm soát của các cấp trên địa bàn, với lực lượng công an, dân quân tự vệ, với chính quyền và nhân dân địa phương khi thực hiện nhiệm vụ. Đội trưởng phải có chứng nhận "Đội Kiểm soát quân sự" của cơ quan có thẩm quyền cấp. Sĩ quan được Tổng Tham mưu trưởng cấp Chứng chỉ kiểm soát quân sự không bắt buộc phải có bằng hoặc biển kiểm soát quân sự.

>> Tham khảo: Tiêu chuẩn chiều cao, cân nặng để tham gia nghĩa vụ quân sự là gì?

Hy vọng bài viết trên của Luật Minh Khuê đã cung cấp cho quý bạn đọc những kiến thức hữu ích, trân trọng cảm ơn!