Mục lục bài viết

Việc đổi họ cho con sau ly hôn là một vấn đề pháp lý quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi và nhân thân của trẻ em. Theo quy định pháp luật Việt Nam hiện hành (cập nhật đến năm 2025), việc thay đổi họ tên cho con là hoàn toàn có thể, nhưng cần tuân thủ các điều kiện và thủ tục cụ thể. Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan và chi tiết về các quy định liên quan, giúp cha mẹ hiểu rõ hơn về quyền và nghĩa vụ của mình.

Định nghĩa và ý nghĩa pháp lý của việc đổi họ cho con:

Đổi họ cho con là việc thay đổi họ ban đầu của con (thường là họ của cha đẻ hoặc mẹ đẻ) sang một họ khác theo yêu cầu của cha mẹ hoặc người có quyền, trong các trường hợp được pháp luật cho phép.

Về ý nghĩa pháp lý, việc đổi họ có những điểm quan trọng sau:

  • Xác lập lại thông tin nhân thân: Việc thay đổi họ được ghi nhận trong Giấy khai sinh và các giấy tờ hộ tịch khác của cá nhân, đảm bảo sự thống nhất và chính xác về thông tin nhân thân.
  • Phù hợp với hoàn cảnh gia đình: Trong nhiều trường hợp sau ly hôn, việc đổi họ giúp con có họ của người trực tiếp nuôi dưỡng hoặc họ phù hợp với hoàn cảnh gia đình mới, tạo sự gắn kết và ổn định tâm lý cho trẻ.
  • Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của con: Mặc dù thay đổi họ, các quyền và nghĩa vụ dân sự được xác lập theo họ cũ của cá nhân vẫn không thay đổi hay chấm dứt.

 

1. Các trường hợp được phép đổi họ cho con theo quy định mới nhất

Theo Điều 27 Bộ luật Dân sự 2015 và Điều 26 Luật Hộ tịch 2014, cùng với hướng dẫn tại Nghị định 123/2015/NĐ-CP, các trường hợp cá nhân có quyền yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận việc thay đổi họ cho con bao gồm:

Thứ nhất, đổi họ từ cha sang mẹ hoặc ngược lại: Đây là trường hợp phổ biến nhất sau khi ly hôn. Cá nhân có quyền yêu cầu thay đổi họ cho con đẻ từ họ của cha đẻ sang họ của mẹ đẻ hoặc ngược lại. Việc này thường xuất phát từ sự thỏa thuận giữa cha và mẹ, hoặc theo nguyện vọng của người trực tiếp nuôi dưỡng con.

Thứ hai, đổi họ khi nhận con nuôi hoặc thôi nhận con nuôi. Trường hợp này xuất hiện khi: 

  • Khi nhận con nuôi: Cha mẹ nuôi có quyền yêu cầu thay đổi họ cho con nuôi từ họ của cha đẻ hoặc mẹ đẻ sang họ của cha nuôi hoặc họ của mẹ nuôi.
  • Khi thôi nhận con nuôi: Khi người con nuôi thôi làm con nuôi và người này hoặc cha đẻ, mẹ đẻ yêu cầu, thì có thể lấy lại họ cho người đó theo họ của cha đẻ hoặc mẹ đẻ.

Thứ ba, đổi họ khi xác định lại cha, mẹ, con:  Khi có yêu cầu của cha đẻ, mẹ đẻ hoặc của con trong trường hợp đã xác định lại cha, mẹ cho con, việc thay đổi họ của con từ họ của cha sang họ của mẹ hoặc ngược lại có thể được thực hiện.

