Những điểm mới nổi bật của Luật Thanh tra năm 2022

1. Những điểm mới nổi bật của Luật Thanh tra năm 2022

Luật Thanh tra 2022, được Quốc hội thông qua vào ngày 14 tháng 11 năm 2022, đã đánh dấu một bước tiến quan trọng trong công tác quản lý nhà nước tại Việt Nam. Luật này không chỉ kế thừa những quy định của các văn bản pháp luật trước đây mà còn đưa ra nhiều điểm mới nổi bật, nhằm nâng cao hiệu quả của công tác thanh tra. Một trong những điểm đáng chú ý là việc tăng cường tính độc lập của cơ quan thanh tra, giúp họ thực hiện nhiệm vụ một cách khách quan và minh bạch hơn.

Những điểm mới nổi bật của Luật Thanh tra năm 2022 như sau:

Tổng cục, Cục thuộc Bộ được thành lập cơ quan thanh tra chuyên ngành

Theo Điều 18 của Luật Thanh tra 2022, Thanh tra Tổng cục và Cục là các cơ quan trực thuộc Tổng cục và Cục thuộc Bộ, có nhiệm vụ thực hiện công tác thanh tra chuyên ngành trong phạm vi quản lý nhà nước mà họ được phân cấp. Bên cạnh đó, các cơ quan này còn đảm nhiệm việc tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, cũng như thực hiện các biện pháp phòng, chống tham nhũng và tiêu cực theo quy định của pháp luật. Việc thành lập Thanh tra Tổng cục, Cục được quy định trong ba trường hợp cụ thể: đầu tiên, theo quy định của luật; thứ hai, theo các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên; và thứ ba, trong các Tổng cục, Cục có phạm vi quản lý nhà nước chuyên ngành rộng lớn, phức tạp và quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, theo chỉ đạo của Chính phủ. Tuy nhiên, một điểm đáng lưu ý là việc thành lập các cơ quan này phải được thực hiện mà không làm tăng số lượng đơn vị trực thuộc cũng như biên chế của Tổng cục và Cục, nhằm duy trì sự hiệu quả và hợp lý trong bộ máy quản lý nhà nước. Những quy định này không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động thanh tra mà còn bảo đảm tính nhất quán và hiệu quả trong quản lý nhà nước.

Quy định rõ thời gian ban hành kết luận thanh tra tại Luật Thanh tra 2022

Theo khoản 1, Điều 78 của Luật Thanh tra 2022, việc ban hành kết luận thanh tra phải được thực hiện trong thời hạn 15 ngày kể từ khi người có thẩm quyền nhận được dự thảo kết luận thanh tra. Người ra quyết định thanh tra không chỉ phải ký ban hành kết luận mà còn chịu trách nhiệm về nội dung và các kiến nghị đi kèm. Điều này thể hiện sự nghiêm túc và tính minh bạch trong công tác thanh tra, góp phần nâng cao trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu. Để đảm bảo việc này được thực hiện đúng thời hạn, thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp có trách nhiệm đôn đốc và kiểm tra tiến độ ban hành kết luận thanh tra. Trước đây, theo Luật Thanh tra 2010, không có quy định rõ ràng về thời gian ban hành kết luận, chỉ quy định về thời hạn công khai kết luận trong 10 ngày, dẫn đến tình trạng đùn đẩy và né tránh trách nhiệm. Việc quy định rõ ràng thời gian ban hành kết luận thanh tra trong Luật Thanh tra 2022 không chỉ khắc phục tình trạng này mà còn góp phần nâng cao tính hiệu quả và kịp thời của hoạt động thanh tra, từ đó thúc đẩy sự minh bạch và trách nhiệm trong quản lý nhà nước.

UBND tỉnh có quyền thành lập Thanh tra sở

Tại khoản 2, Điều 26 của Luật Thanh tra 2022, quy định về việc thành lập thanh tra sở đã được làm rõ trong các trường hợp cụ thể. Thanh tra sở có thể được thành lập khi có sự quy định của pháp luật, hoặc khi sở đó có phạm vi quản lý rộng và yêu cầu quản lý chuyên ngành phức tạp, theo chỉ đạo của Chính phủ. Thêm vào đó, việc thành lập thanh tra sở cũng có thể được thực hiện theo quyết định của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, căn cứ vào nhu cầu quản lý nhà nước tại địa phương và số biên chế được giao. Điều này thể hiện sự linh hoạt và chủ động trong công tác quản lý, giúp các sở có thể đáp ứng kịp thời các yêu cầu về thanh tra trong bối cảnh phát triển nhanh chóng của xã hội.

Trong khi đó, theo quy định hiện hành, thanh tra sở được thành lập chủ yếu tại những sở thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước theo ủy quyền của Ủy ban nhân dân cùng cấp hoặc theo quy định của pháp luật. So với trước đây, Luật Thanh tra 2022 đã trao cho Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyền chủ động trong việc thành lập thanh tra sở, thay vì chỉ dựa vào sự ủy quyền. Tuy nhiên, việc thành lập này vẫn phải được thực hiện dựa trên các quy định pháp luật, đảm bảo tính minh bạch và hợp pháp trong công tác quản lý. Những điều chỉnh này không chỉ giúp tăng cường hiệu quả hoạt động thanh tra mà còn nâng cao khả năng tự chủ và trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước tại địa phương.

