Soạn bài Rừng xà nu (Nguyễn Trung Thành) Ngữ văn 12

Bố cục

- Phần 1 (phần chữ nhỏ): Tnú sau ba năm theo cách mạng giờ về thăm làng

- Phần 2 (còn lại): cụ Mết kể câu chuyện về cuộc đời của Tnú và người dân làng Xô Man

1. Câu 1 (trang 48 sgk ngữ văn 12 tập 2)

Ý nghĩa của tác phẩm "Rừng xà nu"

a, Nhan đề: "Rừng xà nu"
Nhan đề "Rừng xà nu" mang một ý nghĩa sâu sắc và tượng trưng mạnh mẽ, là hình ảnh biểu tượng cho sức sống mãnh liệt và tinh thần bất khuất của người dân Tây Nguyên trong cuộc kháng chiến chống ngoại xâm. Cây xà nu với khả năng vươn lên bất chấp bom đạn đại bác là hình ảnh gợi nhớ về những con người kiên cường, không bao giờ khuất phục trước sự tàn phá của kẻ thù. Nhan đề còn thể hiện sự sáng tạo nghệ thuật độc đáo của Nguyễn Trung Thành, đồng thời bày tỏ tình cảm trân quý và lòng tự hào của tác giả đối với thế hệ những người anh hùng chiến đấu vì quê hương, đất nước.

b, Cảnh xà nu dưới tầm đại bác
Khung cảnh rừng xà nu hứng chịu sự tàn phá khốc liệt của bom đạn từ những trận đại bác của Mỹ là một hình ảnh đầy đau thương, tang tóc. Tuy nhiên, giữa những vết thương chằng chịt và cái chết bi thương, những cây xà nu vẫn kiên cường mọc lên, vươn mình mạnh mẽ trước những tàn phá đó. Đây không chỉ là biểu tượng cho sự kiên cường của thiên nhiên mà còn tượng trưng cho phẩm chất cao quý, sức sống bất diệt và tinh thần bất khuất của người dân làng Xô Man. Dù bị áp bức, hủy hoại, họ vẫn đứng dậy và tiếp tục chiến đấu với niềm tin mãnh liệt vào chiến thắng cuối cùng.

c, Hình ảnh ngọn đồi xà nu trải dài hút tầm mắt
Hình ảnh ngọn đồi xà nu trải dài vô tận đến chân trời, chạy tít tắp không ngừng, là biểu tượng đầy ấn tượng về sự tiếp nối không ngừng nghỉ của sự sống và tinh thần bất diệt của con người. Cảnh rừng xà nu bạt ngàn như một lời khẳng định về sự trường tồn và sức mạnh không gì có thể hủy diệt. Nó tượng trưng cho sự bền bỉ của quê hương, của đất nước và của những con người Việt Nam luôn đứng vững và kiên cường, bất chấp mọi khó khăn, thử thách từ kẻ thù. Đây là hình ảnh biểu tượng cho sức sống mãnh liệt, không bao giờ tắt lụi của dân tộc, của những con người Tây Nguyên nói riêng và Việt Nam nói chung.

2. Câu 2 (trang 49 sgk ngữ văn 12 tập 2)

Cuộc đời và số phận của Tnú trong tác phẩm "Rừng xà nu"

a, Người anh hùng Tnú qua lời kể của cụ Mết
Câu chuyện về người anh hùng Tnú được cụ Mết kể lại đã khắc họa rõ nét một con người kiên cường, trung dũng và giàu lòng trung thành với cách mạng. Tnú, ngay từ khi còn nhỏ, đã bộc lộ những phẩm chất phi thường. Cậu bé cùng Mai dấn thân vào rừng sâu, bất chấp nguy hiểm để tiếp tế cho anh Quyết, người lãnh đạo cách mạng, với lòng gan dạ và sự quyết tâm không gì lay chuyển. Bên cạnh đó, Tnú còn thể hiện sự trung thực, chân thành, luôn sẵn lòng vì lý tưởng chung của dân làng Xô Man.

Trong cuộc đời Tnú, lòng trung thành với cách mạng không chỉ là lời nói, mà còn được khẳng định qua những thử thách đau đớn. Khi bị giặc bắt và tra tấn dã man, với lưng chi chít những vết chém ngang dọc, Tnú vẫn không hề khuất phục. Hình ảnh người thanh niên gan góc, không chịu khuất phục trước sự tàn bạo của kẻ thù, đã trở thành biểu tượng cho sự bất khuất của những người con Tây Nguyên.

b, Số phận bi thương của Tnú
Tuy dũng cảm và gan dạ, cuộc đời Tnú lại không tránh khỏi những đau thương tột cùng. Anh đã không thể cứu được vợ và con trước sự tàn sát của kẻ thù, và chính bản thân Tnú cũng bị bắt, bị tra tấn dã man với mười ngón tay bị đốt cháy. Dù vậy, Tnú không để bi kịch nhấn chìm mình. Anh đứng dậy từ nỗi đau, với đôi tay bị thương nhưng lòng quyết tâm không lay chuyển, anh đã cầm vũ khí và cùng dân làng đứng lên tiêu diệt kẻ thù.