 

2. Quyền và nghĩa vụ của cha mẹ trong việc đổi họ cho con sau ly hôn

Dù quan hệ hôn nhân chấm dứt, cha và mẹ vẫn có quyền và nghĩa vụ ngang nhau đối với con cái. Việc thay đổi họ cho con sau ly hôn không phải là ngoại lệ và cần tuân thủ các nguyên tắc sau:

2.1. Sự đồng ý của cha/mẹ và vai trò của người trực tiếp nuôi dưỡng

Căn cứ khoản 1 Điều 7 Nghị định 123/2015/NĐ-CP nghị định hướng dẫn luật hộ tịch 2014 quy định:

“Điều 7. Điều kiện thay đổi, cải chính hộ tịch

1. Việc thay đổi họ, chữ đệm, tên cho người dưới 18 tuổi theo quy định tại Khoản 1 Điều 26 của Luật Hộ tịch phải có sự đồng ý của cha, mẹ người đó và được thể hiện rõ trong Tờ khai; đối với người từ đủ 9 tuổi trở lên thi còn phải có sự đồng ý của người đó".

Như vậy, việc thay đổi họ, chữ đệm, tên cho người dưới 18 tuổi phải có sự đồng ý của cả cha và mẹ người đó, và sự đồng ý này phải được thể hiện rõ trong Tờ khai đăng ký thay đổi hộ tịch. Điều này có nghĩa là, ngay cả khi một bên (ví dụ, mẹ) là người trực tiếp nuôi dưỡng con sau ly hôn, để thay đổi họ cho con, vẫn cần có sự đồng ý của cha (chồng cũ) và sự đồng ý này phải được ghi rõ trong hồ sơ. Nếu không có sự đồng ý này, cơ quan có thẩm quyền sẽ không thể thực hiện việc thay đổi họ.

2.2. Quyền tự quyết của con từ đủ 9 tuổi trở lên

Một điểm rất quan trọng trong quy định pháp luật hiện hành là quyền tự quyết của con khi đổi họ. Cụ thể, theo Khoản 2 Điều 27 Bộ luật Dân sự 2015 và Khoản 1 Điều 7 Nghị định 123/2015/NĐ-CP:

  • Việc thay đổi họ cho người từ đủ 9 tuổi trở lên phải có sự đồng ý của chính người đó.

Điều này khẳng định rằng, đối với những trẻ em đã đủ khả năng nhận thức và bày tỏ nguyện vọng, ý kiến của các em là yếu tố bắt buộc cần được tôn trọng. Sự đồng ý của con cũng phải được thể hiện rõ trong Tờ khai hoặc văn bản khác có giá trị pháp lý.

Việc nắm vững các quy định này sẽ giúp cha mẹ thực hiện thủ tục đổi họ cho con sau ly hôn một cách thuận lợi và đúng pháp luật, đảm bảo quyền lợi tốt nhất cho con cái.

Tóm lại, sau khi ly hôn đối với quan hệ hôn nhân giữa hai vợ chồng đã chấm dứt, chồng hoặc vợ là người không trực tiếp nuôi con sau ly hôn, nhưng quyền và nghĩa vụ của chồng hoặc vợ đối với con không thay đổi và được pháp luật thừa nhận, cả cha và mẹ đều có quyền và nghĩa vụ ngang nhau đối với con của mình. Vì vậy, trường hợp yêu cầu thay đổi họ cho con phải được sự thỏa thuận, đồng ý của cả cha và mẹ.

 

3. Thủ tục thay đổi họ tên cho con sau ly hôn

Người mẹ cần chuẩn bị những giấy tờ sau:

  • Tờ khai đăng ký việc thay đổi hộ tịch (theo mẫu), trong đó có thể hiện sự đồng ý của chồng cũ về việc thay đổi họ cho con;
  • Bản chính giấy khai sinh của con;
  • Các giấy tờ làm căn cứ cho việc thay đổi (chứng minh nhân dân , sổ hộ khẩu…)

Sau đó, nộp hồ sơ tại cơ quan đã đăng ký khai sinh cho con trước đây. Hoặc thực hiện thủ tục ở cơ quan thẩm quyền nơi đang cư trú; sinh sống, mà cơ quan này không phải cơ quan đăng ký khai sinh trước đây. Có thể kể đến:

