Mục lục bài viết

 

1. Khái quát chung về bảo vệ môi trường

Môi trường là hệ thống các yếu tố vật chất tự nhiên và nhân tạo có tác động đối với sự tồn tại và phát triển của con người và sinh vật.
Xã hội ngày nay đang phát triển tới mức chóng mặt vớt sự phát triển vượt bậc của nông nghiệp, công nghiệp cũng như các phát minh khoa học kĩ thuật. Tuy nhiên, bên cạnh đó tồn tại những vấn nạn môi trường cũng đang ngày càng tăng cao. Trong đó, tình trạng ô nhiễm môi trường đang là vấn đề đáng báo động nhất hiện nay. Nó gây ảnh hưởng xấu cho con người và sinh vật sống trên toàn trái đất. Môi trường sống ngày càng ô nhiễm, nếu chúng ta không có những biện pháp hành động tích cực sẽ đẩy tình trạng này càng nghiêm trọng hơn. Cần có cách bảo vệ môi trường thiết thực nhất.
Bảo vệ môi trường là điều rất quan trọng trong cuộc sống. Chúng ta biết rằng môi trường sống quanh ta ngày càng xấu đi, vậy hãy bảo vệ chúng từ những việc nhỏ trong chính cuộc sống của mình.
Hoạt động bảo vệ môi trường là hoạt động giữ gìn, phòng ngừa, hạn chế các tác động xấu đến môi trường; ứng phó sự cố môi trường; khắc phục ô nhiễm, suy thoái, cải thiện, phục hồi môi trường; khai thác, sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên nhằm giữ môi trường trong lành.
 

2. Vai trò của môi trường trong cuộc sống

Môi trường là không gian sống lý tưởng của con người và các loài sinh vật.

- Môi trường là nơi cung cấp tài nguyên cần thiết cho cuộc sống và hoạt động sản xuất của con người.

- Môi trường là nơi chứa đựng, trung hòa và phân hủy các chất phế thải do con người tạo ra trong cuộc sống và hoạt động sản xuất của mình.

- Môi trường là nơi bảo vệ con người và sinh vật ra khỏi các tác động bên ngoài.

- Môi trường là nơi lưu trữ và cung cấp thông tin cho con người.

 

3. Các biện pháp bảo vệ môi trường hiệu quả nhất

3.1 Biện pháp tổ chức - chính trị

Chính trị được coi là một trong những biện pháp quan trọng của bảo vệ môi trường. Chính trị là mối quan hệ phát sinh giữa các giai cấp, các nhóm người trong xã hội nhằm thực hiện quyền lực Chính trị. Các biện pháp chính trị được thực hiện nhằm xây dựng hoặc củng cố quyền lực và ảnh hưởng chính trị.

ở các nước phát triển, vấn đề môi trường được các đảng phái, tổ chức sử dụng triệt để để thu hút sự ủng hộ chính ttị từ quần chúng và các tổ chức xã hội. Nhiều đảng phái chính trị mang màu sắc môi trường đã xuất hiện. Đảng Xanh (Green Party) ở các nước châu Âu là tổ chức chính trị của những người bảo vệ môi trường. Hoạt động của các đảng này ngày càng thu hút sự quan tâm của xã hội và có vị trị ngày càng vững chắc ở trong các cơ cấu quyền lực ở những nước này. Tại Đức, Thụy Điển, đảng Xanh tạo nên một phái mạnh ttong Quốc hội hai nước này.

ở Việt Nam, các biện pháp chính trị được sử dụng trong bảo vệ môi trường mang sắc thái khác. Đảng cộng sản Việt Nam đưa vấn đề môi trường vào cương lĩnh, chiến lược hành động của mình không nhằm mục đích tranh cử hay giành quyên lục chính trị mà nhằm làm tăng thêm chính chất toàn diện, đúng dấn và khả thi của cương lĩnh, chiến lược đó để ttên cơ sở nâng cao vai ttò lãnh đạo của Đảng ttong xã hội. Nghị quyết số 41-NQ/TW ngày 15/11/2004 của Bộ chính trị Ban chấp hành trung ương Đảng về bảo vệ môi trường ưong thời là dẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước đã nhấn mạnh:

“Bảo vệ môi trường là một trong những vấn đề sống còn của nhân loại; là nhân tố bảo đảm sức khoẻ và chất lượng cuộc sổng cùa nhân dân; góp phần quan trọng vào việc phát triển lành tế-xã hội, ổn định chính trị, an ninh quốc phòng và thúc đẩy hội nhập kỉnh tể quốc tế của nước ta”.

