1. Cây cối xay là gì?
Đặc điểm tự nhiên
Cây này thường xuất hiện dưới dạng cây bụi nhỏ, có tuổi thọ lâu dài, đạt chiều cao khoảng từ 1 đến 1,5 mét. Cây có cành thẳng đứng, được bao phủ bởi lớp lông mềm nhỏ và có hình dạng giống như ngôi sao.
Lá của cây mọc đơn lẻ, có cuống dài, hình dạng trái tim với đỉnh nhọn, mặt lưỡi lá có các răng nhỏ, và hai mặt của lá đều có lớp lông mềm. Mặt dưới của lá có màu trắng xám với 5-7 gân chính, và lá kèm có hình dạng giống lá chỉ.
Hoa của cây có màu vàng, nở ra đơn lẻ ở gấp lá, và có cuống dài với đốt gấp khúc. Đài của hoa có lớp lông ngắn ở mặt ngoài và lông dài ở mặt trong, có hình tam giác và có màu tro. Cánh hoa có hình tam giác ngược hoặc hình nêm, và nhị cây nở nhiều và tụ tập trên một trụ có lông xồm xoàm ở gốc. Quả của cây được hình thành từ nhiều nang họp lại và sắp xếp gần nhau, trông giống như cái cối xay, với lớp lông ở phần lưng và đầu của quả có mỏ nhọn.
Cây thường nở hoa vào tháng 2 - 3 và cho quả vào tháng 4 - 6. Toàn bộ cây có thể sử dụng làm dược liệu, bao gồm các phần của cây như thân, cành, lá, hoa và quả. Tất cả các bộ phận này đều có lớp lông. Thân lớn của cây có đường kính khoảng 1,2 cm và được cắt thành các đoạn dài 1 - 1,5 cm. Thân nhỏ và cành thường được cắt thành các đoạn dài khoảng 3 - 4 cm. Vỏ của thân có vẻ n wrinkled và có màu nâu xám nhạt hoặc lục xám, trong khi vỏ của cành thường mịn màng hơn. Lá khô thường bị nhăn nheo và nhàu nát, mặt trên của lá có màu lục sẫm, trong khi mặt dưới màu nhạt hơn. Khi lá được ngâm trong nước và rải trên một bề mặt phẳng, chúng sẽ trở nên mỏng mềm, có hình trái tim, đỉnh nhọn và có kích thước từ 5 đến 10 cm. Hoa có màu vàng, có cuống và thường nở đơn lẻ ở kẽ lá. Quả của cây có hình cầu cụt với đường kính khoảng 1,5 - 2 cm, và mỗi quả chứa khoảng 20 hạt màu đen nhạt, có hình dạng giống thận và bọc trong một lớp vỏ nhọn như gai và có lông dày.
Phân bố, thu hái, chế biến
- Trên thế giới: Cối xay thường được tìm thấy ở các nước thuộc vùng nhiệt đới châu Á như Malaysia, Indonesia...
- Ở Việt Nam: Tại Việt Nam, cây cối xay tự nhiên mọc hoang và cũng được trồng rộ khắp nơi.
- Thu hoạch: Việc thu hoạch thường diễn ra vào mùa hạ.
- Chế biến: Sau khi thu hoạch, cây cối xay cần được làm sạch bụi bẩn, sau đó cắt thành những đoạn với kích thước theo quy định. Các đoạn này sau đó được phơi khô hoặc sấy khô.
- Bảo quản: Để bảo quản tốt, cây cối xay cần được lưu trữ ở nơi khô ráo và tránh xa khỏi môi trường có nguy cơ mốc.
Bộ phận sử dụng
Phần trên mặt đất của cây cối xay đã được phơi hoặc sấy khô, tạo thành dược liệu bao gồm các đoạn thân, cành, lá và quả của cây...
Thành phần hoá học
Thành phần hóa học của cây này bao gồm một loạt các hợp chất, bao gồm flavonoid, các hợp chất phenol, acid amin, acid hữu cơ và đường. Các flavonoid phát hiện trong cây bao gồm gossypin, gossypitin và cyanidin-3-rutinosid. Các acid amin bao gồm alanin, acid glutamic, arginin và valin. Đồng thời, cây cũng chứa các loại đường như glucose, fructose và galactose.
