Luyện từ và câu dành cho lớp 5 Cách nối các vế câu ghép

1. Có mấy loại câu ghép?

Có 5 loại câu ghép cơ bản là câu ghép chính phụ, câu ghép đẳng lập, câu ghép hỗn hợp, câu ghép hô ứng và câu ghép chuỗi. Mỗi loại câu ghép có những mục đích và tác dụng riêng. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu tác dụng của từng loại câu ghép đó là gì dưới đây nhé.

Câu ghép chính phụ là câu có mệnh đề chính và mệnh đề phụ, hai mệnh đề này phụ thuộc lẫn nhau và nghĩa của chúng bổ sung cho nhau. Các mệnh đề phụ của câu thường chứa thông tin về nguyên nhân, kết quả, mục đích và điều kiện xảy ra. Ví dụ như câu: “Do trời mưa nên chương trình đã bị hoãn”. Trong câu này, mệnh đề chính là sáng nay tôi dậy trễ, mệnh đề phụ là tôi đã đi học muộn. Hai vế câu được nối với nhau bởi cặp từ quan hệ vì nên và bổ sung ý nghĩa cho nhau.

Ngược lại với câu ghép chính phụ, hai vế của câu ghép đẳng lập có vai trò như nhau trong câu, chúng độc lập về nghĩa và thường dùng để liệt kê. Bên cạnh đó, hai vế câu được nối với nhau bằng quan hệ từ đẳng lập. Ví dụ như câu: “Hôm nay, trời trong và xanh”.

Câu ghép hỗn hợp là sự kết hợp của câu ghép chính phụ và câu ghép đẳng lập. Ví dụ như câu: “Mẹ dặn nấu cơm giúp mẹ nhưng vì mãi làm bài nên tôi đã quên”.

Câu ghép hô ứng bao gồm hai vế không thể tách rời nhau, nếu chúng tách rời nhau câu sẽ vô nghĩa. Các cặp từ thường dùng trong câu ghép hô ứng: càng…càng, bao nhiêu…bấy nhiêu, vừa…vừa,...Ví dụ như câu: “Tôi vừa ăn cơm vừa xem tivi”.

Câu ghép chuỗi phải có hai vế trở lên, các vế cách nhau bằng dấu chấm, dấu phẩy, dấu chấm phẩy và có mối quan hệ theo chuỗi. Ví dụ: Trời mưa to, điện bị cúp, nhà tối om.

2. Các cách nối các vế câu ghép

Nối trực tiếp

Nối trực tiếp trong câu ghép là gì? Nối trực tiếp tức là nối các vế câu lại với nhau mà không sử dụng cặp từ hô ứng hay sử dụng từ để nối. Ví dụ như: “Tôi giặt đồ, em tôi rửa chén”.

Nối thông qua cặp từ hô ứng

Nối các vế câu thông qua các cặp từ hô ứng như càng…càng, vừa…vừa, bao nhiêu…bấy nhiêu,...

Ví dụ như:

- Càng lớn cậu ấy càng cao

- Vừa đi vừa bấm điện thoại

- Bao nhiêu vất vả bấy nhiêu thương con

Nối thông qua các quan hệ từ

Nối các vế câu thông qua các quan hệ từ như và, thì, rồi, hay, nhưng,... hoặc các cặp quan hệ từ như chẳng những...mà còn, vì…nên, mặc dù…nhưng,...

Ví dụ như:

- Bạn có thể đăng ký tham gia thông qua hình thức gửi email hoặc gửi bưu điện

- Chẳng những cậu ấy học giỏi mà còn hát hay.

>> Tham khảo: Luyện từ và câu lớp 5: Nối các vế câu ghép bằng quan hệ từ có đáp án

3. Mối quan hệ của các vế trong câu ghép

Nguyên nhân - kết quả

Đây là mối quan hệ mà người ta sử dụng rất nhiều trong câu ghép. Mối quan hệ nguyên nhân - kết quả thường có 2 vế, vế trước là nguyên nhân và vế sau là kết quả. Hai vế này được nối với nhau bằng những cặp quan hệ từ như vì…nên, bởi vì…thế nên, do…nên,...