Ý nghĩa của các biện pháp chính ttị trong bảo vệ môi trường thể hiện qua một số điểm chính sau:

- Vấn đề về bảo vệ môi trường trở thành các nhiệm vụ chính trị mỗi khi các tổ chức chính trị, đảng phái đưa chúng vào các cương lĩnh hoạt động của mình;

- Bằng vận động chính ttị, vấn đề bào vệ môi trường sẽ được thể chế hoá thành các chính sách, pháp luật.

 

3.2 Biện pháp kinh tế

Các biện pháp kinh tế được sử dụng khá hiệu quả trong các hoạt động quản lí vi mô và vĩ mô đối với nền kinh tế. Trong quản lí và bảo vệ môi trường, các biện pháp kinh tế cũng phát huy tác dụng của nó. Sử dụng biện pháp kinh tế là sử dụng đến những đòn bẩy lợi ích kinh tế. Thực chất của phương pháp kinh tế trong bảo vệ inôi trường là việc dùng những lợi ích vật chất để kích thích chủị thể thực hiện những hoạt động có lợi cho môi trường, cho cộng đồng. Các biện pháp kinh tế được thực hiện trong lĩnh vực bảo vệ môi trường bao gồm:

- Thành lập các quỹ bảo vệ môi trường;

- Áp dụng các ưu đãi về thuế đối với những doanh nghiệp, những dự án có các giải pháp tốt về bảo vệ môi trường;

- Áp dụng thuế suất cao đối với những sản phẩm mà việc sản xuất chúng có tác động xấu đến môi trường;

- Gắn hạn chế hoặc khuyến khích thương mại vói việc bảo vệ môi trường. Các hiệp định của GATT trước đây và WTO hiện nay đã tích cực áp dụng biện pháp này.

Các biện pháp kinh tế rất phong phú và đa dạng. Việc sử dụng chúng ttong bảo vệ môi trường phụ thuộc rất nhiều vào các yếu tố khác nhau. Tuy nhiên, về cơ bản, các biện pháp kinh tế thường mang lại hiệu quả cao hơn trong bảo vệ môi trường so với các biện pháp khác.

>> Xem thêm: Thuế bảo vệ môi trường là gì? Ví dụ các loại thuế bảo vệ môi trường

 

3.3 Biện pháp khoa học - công nghệ

Môi trường được tạo bởi nhiều yếu tố vật chất phức tạp. Việc tìm hiểu cấu trúc, quy luật hoạt động và các ảnh hưởng của môi trường nói chung và các yếu tố cấu thành nó nói riêng không thể thực hiện được một cách đầy đủ nếu thiếu các biện pháp khoa học và Công nghệ. Tương tự, việc bảo vệ môi trường cũng không thể thiếu các giải pháp khoa học, lã thuật và công nghệ. Ví dụ đơn giản là việc xử lí chất thải. Nếu như các cộng đồng chỉ xử lí chất thải bằng các phương pháp thủ công như đốt rác, chôn rác thì việc tránh ô nhiễm này sẽ dẫn tới sự ô nhiễm khác. Khi số lượng dân cư ngày càng đông hơn thì công nghệ xừ lí chất thải đòi hỏi phải có những biện pháp khoa học, kĩ thuật và công nghệ tiên tiến. Việc áp dụng các biện pháp khoa học, kĩ thuật và công nghệ được khẳng định ưong nguyên tắc thứ 9 của Tuyên bố Rio De Janeữo.

