Chế độ hưu trí đối với người tham gia BHXH tự nguyện như thế nào?

1. Điều kiện tham gia BHXH tự nguyện để hưởng chế độ hưu trí

Theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội số 58/2014/QH13 ban hành ngày 20/11/2014, công dân Việt Nam từ 15 tuổi trở lên, không thuộc nhóm đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, có quyền tham gia BHXH tự nguyện. Để tham gia vào chương trình này, bạn cần thoả mãn các điều kiện sau:

- Là công dân Việt Nam từ 15 tuổi trở lên.

- Không thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc.

- Có nhu cầu và khả năng đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện.

Một số đối tượng có thể tham gia vào bảo hiểm xã hội tự nguyện bao gồm:

- Những người lao động làm việc theo hợp đồng lao động dưới 01 tháng.

- Các cá nhân hoạt động không chuyên trách tại các khu vực dân cư như thôn, ấp, bản, làng, tổ dân phố, khu, hoặc khu phố.

- Người lao động làm công việc giúp việc gia đình.

- Cá nhân tham gia các hoạt động sản xuất, kinh doanh, hoặc dịch vụ mà không nhận tiền lương.

- Xã viên không nhận tiền lương hoặc tiền công khi làm việc trong hợp tác xã hoặc liên hiệp hợp tác xã.

- Nông dân, hoặc những người tự tạo việc làm.

- Người lao động đã đủ tuổi nhưng chưa đủ thời gian đóng bảo hiểm để được hưởng lương hưu.

- Các đối tượng khác thỏa mãn các điều kiện quy định.

Theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội, công dân Việt Nam từ 15 tuổi trở lên và không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc có thể tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện để đảm bảo chế độ hưu trí và tử tuất.

Trước năm 2022, người lao động tham gia BHXH tự nguyện được hưởng lương hưu khi đáp ứng đồng thời hai điều kiện sau đây:

- Đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định.

- Đã tham gia BHXH ít nhất trong 20 năm.

Tuy nhiên, kể từ năm 2022, các điều kiện để hưởng lương hưu đã được điều chỉnh như sau:

- Nữ đủ 55 tuổi 8 tháng và nam đủ 60 tuổi 6 tháng.

- Đã đóng đủ 20 năm BHXH.

Đối với những trường hợp người tham gia BHXH tự nguyện đã đủ điều kiện về tuổi để hưởng lương hưu nhưng thời gian đóng BHXH còn thiếu không quá 10 năm (tương đương 120 tháng), quy định cho phép họ đóng một lần số tiền còn thiếu để đủ 20 năm và được hưởng lương hưu. Thời điểm hưởng lương hưu trong trường hợp này được tính từ tháng sau khi họ đóng đủ số tiền còn thiếu, theo quy định tại Nghị định số 134/2015/NĐ-CP ngày 29/12/2015 của Chính phủ.

2. Mức lương hưu đối với người tham gia BHXH tự nguyện

Nguyên tắc tính lương hưu trong Bảo hiểm xã hội tự nguyện tương tự như khi tham gia BHXH bắt buộc, theo quy định tại Điều 74 của Luật Bảo hiểm xã hội 2014. Mức lương hưu hàng tháng của người lao động đủ điều kiện sẽ phụ thuộc vào số năm tham gia BHXH, được tính như sau:

Từ ngày 01/01/2018, mức lương hưu hàng tháng được tính bằng 45% mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH, tương ứng với số năm đóng BHXH như sau:

- Nam nghỉ hưu từ năm 2018 là 16 năm, từ năm 2019 là 17 năm, từ năm 2020 là 18 năm, từ năm 2021 là 19 năm, và từ năm 2022 trở đi là 20 năm.

- Nữ nghỉ hưu từ năm 2018 trở đi là 15 năm.

Mỗi năm đóng BHXH sau đó, người lao động được tính thêm 2%, với mức tối đa là 75%. Công thức tính lương hưu hàng tháng được xác định như sau:

Lương hưu hàng tháng = Tỷ lệ lương hưu hàng tháng x mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH.

Chính phủ quy định việc điều chỉnh lương hưu dựa trên chỉ số giá tiêu dùng và tăng trưởng kinh tế, phù hợp với ngân sách nhà nước và quỹ BHXH (theo quy định tại Điều 57 của Luật Bảo hiểm xã hội).

Hiện nay, nhiều người lao động khi ngừng đóng BHXH bắt buộc thường quyết định rút BHXH một lần. Tuy nhiên, do thời gian đóng BHXH ngắn nên mức hưởng sẽ rất thấp, gây thiệt thòi cho người lao động khi nhận BHXH sớm.

