Tác giả:: 1. Phân bón là gì
Phân bón là những chất, hợp chất có chứa một hoặc nhiều nguyên tố dinh dưỡng thiết yếu cho cây trồng, nhằm thúc đẩy sự phát triển, sinh trưởng của cây trồng, cung cấp dinh dưỡng cho đất, có thể làm thay đổi chất đất phù hợp với nhu cầu của loại cây trồng. Hay hiểu một cách đơn giản phân bón là những chất được sử dụng bón vào đất nhằm cung cấp dinh dưỡng cho đất, cây trồng giúp cây trồng phát triển cân đối, khỏe mạnh, cho năng suất. Căn cứ vào nguồn gốc tạo thành, phân bón được chia làm 2 loại chính: phân bón hữu cơ, phân bón vô cơ.
Phân bón hữu cơ: là loại phân bón có nguồn gốc từ các chất hữu cơ, vi sinh vật, động vật, thực vật …Trong phân bón hữu cơ lại bao gồm các loại phân bón khác nhau: phân hữu cơ truyền thống, phân hữu cơ vi sinh, phân hữu cơ khoáng, phân hữu cơ sinh học
Phân bón vô cơ: là loại phân bón có nguồn gốc từ các chất khoáng, vô cơ tự nhiên hoặc sản phẩm hóa học. Trong phân bón vô cơ có các nhiều loại phân khác nhau: phân đơn, phân phức hợp, phân hỗn hợp.
Ngoài ra có thể phân loại phân bón theo nhiều loại khác nhau: theo cách bón (phân bón rễ và phân bón lá), theo nguồn gốc và cách chế biến ( phân công nghiệp, phân, phân vi sinh, phân tự nhiên…), theo trạng thái vật lý ( phân bón dạng lỏng, dạng rắn), dựa theo thành phần phân bón ( phân đơn, phân hỗ hợp), theo nguyên tố dinh dưỡng ( phân đa lượng, phân trung lượng, phân vi lượng).
2. Tác dụng của phân bón
.jpg)
Chất lượng của nông sản nói chung bao gồm các chỉ tiêu về hình thái, màu sắc, thành phần các chất dinh dưỡng, trọng lượng, giá trị thương phẩm,… Cây trồng sinh trưởng, phát triển tốt thì mới có có khả năng cho ra nhiều nông sản có chất lượng tốt. Có nhiều yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến điều này như: khí hậu, đất, giống, nước, sâu bệnh, môi trường, phân bón… trong số đó phân bón đóng vai trò hết sức quan trọng.
Ảnh hưởng đến sự phát triển của cây
Phân bón cung cấp các chất dinh dưỡng cần thiết cho sự sinh trưởng của cây trồng. Sử dụng phân bón cân đối và hợp lý sẽ thúc đẩy các quá trình sinh trưởng của cây, đẻ nhánh, cành, lá phát triển, thúc đẩy cây ra nhiều hoa hơn và đồng loạt, tăng tỷ lệ đậu quả. Tạo điều kiện cho rễ phát triển, ăn sâu, rộng vào đất giúp cây hạn chế đổ ngã. Tăng sức đề kháng và khả năng chống chịu của cây trồng. Có tác động đến toàn bộ hệ sinh thái nông nghiệp. Phân bón thúc đẩy các quá trình như phân hủy, chuyển hóa các chất… nhằm tăng khả năng hấp thu các chất dinh dưỡng, phân giải các chất khó hấp thu thành các chất dễ hấp thu của đất, tạo điều kiện thuận lợi cho cây trồng sinh trưởng phát triển khỏe mạnh. Thiếu hụt phân bón cây trồng sẽ khó phát triển hoặc không phát triển. Cây còi, khả năng ra nhánh thấp, lá ra ít, nhỏ, hoặc vàng. Trồng không ra hoa hoặc ra hoa ít, tỷ lệ đậu quả thấp, bộ rễ kém phát triển, dễ bị sâu bệnh tấn công, khả năng chống chịu kém với các yếu tố bất lợi.
Ảnh hưởng tới năng suất của cây:
Một cây trồng sinh trưởng, phát triển khỏe mạnh tạo tiền đề cho một vụ mùa năng suất cao nên việc sử dụng phân bón cân đối, đầy đủ là rất quan trọng. Cần nắm rõ nhu cầu dinh dưỡng của từng giống cây, từng loại cây trồng. Nếu thừa hay thiếu đều có tác dụng có thể khiến cây trồng kém phát triển, không ra hoa hoặc ra ít, tỷ lệ đậu quả kém, hiện tượng rụng hoa, trái non sinh lý nhiều, năm được năm mất mùa làm giảm năng suất theo hướng nghiêm trọng.
Phân bón ảnh hưởng lớn đến năng suất cây trồng, quan trọng nhất là giai đoạn trước khi ra hoa và khi nuôi quả/ trái. Việc bón phân để cung cấp đủ các dưỡng chất vào giai đoạn này sẽ giúp cây ra hoa to và nhiều, đồng loạt cũng như khả năng đậu quả cao. Giai đoạn cây nuôi quả/ trái, việc bón phân cung cấp đủ các dưỡng chất thiết yếu sẽ thúc đẩy quá trình tích lũy các chất hữu cơ (đường, tinh bột, protein,…) giúp quả/ trái to, nặng ký, đồng đều về chất. Kể cả với những loại giống tốt cũng chỉ có thể đạt năng suất cao khi sử dụng phân bón cân đối, hợp lý.
