1. Liên kết câu là biện pháp gì?

Liên kết trong viết văn đóng vai trò quan trọng như một sợi chỉ đỏ, giúp cho mỗi câu và đoạn văn trở nên hài hòa và mạch lạc. Sự nối kết này không chỉ giúp cho văn bản trở nên dễ hiểu mà còn tạo ra một luồng thông tin mượt mà và thú vị cho người đọc.

Câu văn, như đã đề cập, là thành phần cơ bản của đoạn văn. Tuy nhiên, chúng không tồn tại độc lập, mà phải hòa quyện vào bối cảnh của đoạn văn. Để làm được điều này, các câu văn cần phải kết nối với nhau không chỉ về nội dung mà còn về hình thức. Sự liên kết về nghĩa giữa các câu giúp truyền đạt thông điệp một cách rõ ràng và thuyết phục, trong khi việc duy trì một luồng ý và phong cách viết thống nhất giữa các câu văn làm cho đoạn văn trở nên hấp dẫn và dễ đọc hơn.

Như vậy, liên kết không chỉ là việc kết nối các phần tử văn bản lại với nhau, mà còn là khả năng sáng tạo và tinh tế trong việc xây dựng một cấu trúc văn bản mà mỗi phần tử trong đó đều hòa quyện với nhau, tạo nên một tác phẩm văn học hoàn chỉnh và thú vị.

Ngoài việc thiết lập sự liên kết về nội dung, quá trình kết nối giữa các câu trong một đoạn văn cũng đòi hỏi sự chú ý đặc biệt đối với các yếu tố hình thức. Điều này giúp tạo ra một sự mạch lạc và dễ đọc hơn cho đoạn văn. Trong việc xây dựng mối liên kết hình thức, người viết thường sử dụng các phép liên kết sau đây:

- Phép lặp (lặp từ ngữ): Sử dụng lại cùng một từ hoặc cụm từ trong các câu liên tiếp để làm nổi bật hoặc nhấn mạnh ý. 

- Phép thế (thay thế từ ngữ): Thay thế từ hoặc cụm từ bằng những từ tương đồng hoặc từ trái nghĩa để tránh sự lặp lại và làm cho văn bản trở nên phong phú hơn. 

- Phép nối (dùng từ ngữ để nối): Sử dụng các từ nối như "tuy nhiên," "ngoài ra," "bên cạnh đó," để tạo sự liên kết logic giữa các ý trong đoạn văn. 

- Phép liên tưởng: Sử dụng sự tương phản, so sánh, hoặc tượng phản để làm cho các ý trở nên rõ ràng và thú vị hơn. 

Những phép liên kết này không chỉ giúp cho văn bản trở nên mạch lạc mà còn tạo ra sự đa dạng và sự thú vị trong cách diễn đạt, làm cho đọc giả dễ dàng tiếp thu và hiểu sâu hơn về nội dung của đoạn văn.

 

2. Luyện từ và câu: Liên kết các câu trong bài bằng cách thay thế từ ngữ - trang 76

Câu 1 trang 76 sgk Tiếng Việt lớp 5 tập 2

Các câu trong đoạn văn sau nói về ai? Những từ ngữ nào cho biết điều đó?

Đã mấy năm vào Vương phủ Vạn Kiếp, sống gần Hưng Đạo Vương, chàng thư sinh họ Trương thấy Ông luôn điềm tĩnh. Không điều gì khiến vị Quốc công Tiết chế có thể rối trí. Vị Chủ tướng tài ba không quên một trong những điều hệ trọng để làm nên chiến thắng là phải cố kết lòng người. Chuyến này, Hưng Đạo Vương lai kinh cùng nhà vua dự Hội nghị Diên Hồng. Từ đấy, Ông sẽ đi thẳng ra chiến trận. Vào chốn gian nguy, trước vận nước ngàn cân treo sợi tóc mà Người vẫn bình thản, tự tin, đĩnh đạc đến lạ lùng.

Theo LÊ VÂN

Phương pháp giải

Trả lời:

- Các câu trong đoạn văn trên nói về Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn.

- Các từ ngữ cho em biết điều đó: Hưng Đạo Vương; Quốc Công Tiết chế; chủ tướng tài ba, ông, Người...

Câu 2 trang 76 sgk Tiếng Việt lớp 5 tập 2

Vì sao có thể nói cách diễn đạt trong đoạn văn trên hay hơn cách diễn đạt trong đoạn văn sau đây?

Đã mấy năm vào Vương phủ Vạn Kiếp, sống gần Hưng Đạo Vương, chàng thư sinh họ Trương thấy Hưng Đạo Vương luôn điềm tĩnh. Không điều gì khiến Hưng Đạo Vương có thể rối trí. Hưng Đạo Vương không quên một trong những điều hệ trọng để làm nên chiến thắng là phải cố kết lòng người. Chuyến này, Hưng Đạo Vương lai kình cùng nhà vua dự Hội nghị Diên Hồng. Từ đấy, Hưng Đạo Vương sẽ đi thẳng ra chiến trận. Vào chốn gian nguy, trước vận nước ngàn cân treo sợi tóc mà Hưng Đạo Vương vẫn bình thản, tự tin, đĩnh đạc đến lạ lùng.