Để tối đa hóa mức hưởng BHXH một lần, người dân có thể sau khi ngừng đóng bảo hiểm bắt buộc tham gia BHXH tự nguyện để tiếp tục đóng và kéo dài thời gian tham gia, từ đó nhận được BHXH ở mức cao hơn.

Người tham gia Bảo hiểm Xã hội (BHXH) tự nguyện cũng được phép rút BHXH một lần khi cần thiết.

Để đảm bảo tính chính xác trong việc tính lương hưu cho người lao động tham gia BHXH tự nguyện, người lao động cần chú ý sử dụng mức bình quân thu nhập tháng đã đóng BHXH sau khi điều chỉnh thay vì mức bình quân thu nhập tháng chưa điều chỉnh.

Theo Thông tư 202023/TT-BLĐTBXH ngày 31/12/2021, mức điều chỉnh tiền lương và thu nhập tháng đã đóng BHXH được quy định như sau:

Thu nhập tháng đã đóng BHXH cho người lao động tham gia BHXH tự nguyện sẽ được điều chỉnh theo công thức sau:

(Thu nhập tháng đã đóng BHXH tự nguyện sau điều chỉnh của từng năm) = (Tổng thu nhập tháng đã đóng BHXH của từng năm) * (Mức điều chỉnh thu nhập tháng đã đóng BHXH của năm tương ứng).

Mức điều chỉnh thu nhập tháng đã đóng BHXH của năm tương ứng được thực hiện theo bảng dưới đây:

- Thu nhập tháng đã đóng BHXH tự nguyện sẽ được điều chỉnh theo quy định đã được nêu.

- Tiền lương tháng đã đóng BHXH bắt buộc sẽ được điều chỉnh theo quy định tại Điều 10, Nghị định số 115/2015/NĐ-CP.

Mức bình quân tiền lương và thu nhập tháng đã đóng BHXH được sử dụng để tính hưởng lương hưu, theo quy định tại Khoản 4, Điều 11, Nghị định số 115/2015/NĐ-CP. Cụ thể, công thức tính như sau:

Bằng cách tính toán thu nhập tháng đã đóng BHXH tự nguyện sau điều chỉnh của từng năm, người lao động có thể dễ dàng xác định mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH (tính bằng cách lấy trung bình của các mức thu nhập tháng đã đóng BHXH trong suốt thời gian tham gia BHXH). Dựa vào đó, người lao động có thể tính toán mức lương hưu hàng tháng bằng cách nhân mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH với tỷ lệ hưởng lương hưu tương ứng của mình.

3. Quyền lợi khác đối với người tham gia BHXH tự nguyện

Bảo hiểm xã hội tự nguyện là một loại hình bảo hiểm xã hội mà người tham gia được phép tự chọn mức đóng và phương thức đóng, do Nhà nước tổ chức và thực hiện mà không có mục đích lợi nhuận. Người tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện nhận được nhiều lợi ích đặc biệt, bao gồm:

- Lương hưu: Khi đạt đủ điều kiện về thời gian tham gia và tuổi nghỉ hưu, người tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện sẽ nhận được lương hưu hàng tháng không phụ thuộc quá nhiều vào con cháu. Lương hưu này được điều chỉnh theo chỉ số giá tiêu dùng, giúp tránh tình trạng mất giá của đồng tiền.

- Thẻ Bảo hiểm y tế miễn phí: Khi nhận lương hưu, người tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện sẽ được cấp thẻ Bảo hiểm y tế miễn phí, giúp giảm bớt chi phí khi cần khám chữa bệnh.

- Hỗ trợ từ Nhà nước: Người tham gia được Nhà nước hỗ trợ một phần kinh phí khi tham gia bảo hiểm.

- Bảo hiểm xã hội một lần: Trong trường hợp không muốn tiếp tục tham gia, người tham gia có quyền nhận một lần tiền bảo hiểm theo quy định.

- Chế độ tử tuất: Người thân sẽ được hưởng trợ cấp mai táng và trợ cấp tuất theo quy định.

Trong trường hợp người lao động có thời gian đóng Bảo hiểm xã hội cao hơn số năm tương ứng với tỷ lệ hưởng lương hưu 75%, họ sẽ được hưởng trợ cấp một lần. Tuy nhiên, trợ cấp này thường chỉ áp dụng cho những người đã tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện trước khi tham gia bảo hiểm bắt buộc. Mức trợ cấp một lần được tính dựa trên số năm đóng Bảo hiểm xã hội cao hơn số năm tương ứng với tỷ lệ hưởng lương hưu 75%, với mỗi năm đóng Bảo hiểm xã hội được tính là 0,5 tháng của mức bình quân thu nhập hàng tháng đã đóng Bảo hiểm xã hội.