Luật hóa các tiêu chuẩn bổ nhiệm các ngạch thanh tra viên; bỏ quy định cộng tác viên thanh tra

Cụ thể, tiêu chuẩn bổ nhiệm các ngạch thanh tra viên, bao gồm thanh tra viên, thanh tra viên chính và thanh tra viên cao cấp, không chỉ yêu cầu đáp ứng các tiêu chuẩn chung được quy định tại Điều 32 của Luật Thanh tra 2010 mà còn phải tuân thủ các quy định tại Điều 6, 7 và 8 của Nghị định 97/2011/NĐ-CP, tương ứng với từng ngạch. Theo Luật Thanh tra 2022, tiêu chuẩn chung cho các ngạch thanh tra viên chính được xác định dựa trên tiêu chuẩn bổ nhiệm vào ngạch thanh tra viên (Điều 39), trong khi các ngạch còn lại, như thanh tra viên chính và thanh tra viên cao cấp, sẽ có những tiêu chuẩn riêng biệt được quy định tại Điều 40 và Điều 41. Điều này cho thấy sự cụ thể hóa và phân định rõ ràng hơn trong việc xác định năng lực và trách nhiệm của từng ngạch thanh tra. Đặc biệt, Luật Thanh tra 2022 cũng đã bỏ quy định về cộng tác viên thanh tra, nhằm hướng đến việc tinh gọn và nâng cao chất lượng đội ngũ thanh tra viên, từ đó đảm bảo hiệu quả trong công tác thanh tra và quản lý nhà nước. Những thay đổi này không chỉ tăng cường tính chuyên nghiệp mà còn góp phần xây dựng một hệ thống thanh tra hiệu quả và minh bạch hơn.

Quy định mới về các trường hợp miễn nhiệm Thanh tra viên

Theo khoản 1, Điều 42 của Luật Thanh tra 2022, việc miễn nhiệm Thanh tra viên được thực hiện trong một số trường hợp cụ thể. Những trường hợp này bao gồm việc nghỉ hưu, thôi việc, hoặc chuyển ngành; bị ảnh hưởng bởi lý do sức khỏe, hoàn cảnh gia đình, hoặc lý do khác khiến họ không thể hoàn thành nhiệm vụ được giao. Ngoài ra, nếu Thanh tra viên bị Tòa án kết án và bản án đã có hiệu lực pháp luật, hoặc thực hiện hành vi bị nghiêm cấm theo quy định tại Điều 8 của Luật Thanh tra 2022, họ cũng sẽ bị miễn nhiệm. Đặc biệt, nếu Thanh tra viên không hoàn thành nhiệm vụ trong một năm ở ngạch được bổ nhiệm hoặc có hành vi gian lận trong kỳ thi nâng ngạch, hoặc kê khai không trung thực trong hồ sơ bổ nhiệm, thì cũng sẽ phải chịu hình thức miễn nhiệm. Luật cũng quy định rằng trong những trường hợp khác theo quy định của pháp luật về cán bộ, công chức, viên chức, Thanh tra viên cũng có thể bị miễn nhiệm.

Việc luật hóa các quy định này không chỉ đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong công tác thanh tra mà còn giúp tăng cường tính chuyên nghiệp của đội ngũ thanh tra viên. Các quy định hiện hành cũng dựa trên những nội dung đã có trong khoản 1, Điều 15 của Nghị định 97/2011/NĐ-CP, đồng thời có sự thay đổi để phù hợp hơn với yêu cầu thực tiễn. Sự điều chỉnh này thể hiện nỗ lực của Nhà nước trong việc cải cách hành chính và nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác thanh tra, từ đó góp phần xây dựng một hệ thống quản lý nhà nước ngày càng minh bạch và hiệu quả hơn.

Bổ sung các điều kiện bảo đảm hoạt động của cơ quan thanh tra nhà nước

Bổ sung các điều kiện bảo đảm hoạt động của cơ quan thanh tra nhà nước là một trong những điểm quan trọng được quy định trong Luật Thanh tra 2022. Theo đó, nguồn kinh phí để đảm bảo hoạt động của các cơ quan thanh tra không chỉ phụ thuộc vào ngân sách nhà nước như trước đây mà còn được mở rộng bằng cách trích một phần từ các khoản tiền thu hồi phát hiện qua thanh tra. Việc này không chỉ giúp tăng cường năng lực hoạt động của cơ quan thanh tra mà còn nâng cao cơ sở vật chất, cũng như khen thưởng, động viên tổ chức và cá nhân có thành tích xuất sắc trong công tác thanh tra. Điều này thể hiện sự quan tâm của Nhà nước đối với việc củng cố và phát triển hoạt động thanh tra, nhằm nâng cao hiệu quả công tác này trong bối cảnh hiện nay.