  • UBND cấp xã nơi đã đăng ký khai sinh cho trẻ trước đây hoặc nơi cư trú của trẻ. Đây là cơ quan có thẩm quyền giải quyết việc thay đổi họ cho trẻ chưa đủ 14 tuổi;
  • UBND cấp huyện nơi đã đăng ký khai sinh cho trẻ trước đây hoặc nơi cư trú của trẻ. Đây là cơ quan có thẩm quyền giải quyết việc thay đổi thay đổi họ cho trẻ từ đủ 14 tuổi trở lên cư trú ở trong nước;
  • Cơ quan đại diện ngoại giao đã đăng ký khai sinh cho trẻ trước đây thực hiện đăng ký việc thay đổi họ cho trẻ.

Thời hạn hoàn tất thủ tục là 03 ngày, kể từ ngày nhận đủ giấy tờ hợp lệ. Nếu cần phải xác minh, thời hạn được kéo dài không quá 06 ngày.

 

4. Các lưu ý quan trọng khi thực hiện thủ tục đổi họ cho con sau ly hôn

Thủ tục đổi họ cho con tuy không quá phức tạp nhưng đòi hỏi sự cẩn trọng và chuẩn bị kỹ lưỡng về hồ sơ, cũng như tuân thủ đúng quy định pháp luật. Để quá trình diễn ra suôn sẻ, cha mẹ cần đặc biệt chú ý các điểm sau:

4.1. Hồ sơ cần chuẩn bị đầy đủ và chính xác

Đây là yếu tố then chốt quyết định việc thủ tục có được giải quyết nhanh chóng hay không. Một bộ hồ sơ đầy đủ và hợp lệ thường bao gồm:

  • Tờ khai đăng ký thay đổi, cải chính hộ tịch, bổ sung hộ tịch (theo mẫu quy định).
  • Bản chính Giấy khai sinh của con cần thay đổi họ.
  • Giấy tờ tùy thân của người yêu cầu (cha/mẹ): Chứng minh nhân dân/Căn cước công dân/Hộ chiếu còn giá trị sử dụng.
  • Bản sao Giấy chứng nhận kết hôn (nếu có, để chứng minh quan hệ cha mẹ).
  • Bản sao Quyết định/Bản án ly hôn đã có hiệu lực pháp luật. Đây là căn cứ quan trọng xác định tình trạng hôn nhân của cha mẹ.
  • Văn bản đồng ý của cha/mẹ còn lại: Nếu cha/mẹ là người yêu cầu đổi họ cho con, cần có văn bản thể hiện sự đồng ý của người còn lại. Văn bản này có thể được lập thành văn bản riêng có công chứng/chứng thực, hoặc trực tiếp ghi vào Tờ khai và có chữ ký xác nhận trước mặt cán bộ hộ tịch.
  • Sự đồng ý của con (đối với trẻ từ đủ 9 tuổi trở lên): Thể hiện bằng văn bản riêng có chữ ký của con, hoặc ghi trực tiếp vào Tờ khai và có chữ ký xác nhận.
  • Các giấy tờ chứng minh lý do đổi họ (nếu có, ví dụ: Quyết định nhận/thôi nhận con nuôi, Bản án/Quyết định xác định cha, mẹ, con...).
  • Sổ hộ khẩu hoặc Giấy xác nhận thông tin cư trú (tùy theo yêu cầu của từng địa phương).

Lưu ý quan trọng: Tất cả các bản sao trong hồ sơ phải là bản sao công chứng hoặc mang bản chính để đối chiếu.

4.2. Thẩm quyền giải quyết thủ tục

Việc đổi họ cho con thuộc thẩm quyền của:

  • Ủy ban nhân dân cấp xã nơi đã đăng ký hộ tịch trước đây (nơi cấp Giấy khai sinh cho con) hoặc nơi cư trú hiện tại của người có yêu cầu.
  • Trong trường hợp người Việt Nam định cư ở nước ngoài yêu cầu thay đổi họ cho con, việc này có thể được thực hiện tại Cơ quan đại diện ngoại giao, Lãnh sự quán Việt Nam ở nước ngoài.