Phương pháp giải

Trả lời:

- Đoạn văn của tác giả Lê Vân thực sự thể hiện một cách xuất sắc sự tốt hơn trong cách diễn đạt. Sự chặt chẽ trong nội dung được tạo ra thông qua việc sử dụng phép thế một cách khéo léo. Những thay đổi trong tên gọi của nhân vật Hưng Đạo Vương không chỉ giúp tránh sự lặp từ mà còn mang tính biểu tượng, thể hiện chức vị và uy tín của ông trong tâm hồn của mọi người. Việc thay đổi này cũng chứa đựng một lời gửi gắm sâu xa, thể hiện tình cảm kính trọng và tôn trọng đối với vị chủ tướng tài ba ấy. Sự linh hoạt trong cách sử dụng ngôn ngữ và biểu đạt nội dung giúp cho đoạn văn trở nên sắc nét và thú vị hơn, tạo ấn tượng mạnh mẽ cho người đọc.

- Đoạn văn thứ hai trình bày cách diễn đạt thiếu sự sinh động và hấp dẫn, không thực sự gợi lên hình ảnh sống động trong tâm trí người đọc và người nghe. Nguyên nhân chính là việc lặp lại từ "Hưng Đạo Vương" quá nhiều lần trong đoạn văn, khiến nó trở nên đơn điệu và thiếu sự sáng tạo.

Việc lặp đi lặp lại cùng một cụm từ không chỉ làm mất đi sự đa dạng ngôn ngữ mà còn khiến cho đoạn văn trở nên cản trở đối với sự tiếp thu của người đọc. Trong khi đoạn văn thứ nhất của tác giả Lê Vân đã thể hiện sự linh hoạt trong việc sử dụng ngôn ngữ và phép thế, tạo ra một luồng thông tin mượt mà và thú vị, thì đoạn văn thứ hai thiếu điểm này.

Để tạo ra một đoạn văn hấp dẫn hơn, tác giả có thể cân nhắc sử dụng các biểu đạt và từ ngữ đa dạng hơn, tránh việc lặp lại quá mức và tập trung vào việc mô tả và phân tích chi tiết hơn về nhân vật và tình huống. Điều này sẽ giúp đoạn văn trở nên sống động và thú vị hơn đối với độc giả và người nghe.

 

3. Luyện từ và câu: Liên kết các câu trong bài bằng cách thay thế từ ngữ - trang 77

Câu 1 trang 77 sgk Tiếng Việt lớp 5 tập 2

Mỗi từ ngữ in đậm dưới đây thay thế cho từ ngữ nào? Cách thay thế từ ngữ ở đây có tác dụng gì?

Hai Long phóng xe về phía Phú Lâm tìm hộp thư mật.

Người đặt hộp thư lần nào cũng tạo cho anh sự bất ngờ. Bao giờ hộp thư cũng được đặt tại một nơi dễ tìm mà lại ít bị chú ý nhất. Nhiều lúc, người liên lạc còn gửi gắm vào đây một chút tình cảm của mình, thường bằng những vật gợi ra hình chữ V mà chỉ anh mới nhận thấy. Đó là tên Tổ quốc Việt Nam, là lời chào chiến thắng.

HỮU MAI

Trả lời:

- Phép thế được sử dụng trong trường hợp trên được biểu hiện như sau:

  • Hai Long được thay thế ở các câu khác là anh.
  • Người đặt hộp thứ được thay thế ở các câu khác là người liên lạc.

→ Cách thay thế có tác dụng: Tránh lặp lại từ ngữ, lời văn trôi chảy hơn. Đồng thời việc thay thế từ ngữ trong đoạn văn trên có tác dụng liên kết câu.

Cách trả lời khác

Phép thế được sử dụng trong trường hợp trên được biểu hiện như sau

  • Từ anh (ở câu 2) thay cho Hai Long (ờ câu 1)
  • Từ người liên lạc (câu 4) thay cho người đặt hộp thư (câu 2)
  • Từ anh (câu 4) thay cho Hai Long (câu 1)
  • Từ đó (câu 5) thay cho những vật gợi ra hình chữ V (câu 4)

→ Việc thay thế từ ngữ trong đoạn văn trên có tác dụng liên kết câu.

Câu 2 trang 77 sgk Tiếng Việt lớp 5 tập 2

Hãy thay thế những từ ngữ lặp lại trong mỗi câu của đoạn văn sau bằng những từ ngữ có giá trị tương đương để đảm bảo liên kết mà không lặp từ:

Vợ An Tiêm lo sợ vô cùng. Vợ An Tiêm bảo An Tiêm:

- Thế này thì vợ chồng mình chết mất thôi.

An Tiêm lựa lời an ủi vợ:

- Còn hai bàn tay, vợ chồng chúng mình còn sống được.

Gợi ý

Hãy dùng những cách gọi khác nhau để gọi An Tiêm và vợ An Tiêm.

Trả lời:

Cách 1:

Vợ An Tiêm lo sợ vô cùng. Nàng bảo An Tiêm:

- Thế này thì vợ chồng mình chết mất thôi.

An Tiêm lựa lời an ủi nàng:

- Còn hai bàn tay, gia đình chúng mình còn sống được.

Cách 2:

(1) Vợ An Tiêm lo sợ vô cùng. (2) Nàng bảo chồng

- Nàng (câu 2) thay cho vợ An Tiêm (câu 1).

- chồng (câu 2) thay cho An Tiêm (câu 1)

(3) Thế này thì vợ chồng mình chết mất thôi.

(4) An Tiêm lựa lời an ủi vợ

(5) Còn hai bàn tay, vợ chồng mình còn sống được

Xem thêm: Luyện từ và câu lớp 5: Nối các vế câu ghép bằng quan hệ từ có đáp án