Trồng nhiều cây xanh bảo vệ môi trường: Cây xanh chính là nguồn cung cấp oxi cho bầu khí không khí và là nguồn hấp thụ khí cacbon, giảm xói mòn đất và hệ sinh thái.
Vì thể nên trồng nhiều cây xanh xung quanh nhà để được hưởng những không khí trong lành do cây tạo ra nên giữ gìn không chặt phá bừa bãi.
Sử dụng các chất liệu từ thiên nhiên: Nếu tất cả chúng ta sử dụng năng lượng, vận chuyển các dịch vụ khác nhau cẩn thận hơn, chúng có thể giảm lượng khí thải độc hại cho không khí, đất và nước. Bằng các lập kế hoạch bảo vệ môi trường, chúng ta có thể tạo nên sự khác biệt và giúp môi trường xanh, sạch, đẹp hơn.
Thuốc bảo vệ thực vật như các loại thuốc trừ sâu,...hay các loại hóa chất sử dụng trong vệ sinh hàng ngày là một trong những nguyên nhân gây ra các căn bệnh như ung thư Parkinson và các bệnh liên quan đến não. Vì vậy, nên sử dụng các loại dụng cụ, chất liệu có nguồn gốc từ thiên nhiên để bảo vệ sức khỏe và bảo vệ môi trường.
Sử dụng năng lượng sạch: Chúng ta nên và cần thay đổi thói quen về việc sử dụng các nguồn năng lượng có thể tái tạo. Bất cứ khi nào con người cũng có thể sử dụng các năng lượng từ gió, ánh nắng mặt trời…
Đó đều là các loại năng lượng sạch vì việc sản xuất và tiêu thụ chúng không làm phát sinh khí thải gây hiệu ứng nhà kính như sử dụng các loại nhiên liệu hóa thạch.
Tiết kiệm điện để bảo vệ môi trường: Nhiều người có thói quen để nguyên phích cắm trong ổ điện ngay cả khi không dùng đến các thiết bị điện (TV, quạt, sạc điện thoại, máy tính…) Hành động này vô tình gây lãng phí một lượng điện tương đối lớn vì ngay cả trong chế độ chờ các thiết bị này cũng làm tiêu hao năng lượng điện. Do đó, tốt hơn hết, các bạn nên nhớ rút phích cắm ra khỏi ổ hoặc tắt nguồn tất cả các thiết bị điện khi không sử dụng.
Giảm sử dụng túi nilon là biện pháp cấp bách để bảo về môi trường: Túi nilon phải mất đến hàng trăm, hàng nghìn năm mới có thể bị phân hủy sinh học, nên chúng có thể tồn tại trong môi trường và gây hại cho loài người cũng như rất nhiều sinh vật sống trong nước, trong đại dương... Hàng ngày, hàng năm để sản xuất ra 100 triệu túi nhựa phải tiêu tốn 12 triệu barrel dầu hỏa. Vì vậy hãy sử dụng giấy hay các loại lá, giỏ tre, nứa… để gói sản phẩm thay vì sử dụng loại túi này.
Tiết kiệm giấy: Tiết kiệm giấy giúp bảo vệ môi trường như thế nào?
Hạn chế sử dụng giấy giúp cho tần suất chặt phá cây để sản xuất giấy sẽ giảm, từ đó giảm lượng khí thải CO2 để giúp bảo vệ rừng tự nhiên và hệ sinh thái rừng cung cấp.
Giảm chất thải rắn ra ngoài môi trường, hãy tiết kiệm giấy bằng cách tái sử dụng khoảng 6 lần trước khi chôn lấp hoặc đốt bỏ chúng. Lúc này sẽ làm giảm thiểu nước thải, cải thiện chất lượng nước hiệu quả.
Sử dụng sản phẩm tái chế để bảo vệ môi trường: Đây là một trong những cách phổ biến và được ưu tiên nhiều nhất để giúp bảo vệ môi trường hiện nay, với cách này ta có thể tận dụng chất thải nhựa để tạo ra những sản phẩm mới có ích trong cuộc sống.
Việc ưu tiên sử dụng các sản phẩm tái chế sẽ làm sạch môi trường hiệu quả, tái sử dụng tài nguyên đồng thời tạo việc làm cho người lao động.
Sử dụng các tiến bộ của khoa học: Môi trường sống ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe con người và sự phát triển của xã hội. Vì thế, sử dụng các tiến bộ của khoa học và công nghệ để bảo vệ môi trường là hoàn toàn cần thiết.
Thủ tướng chính phủ Việt Nam đã phê duyệt hoạt động này là một trong năm nhóm công nghệ ưu tiên trong định hướng phát triển khoa học và công nghệ đến năm 2020. Do vậy, ở nước ta đang từng bước quan tâm ứng dụng các giải pháp khoa học, công nghệ trong lĩnh vực môi trường để góp phần giảm thiểu ô nhiễm, bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên.
Xử lý ô nhiễm trong nước thải trước khi xả ra môi trường: Cần có những biện pháp để xử lý ngay tình trạng ô nhiễm nguồn nước thải từ các khu đô thị lớn, khu công nghiệp tập trung, những nơi xả nước thải nhiều... để khắc phục được tình trạng ô nhiễm nguồn nước, góp phần lấy lại được sự trong sạch cho môi trường sống.
Sử dụng năng lượng mặt trời và những nguồn năng lượng sạch: Trước thực trạng môi trường ngày càng ô nhiễm mà nguyên nhân chính từ việc sử dụng các nguồn năng lượng không thân thiện với môi trường, đó là lý do năng lượng sạch đang được quan tâm đầu tư hơn bao giờ hết.
Theo đó, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 428/QĐ-TTg phê duyệt Đề án điều chỉnh Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia, với quan điểm phát triển năng lượng tái tạo là khâu đột phá để bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia và giảm thiểu những tác động tiêu cực tới môi trường.
 