Ví dụ:

- Vì thời tiết xấu mà chúng tôi phải hoãn lại chương trình ngày mai

- Nhờ chăm chỉ luyện tập mà cô ấy đã đạt điểm cao

Điều kiện - kết quả

Mối quan hệ điều kiện - kết quả thể hiện sự ràng buộc giữa 2 vế, chỉ vế trước xảy ra thì vế sau mới xảy ra. Chúng thường được nối với nhau bằng một số cụm từ nối như giá mà, giá như, giá mà…thì, nếu…thì,...

Ví dụ:

- Nếu ngày mai trời mưa to thì tôi được nghỉ

- Giá mà học bài chăm chỉ hơn thì điểm đã cao

Tương phản

Mối quan hệ tương phản dùng để thể hiện những nội dung trái ngược nhau. Các vế được nối với nhau bằng các mệnh đề quan hệ như tuy…nhưng, mặc dù…nhưng.

Ví dụ:

- Mặc dù trời mưa nhưng sự kiện vẫn được tổ chức

- Tuy cô ấy đau nhưng vẫn đến lớp

Mục đích

Mối quan hệ chỉ mục đích khi các vế câu được nối với nhau bằng từ thì, để,...

Ví dụ:

- Tôi đến siêu thị để mua trứng

- Để đạt điểm cao thì tôi phải học hành chăm chỉ

Tăng tiến

Mối quan hệ thể hiện sự tăng tiến khi các vế câu được nối với nhau thông qua cặp quan hệ từ không những…mà còn, không chỉ…mà còn.

Ví dụ:

- Cô ấy không những học giỏi mà còn hát hay

- Không chỉ tôi mà tất cả các bạn trong lớp đều nhận được quà.

>> Tham khảo: Giải Tiếng Việt lớp 5 Bài 22C: Cùng đặt câu ghép

4. Luyện từ và câu dành cho lớp 5: Cách nối các vế câu ghép

Hướng dẫn giải phần Nhận xét SGK Tiếng Việt 5 tập 2 trang 12, 13:

Câu 1. Tìm các vế câu trong mỗi câu ghép dưới đây:

a) Súng kíp của ta mới bắn một phát thì súng của họ đã bắn được năm, sáu mươi phát. Quan ta lạy súng thần công bốn lạy rồi mới bắn, trong khi ấy đại bác của họ đã bắn được hai mươi viên.

Theo HÀ VĂN CẦU - VŨ ĐÌNH PHÒNG

b) Cảnh tượng xung quanh tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.

THANH TỊNH

c) Kia là những mái nhà đứng sau luỹ tre; đây là mái đình cong cong; kia nữa là sân phơi.

ĐỖ CHU

Trả lời:

a) Đoạn a có hai câu ghép, mỗi câu gồm 2 vế:

Câu 1: Súng kíp của ta mới bắn một phát / thì súng của họ đã bắn dược năm, sáu mươi phát.

Câu 2: Quan ta lạy súng thần công bốn lạy rồi mới bắn, / trong khi ấy đại bác của họ đã bắn được hai mươi viên

. b) Câu b có 2 vế:

Cảnh tượng xung quanh tôi đang có sự thay đổi lớn: / hôm nay tôi đi học.

c) Câu c có 3 vế:

Kia là những mái nhà đứng sau lũy tre; / đây là mái đình cong cong; / kia nữa là sân phơi.

Câu 2. Ranh giới giữa các vế câu được đánh dấu bằng những từ hoặc những dấu câu nào?

Trả lời:

a) Từ “thì" đánh dấu ranh giới giữa 2 vế câu.

“Dấu phẩy" đánh dấu ranh giới giữa 2 vế câu.

b) “Dấu hai chấm” đánh dấu ranh giới giữa 2 vế câu.

c) Các "dấu chấm phẩy” đánh dấu ranh giới giữa 3 vế câu.

Hướng dẫn giải phần Luyện tập SGK Tiếng Việt 5 tập 2 trang 13, 14

Câu 1. Trong những câu dưới đây, câu nào là câu ghép? Các vế câu ghép được nối với nhau bằng cách nào?

a) Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là một truyền thống quý báu của ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước.