So với những anh hùng đi trước như Núp và A Phủ, Tnú có phần may mắn hơn. Anh không phải chịu đựng kiếp tù đày, không cam chịu trước sự áp bức. Ngay từ khi còn nhỏ, Tnú đã được giác ngộ lý tưởng cách mạng, hiểu rõ con đường mình phải đi để bảo vệ quê hương và dân tộc.

c, Câu chuyện bi tráng về cuộc đời Tnú
Trong câu chuyện của cụ Mết, hình ảnh Tnú không thể cứu được vợ con đã được nhắc đến bốn lần, như một lời nhấn mạnh sâu sắc về ý nghĩa của việc đấu tranh vũ trang. Cụ Mết khẳng định rằng khi chưa cầm vũ khí trong tay, dù có tình yêu thương sâu sắc đến đâu, Tnú cũng không thể bảo vệ được những người thân yêu nhất. Chính từ thực tế đó, cụ rút ra một chân lý quan trọng: chỉ có đấu tranh bằng vũ khí mới có thể giành lại được tự do, bảo vệ những gì thiêng liêng. Đây cũng là chân lý cách mạng mà cụ muốn truyền dạy cho các thế hệ tiếp nối, từ những bài học xương máu của dân tộc.

d, Chân lý lớn của thời đại qua câu chuyện của Tnú
Cuộc đời Tnú không chỉ là câu chuyện cá nhân mà còn là tấm gương phản chiếu chân lý lớn lao của thời đại: "Không có gì quý hơn độc lập, tự do". Câu chuyện của anh và dân làng Xô Man nhắc nhở rằng để bảo vệ quê hương, để gìn giữ nền độc lập, người dân phải sẵn sàng cầm vũ khí, sẵn sàng hi sinh tất cả. Đó là con đường duy nhất để chống lại mọi kẻ thù xâm lược.

e, Vai trò của các nhân vật trong cuộc chiến
Bên cạnh Tnú, các nhân vật khác như cụ Mết, Mai, Dít, bé Heng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thể hiện sự nối tiếp giữa các thế hệ anh hùng của làng Xô Man. Cụ Mết là biểu tượng cho sự trường tồn và kiến thức lịch sử quý báu. Mai và Dít là những đại diện cho thế hệ hiện tại, trong đó Dít mang trong mình hình ảnh của Mai trước đây - sự kiên định, vững vàng trước bão tố chiến tranh. Bé Heng, tuy nhỏ tuổi, đã thể hiện tinh thần tiếp nối, kế thừa ý chí của cha anh, sẵn sàng dấn thân cho cuộc chiến thắng lợi cuối cùng.

Câu chuyện của làng Xô Man, với sự tham gia của nhiều thế hệ, khẳng định rằng cuộc chiến khốc liệt đòi hỏi mỗi người Việt phải có sức sống mạnh mẽ, tinh thần kiên cường và lòng quyết tâm đứng lên chiến đấu, để giành lấy độc lập, tự do và hạnh phúc cho dân tộc.

3. Câu 3 (trang 49 sgk ngữ văn 12 tập 2)

Hình ảnh rừng xà nu và nhân vật Tnú không chỉ đơn thuần là những hình tượng độc lập mà còn gắn bó chặt chẽ với nhau, tạo nên một mối liên hệ sâu sắc trong tác phẩm. Nhà văn Nguyễn Trung Thành đã khéo léo sử dụng hình ảnh rừng xà nu để biểu hiện những phẩm chất cao đẹp như tinh thần gan dạ, dũng cảm và kiên trung của nhân vật Tnú cũng như của dân làng Xô Man.

Rừng xà nu hiện lên như một biểu tượng sống động cho sức mạnh và ý chí kiên cường của con người Tây Nguyên. Những cây xà nu vươn cao, trải dài như những chiến sĩ bất khuất giữa bão tố, thể hiện sự kiên cường và bền bỉ của nhân dân nơi đây trong cuộc chiến chống lại kẻ thù. Chính những hình ảnh đó đã phản ánh chân thực tinh thần quật cường của Tnú — một người thanh niên dũng cảm, luôn sẵn sàng đứng lên đấu tranh cho lý tưởng tự do và hạnh phúc của dân tộc.