Ngoài việc bổ sung nguồn kinh phí, Luật Thanh tra 2022 còn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đầu tư hiện đại hóa hoạt động thanh tra thông qua việc ứng dụng công nghệ thông tin. Cụ thể, tại Điều 113, Luật quy định rằng Nhà nước sẽ xây dựng cơ sở dữ liệu phục vụ công tác thanh tra và áp dụng công nghệ số vào hoạt động thanh tra. Việc này không chỉ giúp nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác thanh tra mà còn đảm bảo tính pháp lý, công khai và minh bạch trong mọi hoạt động. Các cơ quan thanh tra thuộc Bộ và Ủy ban nhân dân tỉnh cũng được yêu cầu phải đảm bảo các điều kiện cần thiết để thúc đẩy hoạt động thanh tra theo hướng chuyên nghiệp và hiện đại. Điều này có nghĩa là sẽ từng bước đưa công tác thanh tra vào một quy trình chính quy, nhằm nâng cao hiệu lực và hiệu quả trong quản lý nhà nước, từ đó đáp ứng tốt hơn nhu cầu của xã hội và tăng cường niềm tin của người dân vào hệ thống thanh tra.

2. Ý nghĩa của những điểm mới trong Luật Thanh tra năm 2022

Luật Thanh tra năm 2022 mang đến nhiều điểm mới quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng và tiêu cực trong hệ thống quản lý nhà nước. Một trong những ý nghĩa rõ rệt nhất là khả năng phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm, giúp ngăn chặn những hành vi vi phạm pháp luật ngay từ đầu. Điều này không chỉ răn đe các tổ chức, cá nhân có ý định vi phạm mà còn tạo ra một môi trường pháp lý vững chắc, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức và cá nhân. Quy trình thanh tra được thiết kế công bằng và minh bạch, bảo vệ người dân khỏi những hành vi vi phạm pháp luật, từ đó đảm bảo sự công bằng trong xã hội.

Hơn nữa, Luật Thanh tra 2022 cũng góp phần nâng cao uy tín của các cơ quan nhà nước. Việc xây dựng một bộ máy nhà nước trong sạch, vững mạnh không chỉ là trách nhiệm của từng cán bộ mà còn là mục tiêu chung của toàn bộ hệ thống. Sự minh bạch và trách nhiệm trong công tác thanh tra sẽ tăng cường niềm tin của nhân dân vào Đảng và Nhà nước, khẳng định quyết tâm của chính phủ trong việc xây dựng một chính quyền gần gũi và phục vụ nhân dân. Những điểm mới này không chỉ mang lại lợi ích cho hệ thống thanh tra mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển bền vững của đất nước, củng cố niềm tin của người dân vào chính quyền và các cơ quan nhà nước.

3. Thách thức và giải pháp trong quá trình thực hiện Luật Thanh tra năm 2022

Việc thực hiện Luật Thanh tra năm 2022 đối mặt với nhiều thách thức đáng kể, trong đó việc nâng cao nhận thức của cán bộ, công chức về nội dung và ý nghĩa của Luật là một nhiệm vụ quan trọng nhưng cũng không hề đơn giản. Nhiều cán bộ vẫn chưa hiểu rõ được trách nhiệm và quyền hạn của mình trong công tác thanh tra, điều này có thể dẫn đến việc áp dụng luật không đồng bộ và thiếu hiệu quả. Bên cạnh đó, việc xây dựng cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ cho công tác thanh tra cũng là một thách thức lớn, đặc biệt trong bối cảnh nhiều cơ quan thanh tra còn thiếu thốn về nguồn lực. Đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ thanh tra cũng là một yếu tố quyết định, khi mà đội ngũ này cần được trang bị kiến thức chuyên môn và kỹ năng cần thiết để thực hiện nhiệm vụ hiệu quả.

Để khắc phục những thách thức này, cần có những giải pháp cụ thể và đồng bộ. Trước hết, việc tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến Luật Thanh tra đến từng cán bộ, công chức là cực kỳ cần thiết. Điều này không chỉ giúp họ hiểu rõ về Luật mà còn nâng cao tinh thần trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ. Ngoài ra, việc đầu tư ngân sách cho hoạt động thanh tra là yếu tố then chốt, cần thiết để nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị và tạo điều kiện thuận lợi cho công tác thanh tra. Cuối cùng, xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan liên quan cũng là một giải pháp quan trọng, nhằm đảm bảo sự thống nhất và đồng bộ trong thực hiện các quy định của Luật. Qua đó, những thách thức trong việc thực hiện Luật Thanh tra 2022 sẽ được giải quyết một cách hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng công tác thanh tra trong cả nước.

Xem thêm bài viết: Nghị định hướng dẫn Luật Thanh tra mới nhất năm 2023 (Nghị định 43/2023/NĐ-CP)

Khi quý khách có thắc mắc về quy định pháp luật, vui lòng liên hệ đến hotline 19006162 hoặc gửi thư tư vấn đến địa chỉ email: lienhe@luatminhkhue.vn để được tư vấn.