3. Vai trò của phân bón đối với thực vật
Phân bón giúp thực vật phát triển khỏe mạnh và đạt được hiệu suất cao. Việc sử dụng phân bón đúng cách có thể cải thiện chất lượng và năng suất của các loại cây trồng. Phân bón cũng giúp cải thiện sự đề kháng của thực vật đối với các bệnh và sâu bọ.
Đối với chất trung lượng:
Lưu huỳnh (S) là nguyên tố dinh dưỡng thứ 4 cần thiết cho sự phát triển của cây sau N, P, K. Cây trồng cần một lượng lưu huỳnh gần bằng lượng lân (P) để có thể phát triển cân đối.
Lưu huỳnh đóng vai trò quan trọng trong việc tổng hợp Protein và một số axít amin quan trọng, giữ vai trò quan trọng trong việc tạo các chất sinh dầu, tạo mùi cho nông sản. Tăng khả năng chịu rét, chống hạn cho cây, thúc đẩy quá trình chín của quả và hạt. Ngoài ra lưu huỳnh có nhiều trong thành phần của coenzym A (là chất xúc tác quan trọng trong quá trình quang hợp,hô hấp của cây, tăng cường sự hoạt động của vi sinh vật cố định đạm… Canxi (Ca) cần cho sự phát triển của hệ rễ cây, tăng cường tạo thành các rễ bên và hệ thống lông hút của rễ. Thúc đẩy quá trình trao đổi chất, vận chuyển gluxit trong cây. Làm giảm độ thấm của màng tế bào hạn chế sự hút nước của cây, tạo khả năng chịu úng tạm thời cho cây. Magiê (Mg) có vai trò quan trọng trong quá trình quang hợp và tổng hợp gluxit, protein, lipit trong cây. Mg đặc biệt quan trọng đối với các cây lấy đường, bột, các cây họ đậu, cây lấy tinh dầu, cây lấy chất kích thích,...
Mg góp phần điều hòa pH thích hợp với từng bộ phận trong tế bào và sinh lý của cây. Mg tham gia trong thành phần hoặc kích thích hoạt động của các loại men, thiếu Mg sẽ ảnh hưởng xấu đến quá trình tổng hợ ATP và quá trình photpho hóa trong cây. Mg cùng với K tăng sức trương của tế bào, cân bằng nước trong cây tăng khả năng chịu hạn trong cây.
Đối với chất vi lượng:
Các nguyên tố vi lượng chiếm một lượng nhỏ trong đời sống của cây, tuy vậy chúng có những vai trò không thể thay thế. Kẽm (Zn) có vai trò quan trọng trong quá trình hô hấp, dinh dưỡng khoáng, quang hợp, tổng hợp các chất hữu cơ. Kẽm cần cho cây khi cây sinh trưởng, vận chuyển, chống chịu tác động bên ngoài, thời điểm hình thành hạt cho quả. Sắt (Fe) ảnh hưởng tới quá trình khử nitrat, quang hợp, tổng hợp và hoạt hóa diệp lục, tổng hợp các chất hữu cơ. Đồng (Cu) đóng vai trò quan trọng trong việc tổng hợp clorophin, chuyển hóa gluxit cho quá trình quang hợp của cây, khử nitrat, tổng hợp các chất: đường, chất béo, chất có đạm, vitamin A, C. Mangan (Mn) tham gia quá trình khử CO2 thành diệp lục cho quá trình quang hợp của cây, trao đổi đồng hóa đạm, tổng hợp các chất: gluxit, axit nucleic, chất điều hòa sinh trưởng,v,v. Mn giúp cây vận chuyển gluxit để cây sinh trưởng (nảy mầm tạo thân, ra hoa, ra quả…), tăng khả năng chịu hạn. Bo (B) ảnh hưởng tới quá trình điều hòa sinh lý của cây: quang hợp, hình thành chất hữu cơ, vận chuyển chất trong cây, tạo thành phấn hoa và khả năng đậu quả. Molipden (Mo) xúc tiến quá trình cố định đạm ở vi khuẩn nốt sần, sự chuyển hóa đạm trong cây, là. Mo là thành phần cấu trúc của nhiều loại men xúc tác quá trình quang hợp, hô hấp, chuyển hóa gluxit, tăng khả năng chống chịu của cây. Clo (Cl) kích thích một số loại men ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa hydrat cacbon và tăng khả năng giữ nước của tế bào…
Chất đa lượng
Đạm (N) là chất đa lượng vì thế không thể thiếu trong quá trình phát triển của cây trồng, đạm làm tăng hàm lượng protein trong cây, ngoài ra là thành phần chủ yếu của các chất hữu cơ: axit nucleic, diệp lục tố… Cây trồng có đạm trong suốt quá trình sinh trưởng thì mới có thể phát triển, mỗi loại cây đều cần một lượng đạm khác nhau. Tương tự như vậy, tùy giai đoạn sinh trưởng, nhu cầu dinh dưỡng của cây trồng khác nhau. Chẳng hạn ở giai đoạn đầu, cây cần đạm để phát triển rễ, thân, lá. Giai đoạn sau cây cần đạm để tạo ra các chất tích lũy trong quả, hạt. Ở giai đoạn cây kiến thiết, cây lâu năm sau mỗi vụ thu hoạch cần nhiều nhu cầu về đạm là để phục hồi thân, lá…
Tham khảo thêm: Đề thi giữa học kỳ 2 môn sinh học lớp 8 có đáp án chọn lọc mới nhất