HỒ CHÍ MINH

b) Anh bắt lấy thỏi thép hồng như bắt lấy một con cá sống. Dưới những nhát búa hăm hở của anh, con cá lừa ấy vùng vẫy, quằn quại, giãy lên đành đạch. Nó nghiến răng ken két, nó cưỡng lại anh, nó không chịu khuất phục.

Theo NGUYÊN NGỌC

c) Tôi ngắt một chiếc lá sòi đỏ thắm thả xuống dòng nước. Một chú nhái bén tí xíu như đã phục sẵn từ bao giờ nhảy phóc lên ngồi chễm chệ trên đó. Chiếc lá thoáng tròng trành, chú nhái bén loay hoay cố giữ thăng bằng rồi chiếc thuyền đỏ thắm lặng lẽ xuôi dòng.

TRẦN HOÀI DƯƠNG

- Các câu ghép và vế câu:

+ Đoạn a có 1 câu ghép với 4 vế câu: Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng (2 trạng ngữ) thì tinh thần ấy lại sôi nổi / nó kết thành... to lớn / nó lướt qua... khó khăn / nó nhấn chìm... lũ cướp nước.

+ Đoạn b có 1 câu ghép với 3 vế câu: Nó nghiến răng ken két / nó cưỡng lại anh / nó không chịu khuất phục.

+ Đoạn c có 1 câu ghép với 3 vế câu: Chiếc lá thoáng tròng trành, / chú nhái bén loay hoay cố giữ thăng bằng / rồi chiếc thuyền đỏ thắm lặng lẽ xuôi dòng.

- Cách nối vế câu:

+ Đoạn a: 4 vế câu nối với nhau trực tiếp, giữa các vế câu có dấu phẩy. + Đoạn b: 3 vế câu nối với nhau trực tiếp, giữa các vế câu có dấu phẩy

. + Đoạn c: Vế 1, vế 2 nối với nhau trực tiếp, giữa 2 vế có dấu phẩy, vế 2 nối với vế 3 bằng quan hệ từ “rồi”.

Câu 2. Viết đoạn văn từ 3 đến 5 câu tả ngoại hình một người bạn của em, trong đoạn văn có ít nhất một câu ghép. Cho biết các vế trong câu ghép được nối với nhau bằng cách nào.

Trả lời:

Đoạn văn 1: Tuấn Hùng có ngoại hình khỏe khoắn. Vì thích chơi thể thao, nên Hùng có cơ thể săn chắc, rắn rỏi. Mái tóc đen được cắt ngắn, vừa gọn gàng lại mát mẻ. Đôi mắt đen sáng nổi bật trên khuôn mặt tạo cảm giác đáng yêu kì lạ. Lúc nào, Hùng cũng vui vẻ, tươi cười, khoe chiếc răng khểnh của mình. Vì vậy, cậu ấy được nhiều người yêu quý lắm.

- Câu ghép: Vì thích chơi thể thao, nên Hùng có cơ thể săn chắc, rắn rỏi.

- Cách liên kết hai vế câu: sử dụng cặp quan hệ từ vì - nên và dấu phẩy

Đoạn văn 2: Trong lớp tôi, người bạn mà tôi yêu quý nhất là Lan. Đó là một cô bé vô cùng xinh xắn và đáng yêu. Vóc người bạn nhỏ nhắn, dáng đi nhanh nhẹn, mái tóc cắt ngắn gọn gàng. Nhưng điều khiến người ta nhớ nhất ở bạn chính là nụ cười. Mỗi lần Lan nở nụ cười là tôi lại thấy giống như mùa thu tỏa nắng. Đôi lúm đồng tiền càng làm cho nụ cười ấy thêm phần duyên dáng.

- Câu ghép trong đoạn văn trên đó là: Vóc người bạn nhỏ nhắn, dáng đi nhanh nhẹn, mái tóc cắt ngắn gọn gàng.

- Các vế câu được nối với nhau bằng dấu phẩy.

Xem thêm: Đoạn văn Tả ngoại hình một người bạn có sử dụng câu ghép siêu hay