Cha mẹ cần xác định đúng cơ quan có thẩm quyền để nộp hồ sơ, tránh mất thời gian đi lại và bổ sung.

4.3. Thời hạn và lệ phí:

  • Thời hạn: Thông thường, thời hạn giải quyết thủ tục thay đổi họ cho con là không quá 03 ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ. Trong trường hợp cần xác minh, thời hạn có thể kéo dài thêm nhưng không quá 06 ngày làm việc.
  • Lệ Phí: Việc thay đổi họ cho con có thể phát sinh lệ phí theo quy định của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh. Mức lệ phí này khác nhau tùy từng địa phương, cha mẹ nên liên hệ trực tiếp với cơ quan hộ tịch nơi nộp hồ sơ để nắm rõ mức lệ phí cụ thể.

 

5. Đổi họ cho con sang họ cha dượng có được không?

Trả lời: Căn cứ theo quy định của Luật hộ tịch năm 2014 tại điều 26 về phạm vi thay đổi hộ tịch: "Thay đổi họ, chữ đệm và tên của cá nhân trong nội dung khai sinh đã đăng ký khi có căn cứ theo quy định của pháp luật dân sự".

Khoản 1, Điều 7, Nghị định 123/2015/NĐ-CP hướng dẫn Luật hộ tịch năm 2014 có quy định như sau: Việc thay đổi họ, chữ đệm, tên cho người dưới 18 tuổi phải có sự đồng ý của cha, mẹ người đó và được thể hiện rõ trong Tờ khai; đối với người từ đủ 9 tuổi trở lên thi còn phải có sự đồng ý của người đó.

Như vậy, việc thay đổi họ của con chỉ được thực hiện khi có căn cứ theo quy định của pháp luật dân sự và việc thay đổi họ cho con dưới 18 tuổi phải có sự đồng ý của cha, mẹ người đó. Chỉ được thay đổi họ cho con dưới 18 tuổi khi có sự đồng ý của cả cha và mẹ của đứa trẻ,

Ngoài ra theo quy định của Bộ luật dân sự năm 2015 có quy định

Điều 27. Quyền thay đổi họ

1. Cá nhân có quyền yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận việc thay đổi họ trong trường hợp sau đây:

a) Thay đổi họ cho con đẻ từ họ của cha đẻ sang họ của mẹ đẻ hoặc ngược lại;

b) Thay đổi họ cho con nuôi từ họ của cha đẻ hoặc mẹ đẻ sang họ của cha nuôi hoặc họ của mẹ nuôi theo yêu cầu của cha nuôi, mẹ nuôi;

c) Khi người con nuôi thôi làm con nuôi và người này hoặc cha đẻ, mẹ đẻ yêu cầu lấy lại họ cho người đó theo họ của cha đẻ hoặc mẹ đẻ;

Tóm lại: Việc thay đổi họ của con sang họ của cha dượng là không có căn cứ pháp lý, nếu muốn đổi tên họ của con chị sang họ của người chồng hiện tại chị chỉ có cách là Chồng chị phải làm thủ tục nhận con riêng của chị làm con nuôi, và phải được sự đồng ý của cha đẻ bé.

Nếu bạn đang gặp phải bất kỳ khó khăn hay thắc mắc nào liên quan đến thủ tục ly hôn, vui lòng liên hệ trực tiếp với đội ngũ luật sư của Luật Minh Khuê qua Tổng đài hỗ trợ pháp lý 24/7 theo số điện thoại: 1900.6162. Chúng tôi luôn sẵn sàng lắng nghe, giải đáp và hỗ trợ bạn một cách tận tâm, nhanh chóng và chính xác nhất.