Mối liên hệ giữa Tnú và rừng xà nu không chỉ dừng lại ở việc biểu trưng cho sức mạnh tinh thần, mà còn thể hiện sự giao thoa giữa thiên nhiên và con người. Cả Tnú và rừng xà nu đều mang trong mình những nỗi đau và mất mát, nhưng cũng chính những điều đó đã hun đúc cho họ sức mạnh để tiếp tục chiến đấu. Tnú, như rừng xà nu, dù phải chịu đựng nhiều đau thương, vẫn không bao giờ khuất phục. Anh và rừng xà nu đều là những biểu tượng cho sức sống mãnh liệt, bền bỉ không gì có thể phá hủy, và từ đó, tác giả đã gửi gắm một thông điệp sâu sắc về sự sống, tinh thần quật cường và niềm tin vào tương lai tươi sáng của dân tộc.

Trong ánh sáng của những hình tượng này, nhà văn không chỉ tôn vinh Tnú mà còn nâng cao giá trị văn hóa, tinh thần của dân tộc Việt Nam, khẳng định rằng dù trong hoàn cảnh nào, sức mạnh tinh thần và lòng kiên trung sẽ luôn là động lực để con người vượt qua mọi thử thách, chinh phục mọi kẻ thù. Sự gắn kết khăng khít giữa hình ảnh rừng xà nu và nhân vật Tnú đã tạo nên một bức tranh sinh động về một cuộc chiến không chỉ diễn ra trên chiến trường mà còn trong trái tim và tâm hồn của những người yêu nước, những con người không bao giờ chịu khuất phục.

4. Câu 4 (trang 49 sgk ngữ văn 12 tập 2)

Nghệ thuật của truyện "Rừng xà nu"

Tác phẩm "Rừng xà nu" nổi bật với những nét nghệ thuật đặc sắc, đậm đà chất sử thi hùng tráng. Chất sử thi không chỉ thể hiện qua đề tài, chủ đề mà còn được thể hiện rõ rệt qua cốt truyện, nhân vật, hình ảnh thiên nhiên và giọng điệu của tác phẩm.

Trước hết, đề tài của câu chuyện gắn liền với một trang sử bi hùng của dân tộc: cuộc đấu tranh gian khổ của dân làng Xô Man chống lại chế độ Mỹ - Diệm. Đây không chỉ là cuộc chiến về vũ lực mà còn là cuộc chiến về ý chí và tinh thần. Qua đó, tác giả đã khắc họa một bức tranh sống động về lòng yêu nước và tinh thần quật cường của nhân dân nơi đây.

Bức tranh thiên nhiên hùng vĩ, hoành tráng của rừng xà nu cũng là một yếu tố không thể thiếu, làm nền cho cuộc đấu tranh chống giặc. Những cây xà nu vươn cao, vững chãi như những người chiến sĩ kiên cường trong cuộc chiến bảo vệ quê hương. Hình ảnh thiên nhiên không chỉ là bối cảnh mà còn là một phần không thể tách rời trong cuộc sống và cuộc chiến của dân làng Xô Man.

Các nhân vật trong truyện được miêu tả một cách trang trọng và hùng vĩ, thể hiện rõ nét phong cách của người Tây Nguyên với những phẩm chất anh hùng của thời đại. Hình ảnh Tnú, cụ Mết và những người dân làng đều mang trong mình khí phách kiên cường, thể hiện sức mạnh tinh thần bất khuất của con người Tây Nguyên.

Một điểm nhấn nổi bật của tác phẩm là kết cấu vòng tròn, với hình ảnh rừng xà nu xuất hiện ở cả phần mở đầu và kết thúc. Sự trở về của Tnú sau ba năm xa cách không chỉ đánh dấu một bước ngoặt trong cuộc đời cá nhân mà còn thể hiện sự tiếp nối giữa các thế hệ trong cuộc chiến bảo vệ quê hương.

Cách kể chuyện cũng góp phần tạo nên sức hấp dẫn cho tác phẩm. Câu chuyện được kể lại bằng lời trang trọng của cụ Mết bên bếp lửa ấm cúng, như một hình thức truyền thống để lưu giữ và truyền dạy những trang sử bi thương cho con cháu. Giọng điệu trầm lắng, sâu lắng nhưng không kém phần hùng tráng, khiến người đọc cảm nhận được sự thiêng liêng của lịch sử và lòng tự hào về dân tộc.

Cuối cùng, ngôn ngữ trong tác phẩm đậm chất sử thi, với những hình ảnh sống động và lối diễn đạt tinh tế, tạo nên một âm hưởng mạnh mẽ, thể hiện sự tự hào về quá khứ và lòng quyết tâm hướng về tương lai. Nhờ đó, "Rừng xà nu" không chỉ là một câu chuyện về cuộc đấu tranh chống giặc mà còn là một bản anh hùng ca vĩ đại, lưu giữ mãi trong tâm hồn người đọc những giá trị về tinh thần yêu nước, lòng kiên trung và ý chí bất khuất của dân tộc Việt Nam.