4. Quy trình tham gia BHXH tự nguyện

Trong trường hợp muốn tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện (đăng ký lần đầu, đăng ký lại hoặc điều chỉnh đóng Bảo hiểm xã hội tự nguyện), người lao động cần nộp một bộ hồ sơ theo quy định tới đại lý thu hoặc cơ quan Bảo hiểm xã hội tại nơi cư trú. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết về việc đăng ký bảo hiểm xã hội tự nguyện.

4.1. Hồ sơ mua Bảo hiểm xã hội tự nguyện

Người đăng ký Bảo hiểm xã hội tự nguyện cần chuẩn bị một bộ hồ sơ bao gồm:

- Tờ khai tham gia, điều chỉnh thông tin Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm y tế (Mẫu TK1-TS) do cơ quan Bảo hiểm xã hội hoặc các đại lý thu cung cấp. Mẫu tờ khai mới nhất tính đến năm 2022 là mẫu TK1-TS theo quyết định 505/QĐ-BHXH.

Đại lý thu cần chuẩn bị hồ sơ gồm:

- Danh sách người tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện (Mẫu D05-TS).

Lưu ý: Người tham gia cần xuất trình thêm thẻ căn cước công dân/chứng minh thư để đối chiếu thông tin.

4.2. Thủ tục đăng ký bảo hiểm xã hội tự nguyện

Để thực hiện thủ tục đăng ký bảo hiểm xã hội tự nguyện, người tham gia cần tuân thủ các bước sau:

Bước 1. Lập và nộp hồ sơ đăng ký mua

Người tham gia có thể lựa chọn lập và nộp hồ sơ cho cơ quan Bảo hiểm xã hội hoặc đại lý thu (có thể nộp tại UBND cấp phường/xã/thị trấn).

- Trong trường hợp nộp trực tiếp cho cơ quan Bảo hiểm xã hội:

  + Kê khai Tờ khai tham gia, điều chỉnh thông tin Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm y tế (Mẫu TK1-TS) sau đó nộp tại Bộ phận Một cửa của cơ quan Bảo hiểm xã hội hoặc tại Trung tâm Phục vụ hành chính công các cấp.

  + Người tham gia có thể nộp trực tiếp hoặc qua dịch vụ bưu chính công ích.

- Trong trường hợp nộp trực tiếp cho đại lý thu:

  + Kê khai Tờ khai tham gia, điều chỉnh thông tin Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm y tế (Mẫu TK1-TS) nộp cho đại lý thu.

  + Đại lý thu lập Danh sách người tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện (Mẫu D05-TS) và Tờ khai Mẫu TK1-TS của người tham gia nộp cho cơ quan Bảo hiểm xã hội.

Bước 2. Nộp phí mua Bảo hiểm xã hội tự nguyện

Người tham gia có thể lựa chọn một trong các cách đóng tiền sau:

- Nộp tiền mặt cho cơ quan Bảo hiểm xã hội (trong trường hợp nộp trực tiếp cho cơ quan Bảo hiểm xã hội).

- Nộp tiền mặt cho đại lý thu (trong trường hợp nộp trực tiếp cho đại lý thu).

- Nộp tiền thông qua tài khoản ngân hàng hoặc hệ thống tiện ích thông minh theo phương thức đăng ký.

Bước 3. Cơ quan Bảo hiểm xã hội tiếp nhận hồ sơ và giải quyết

Thời gian giải quyết hồ sơ không quá 05 ngày kể từ ngày cơ quan Bảo hiểm xã hội nhận đủ hồ sơ.

Bước 4. Nhận kết quả giải quyết

Sau khi nhận sổ Bảo hiểm xã hội, người lao động cần giữ và bảo quản sổ này cẩn thận. Sổ Bảo hiểm xã hội là tài liệu quan trọng ghi lại thông tin tham gia Bảo hiểm xã hội và là cơ sở để hưởng các chế độ Bảo hiểm xã hội theo quy định.

5. Một số lưu ý

Một số điều cần lưu khi tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện:

- Người tham gia Bảo hiểm Xã hội (BHXH) tự nguyện được phép tạm ngừng đóng BHXH, nhưng không được vượt quá 3 năm liên tục.

- Khi quyết định tham gia lại BHXH tự nguyện, người tham gia phải nộp số tiền thiếu đóng trong thời gian nghỉ.

- Người tham gia BHXH tự nguyện có thể chuyển đổi sang BHXH bắt buộc nếu đáp ứng các điều kiện cần thiết.

Bài viết liên quan: Hơn 40 tuổi có được đóng BHXH tự nguyện để hưởng lương hưu?

Luật Minh Khuê xin tiếp nhận yêu cầu tư vấn của quý khách hàng qua số hotline: 1900.6162 hoặc email: lienhe@luatminhkhue.vn. Xin trân trọng cảm ơn!