Lệnh cấm đi khỏi nơi cư trú không áp dụng trong những trường hợp nào?

1. Cư trú là gì? 

Một số khái niệm pháp lý liên quan đến cư trú cần hiểu rõ, gồm:

• Cư trú là việc công dân sinh sống tại một địa điểm thuộc đơn vị hành chính cấp xã hoặc đơn vị hành chính cấp huyện ở nơi không có đơn vị hành chính cấp xã.
• Đăng ký cư trú là việc thực hiện thủ tục đăng ký thường trú, đăng ký tạm trú, khai báo tạm vắng; thông báo lưu trú hoặc khai báo thông tin, điều chỉnh thông tin về cư trú.
• Nơi thường trú là nơi công dân sinh sống ổn định, lâu dài và đã được đăng ký thường trú.
• Nơi tạm trú là nơi công dân sinh sống trong một thời gian nhất định ngoài nơi thường trú và đã được đăng ký tạm trú.

2. Cấm đi khỏi nơi cư trú là gì?

Cấm đi khỏi nơi cư trú là biện pháp ngăn chặn có thể áp dụng đối với bị can, bị cáo có nơi cư trú, lý lịch rõ ràng nhằm bảo đảm sự có mặt của họ theo giấy triệu tập của Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án.

• Đối tượng bị áp dụng biện pháp ngăn chặn cấm đi khỏi nơi cư trú là bị can hoặc bị cáo. Bị can, bị cáo bị cấm đi khỏi nơi cư trú phải làm giấy cam đoan thực hiện các nghĩa vụ:
• Không đi khỏi nơi cư trú nếu không được cơ quan đã ra lệnh cấm đi khỏi nơi cư trú cho phép.
• Có mặt theo giấy triệu tập, trừ trường hợp vì lý do bất khả kháng hoặc do trở ngại khách quan.
• Không bỏ trốn hoặc tiếp tục phạm tội.
• Không mua chuộc, cưỡng ép, xúi giục người khác khai báo gian dối, cung cấp tài liệu sai sự thật; không tiêu hủy, giả mạo chứng cứ, tài liệu, đồ vật của vụ án, tẩu tán tài sản liên quan đến vụ án; không đe dọa, không chế, trả thù người làm chứng, bị hại, người tố giác tội phạm và người thân thích của những người này. 

Lệnh cấm đi khỏi nơi cư trú là biện pháp ngăn chặn ít nghiêm khắc hơn biện pháp tạm giam. Người bị áp dụng biện pháp này không bị cách li khỏi xã hội, mã họ chỉ bị hạn chế quyền tự do đi lại. Do đó, đối tượng áp dụng thường bị can, bị cáo phạm tội ít nghiêm trọng , phạm tội lần đầu, có nơi ở nơi cư trú rõ ràng, thái độ khai báo thành khẩn, không gây cản trở cho việc điều tra, truy tố, xét xử hoặc tiếp tục phạm tội.

Những người có thẩm quyền cấm đi khỏi nơi cư trú:

1. Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng Cơ quan điều tra các cấp. Trường hợp này, lệnh bắt phải được Viện kiểm sát cùng cấp phê chuẩn trước khi thi hành.
2. Viện trưởng, Phó Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân và Viện trưởng, Phó Viện trưởng Viện kiểm sát quân sự các cấp.
3. Chánh án, Phó Chánh án Tòa án nhân dân và Chánh án, Phó Chánh án Tòa án quân sự các cấp; Hội đồng xét xử.
4. Thẩm phán chủ tọa phiên tòa, Đồn trưởng Đồn biên phòng có quyền ra lệnh cấm đi khỏi nơi cư trú.

3. Thời hạn áp dụng biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú

Căn cứ vào khoản 4 Điều 123 Bộ luật tố tụng hình sự 2015:

• Thời hạn cấm đi khỏi cư trú không quá thời hạn điều tra, truy tố hoặc xét xử theo quy định Bộ luật tố tụng hình sự 2015.
• Thời hạn cấm đi khỏi nơi cư trú đối với người bị kết án phạt tù không quá thời hạn kể từ khi tuyên án cho đến thời điểm người đó đi chấp hành án phạt tù.