Hạt của cây chứa khoảng 5% dầu béo, với các acid béo như acid palmitic, acid stearic và một số acid béo khác. Phần không xà phòng hóa của hạt chiếm khoảng 1,7%.
Hình minh họa (nguồn sưu tầm)
2. Tác dụng của cây cối xay đối với sức khoẻ mà không phải ai cũng biết
Theo y học cổ truyền
Theo lĩnh vực Đông y, Cối xay được mô tả có vị cam, tính bình, và thuộc vào các kinh tâm và đởm. Có những tác dụng như giải biểu nhiệt, kích thích sự lưu thông máu, và hỗ trợ quá trình tiểu tiện.
Cây này được sử dụng trong việc chữa trị nhiều tình trạng khác nhau. Đối với các triệu chứng như cảm mạo phong nhiệt, sốt cao, đau đầu, tai ù, điếc, sốt vàng da, tiểu tiện vàng đỏ, đái rắt, tiểu buốt, phù thũng, lở ngứa, và dị ứng, Cối xay có thể được áp dụng.
Ngoài ra, Cối xay là một vị thuốc thông dụng trong y học dân dụ, thường được sử dụng để điều trị cảm sốt, đau đầu, tiểu tiện không thuận lợi, phù thũng sau khi sinh, kiết lỵ, mắt có màng mộng, và tai điếc.
Lá Cối xay cũng có thể được giã nát và đắp ngoài để chữa trị mụn nhọt. Một ứng dụng khác là sấy khô lá Cối xay để tạo thành bột uống kèm với nhân trần và vọng, được sử dụng để chữa trị tình trạng vàng da sau khi sinh. Liều lượng khuyến cáo là từ 5 đến 10g dược liệu khô hoặc 10 – 40g dược liệu tươi mỗi ngày.
Công trình nghiên cứu cơ bản trên khả năng chống viêm của Cối xay đã dẫn đến ứng dụng thực tế. Viện quân y 103 quân khu 5 đã kết hợp Cối xay với các thành phần khác trong đơn chế khớp. Hỗn hợp này đã được sử dụng trong việc điều trị đau viêm khớp có sốt, với kết quả tích cực cho nhiều bệnh nhân. Thời gian nằm viện trung bình giảm xuống còn 40,8 ngày.
Theo y học hiện đại
- Trong điều trị sốt
Trong việc điều trị các tình trạng sốt, dựa trên tài liệu Ấn Độ, dịch chiết từ cây cối xay sử dụng cồn đã được xác định có khả năng làm giảm nhiệt độ trên các thí nghiệm trên súc vật, tác động thông qua sự ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương. Về độc tính cấp, nghiên cứu trên chuột nhắt trắng đã xác định LD50 (liều lượng gây tử vong cho 50% số thử nghiệm) của cây cối xay là 1000 mg/kg.
- Trong điều trị phù, viêm
Trong việc điều trị phù và viêm, hoạt chất gossypin đã được chứng minh có khả năng ức chế sự hình thành phù bàn chân chuột gây ra bởi carragenin và đồng thời ức chế sự thẩm thấu của protein huyết tương ra khỏi mạch máu. Trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ, các bác sĩ quân dân tại Nghĩa Bình đã phát hiện rằng cây cối xay có tác dụng chống viêm mạnh mẽ và đã thu được kết quả tích cực trong việc điều trị viêm xương khớp. Trên mô hình gây viêm bàn chân chuột bằng cách tiêm những dịch kaolin, cây cối xay đã thể hiện khả năng ức chế phù bằng tỷ lệ 84,4% so với nhóm chứng, đo lường vào thời điểm 5 giờ sau khi gây viêm. Hạt của cây cũng có tác dụng làm dịu tiêu viêm và tạo ra hiệu quả trong việc điều trị.