3.4 Biện pháp giáo dục

Ý thức của cộng đồng về bảo vệ môi trường sẽ được nâng cao thông qua các hoạt động tuyên truyền và giáo dục. Càng mở rộng các hoạt động giáo dục cộng đồng về tác hại của sự ô nhiễm, suy thoái môi trường thì càng nâng cao được hiệu quả của công tác bảo vệ môi trường. Vai trò của giáo dục đặc biệt quan ttọng. Khi con người ta vì sự vô thức đã tàn phá chính môi trường trong đó họ đang sống thì việc thức tỉnh họ là điều cần thực hiện trước sự trừng phạt và răn đe. Khi con người đã có ý thức tự giác thì việc bảo vệ môi trường sẽ dễ dàng được thực hiện một cách có hiệu quả. Đó chính là thực chất và ý nghĩa của biện pháp giáo dục. Chính vì tầm quan ttọng của giáo dục cộng đồng nên Tuyên bố Rio de Janeiro cũng đã coi đó là một nguyên tắc quan trọng mà các quốc gia kí Tuyên bố cần thực hiện. Đảng cộng sản Việt Nam và Nhà nước Cộng hoà XHCN Việt Nam cũng đặc biệt chú ý đến việc giáo dục cộng đồng về bảo vệ môi trường. Các biện pháp giáo dục ý thức bảo vệ pháp luật cố thể thực hiện dưới nhiều hình thức, cấp độ và phạm vi khác nhau. Điển hình là các hình thức sau:

- Đưa giáo dục ý thức bảo vệ môi trường vào chương trình học tập chính thức của các trường phổ thông, dạy nghề, cao đẳng và đại học (Xem Chì thị 36-CT7TW của Bộ chính trị Ban chấp hành trung ương Đàng cộng sản Việt Nam).

- Sử dụng rộng rãi các phương tiện truyền thông để giáo dục cộng đông;

- Tổ chức các hoạt động cụ thể như: Ngày môi trường thế giới, Tuần lễ xanh, Phong trào thành phố xanh - sạch - đẹp...

- Tồ chức các diễn đàn và các cuộc điều tra xã hội.

 

3.5 Biện pháp pháp lý

Khó có thể liệt kê hết các biện pháp mà các quốc gia đã thực hiện để bảo vệ có hiệu quả môi trường. Tuy nhiên, khi nói đến bảo vệ môi trường, chúng ta không thể không kể đến biện pháp pháp lí. Vai trò, tầm quan trọng cũng như đặc trưng của biện pháp pháp lí được xem xét ở mục tiếp theo.

>> Tham khảo thêm: Môi trường là gì? Vai trò của môi trường là gì? Ý nghĩa bảo vệ môi trường?

Luật Minh Khuê (biên tập)