Người ra lệnh cấm đi khỏi nơi cư trú phải thông báo về việc áp dụng biện pháp này cho chính quyền xã, phường, thị trấn nơi bị can, bị cáo cư trú, đơn vị quan đội đang quản lý bị can, bị cáo và giao bị can, bị cao cho chính quyền xã, phường, thị trấn hoặc đơn vị quân đội đó để quản lý, theo dõi họ. Trường hợp bị can, bị cáo vì lý do bất khả kháng hoặc do trở ngại khách quan phải tạm thời đi khỏi nơi cư trú thì phải được sự đồng ý của chính quyền xã, phường, thị trấn nơi người đó cư trú hoặc đơn vị quận đội quản lý họ và phải có giấy có phép của người đã ra lệnh cấm đi khỏi nơi cư trú.

4. Hủy bỏ hoặc thay thế biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú

Hủy bỏ biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú:

Căn quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều 125 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, cơ quan tiến hành tố tụng ra quyết định hủy bỏ một trong các trường hợp sau đây:

• Quyết định không khởi tố vụ án hình sự.
• Quyết định đình chỉ điều tra, đình chỉ vụ án.
• Quyết định đình chỉ điều tra đối với bị can, đình chỉ vụ án đối với bị can.
• Bị cáo được Tòa án tuyên không có tội, miễn trách nhiệm hình sự hoặc miễn hình phạt, hình phạt tù nhưng được hưởng án treo hoặc hình phạt cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ.

Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án hủy bỏ biện pháp ngăn chặn khi thấy không còn cần thiết hoặc có thể thay thế bằng biện pháp ngăn chặn khác.

Đối với những biện pháp ngăn chặn do Viện kiểm sát phê chuẩn trong giai đoạn điều tra thì việc hủy bỏ hoặc thay thế bằng biện pháp ngăn chăn khác phải do Viện kiểm sát quyết định ; trong thời hạn 10 ngày trước khi hết thời hạn áp dụng biện pháp ngăn chăn, trừ biện pháp tạm giữ do Viện kiểm sát phê chuẩn, cơ quan đã đề nghị áp dụng biện pháp ngăn chặn này phải thông báo cho Viện kiểm sát để quyết định hủy bỏ hoặc thay thế biện pháp ngăn chặn khác.

5. Thủ tục áp dụng biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú

Trong quá trình áp dụng biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú, các cơ quan tố tụng phải tuân thủ các trình tự thủ tục sau:

- Căn cứ vào khoản 2, Điều 123, Bộ luật tố tụng hình sự 2015 bị can, bị cáo phải làm giấy cam đoan thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ.

- Cơ quan tiến hành tố tụng áp dụng biện pháp đi khỏi cư trú phải có lệnh bằng hình thức văn bản.Biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú cần phải có những nội dung cơ bản: căn cứ áp dụng biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú, tên của xã phường, thị trấn nơi bị can, bị cáo đang cư trú, các nghĩa vụ bị can, bị cáo phải chấp hành, thời hạn bị cấm đi khỏi nơi cư trú.

- Người ra lệnh cấm đi cấm đi khỏi nơi cư trú phải thông báo về việc áp dụng biện pháp này cho chính quyền xã, phường, thị trấn nơi bị can, bị cáo cư trú.

- Trường hợp bị can, bị cáo vì lý do bất khả kháng hoặc do trở ngại khách quan phải tạm thời đi khỏi nơi cư trú thì phải được sự đồng ý của chính quyền xã, phường, thị trấn.Một số trường hợp bất khả kháng:

• Bị can, bị cáo trong thời gian bị cấm khi bị tai nạn, bệnh tật cần phải chuyển tuyến bệnh viện để điều trị theo ý kiến của bác sĩ.
• Người thân thích của bị can, bị cáo ở một địa phương khác bị tai nạn, bệnh tật, chết....trong thời gian họ cấm đi khỏi nơi cư trú.
• Nơi cư trú của bị can, bị cáo  gặp phải thiên tai, dịch bệnh...mà phải tạm thời đi khỏi nơi cư trú theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền.

Trên đây là lệnh cấm đi khỏi nơi cư trú không áp dụng trong những trường hợp nào? của Luật Minh Khuê. Quý khách hàng còn nhiều vướng mắc vui lòng liên hệ qua số điện thoại 19006162 để được Luật sư tư vấn pháp luật.