Các hạn chế và cảnh báo khi sử dụng cây cối xay trong quá trình điều trị bao gồm:
- Không nên sử dụng cây cối xay cho những người có triệu chứng thận hư, bao gồm tiểu tiện thường xuyên và nước tiểu màu trong, cũng như cho những người mắc chứng ỉa chảy.
- Phụ nữ mang thai nên thận trọng khi sử dụng cây cối xay và cần tư vấn với bác sĩ trước khi bắt đầu điều trị.
3. Những bài thuốc chữa bệnh với cây cối xay
Cây cối xay được sử dụng rộng rãi trong y học dân gian để điều trị nhiều bệnh lý khác nhau. Dưới đây là một số ví dụ về cách sử dụng cây cối xay trong các bài thuốc:
Điều trị cảm nhiệt, sốt, đau đầu do phong nhiệt:
- Cách 1: Sử dụng 12 – 16g cây cối xay, 12g kim ngân hoa, 8g lá tre, 6g bạc hà, và 8g kinh giới. Sắc cùng với 750ml nước, đun đến khi còn 250ml, chia thành 2 lần, uống trước bữa ăn.
- Cách 2: Dùng 20g cối xay, 20g chỉ thiên, 10g bạc hà, 5g cam thảo, và 3 lát gừng tươi. Sắc nước và uống trong ngày. Sử dụng trong 3-5 ngày.
Bài thuốc từ cây cối xay chữa ù tai:
- Đối với đau tai và điếc, sử dụng 60g cây cối xay nấu với thịt heo.
- Đối với tình trạng tai điếc, sử dụng phần rễ cây cối xay kết hợp với mộc hương và vọng giang nam, mỗi loại 60g, nấu chung với đuôi lợn, dùng kèm với cơm.
Cách dùng cây cối xay để chữa bệnh sỏi thận:
Sử dụng lá, hoa và quả cây cối xay đã được sơ chế và phơi khô. Mỗi ngày, sắc một lượng thuốc vừa đủ với 1,5 lít nước, chia thành 2-3 phần để uống trong ngày. Không nên sử dụng quá 1,5 lít/ngày. Sử dụng trong vòng 2 tháng để cải thiện triệu chứng liên quan đến đau thận và sỏi thận.
Cải thiện chứng bí tiểu, tiểu rắt do thấp nhiệt:
Sử dụng 30g cây cối xay, 20g bông mã đề, 20g rễ tranh, 12g râu ngô, 8g cỏ mần trầu, 12g rau má. Sắc cùng với 650ml nước, đun cạn còn 250ml, chia thành 2 lần và uống trước bữa ăn. Dùng trong 10 ngày.
Chữa bệnh đau xương khớp:
Sử dụng 5g lá cối xay khô, 5g rễ xấu hổ, 3g rau muống biển, 3g rễ cỏ xước, 3g lá lạc tiên, và 3g lá lốt. Sơ chế, thái nhỏ và phơi khô các dược liệu. Hãm nước uống như trà và sử dụng trong ngày. Dùng liên tục trong 1 tháng.
Hỗ trợ điều trị bệnh trĩ:
Sử dụng 200g rễ cây cối xay, sắc nước thật đặc và uống khoảng 1 chén nhỏ. Phần còn lại của dung dịch có thể dùng để xông hậu môn khi còn nóng (cẩn thận để không bị bỏng). Thực hiện 5-6 lần/ngày.
Cải thiện bệnh mề đay:
Sử dụng 30g cây cối xay kết hợp với 100g thịt heo nạc. Hầm chung cho đến khi chín và dùng trong 7-10 ngày.
Lưu ý: Trước khi sử dụng bất kỳ liệu pháp hay bài thuốc nào, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong việc điều trị các bệnh lý.
Bài viết liên quan: Tác dụng của trà hoa cúc - trà thuốc thảo mộc đối với sức khỏe
Trên đây là toàn bộ nội dung bài viết của Luật Minh Khuê về tác dụng của cây cối xay đối với sức khoẻ mà không phải ai cũng biết. Xin cảm ơn quý bạn đọc đã quan tâm theo dõi!
