1. Hiện tượng liệt trong giấc ngủ được hiểu như nào?
Liệt trong giấc ngủ (Sleep paralysis) là một hiện tượng khi bạn cảm giác có ý thức nhưng không thể cử động cơ thể mình. Đây là một trạng thái đặc biệt, thường xảy ra khi bạn đang chuyển đổi giữa tình trạng tỉnh thức và giấc ngủ hoặc ngược lại. Trong thời gian này, cơ bắp của bạn thường bị mất trương lực, tức là không thể điều khiển được, dẫn đến tình trạng tạm thời bị liệt.
Các triệu chứng phổ biến của liệt trong giấc ngủ bao gồm:
- Không thể cử động di chuyển hoặc phát ra âm thanh: Bạn có thể cảm thấy mình hoàn toàn bất lực và không thể thực hiện bất kỳ chuyển động nào, dù vẫn hoàn toàn nhận thức được xung quanh.
- Cảm giác sợ hãi: Nhiều người trải qua cảm giác sợ hãi hoặc lo lắng trong khi trạng thái này diễn ra. Điều này có thể liên quan đến tình trạng không kiểm soát được cơ thể mà họ đang trải qua.
- Áp lực hoặc cảm giác bị nghẹt thở: Một số người mô tả cảm giác như có áp lực trên ngực hoặc một cảm giác bị nghẹt thở. Điều này có thể tạo ra một sự hoang mang lớn.
- Cảm giác có người trong phòng: Một số người có thể cảm thấy như có hiện thân hoặc người khác đang tồn tại trong phòng, thậm chí có thể trải qua trải nghiệm ma quái hoặc kỳ quái.
Hội chứng liệt trong giấc ngủ có thể kèm theo các rối loạn giấc ngủ khác như chứng ngủ rũ (narcolepsy). Chứng ngủ rũ là một loại rối loạn giấc ngủ mãn tính khiến bạn mất khả năng kiểm soát giấc ngủ và có thể buồn ngủ vào ban ngày một cách không kiểm soát do sự không ổn định của hệ thống điều hòa giấc ngủ trong não.
Mặc dù nguyên nhân chính gây ra liệt trong giấc ngủ vẫn chưa được rõ ràng, nhưng có một số yếu tố có thể liên quan, bao gồm:
- Mất ngủ: Thiếu ngủ đủ và chất lượng có thể tạo điều kiện cho việc xảy ra liệt trong giấc ngủ.
- Thói quen ngủ ngắt quãng: Việc thay đổi thường xuyên thời gian ngủ hoặc kịp thời không đều có thể tạo ra môi trường cho liệt trong giấc ngủ.
- Rối loạn lo âu chung (general anxiety disorder): Các rối loạn lo âu có thể là một yếu tố góp phần vào sự xuất hiện của liệt trong giấc ngủ.
- Rối loạn hoảng sợ: Những người mắc rối loạn hoảng sợ có thể có nguy cơ cao hơn bị liệt trong giấc ngủ.
- Tiền sử gia đình: Nếu bạn có tiền sử gia đình về liệt trong giấc ngủ, bạn có thể có nguy cơ cao hơn.
Tuy liệt trong giấc ngủ có thể gây lo lắng và sợ hãi, thường thì nó không gây hại và không cần điều trị đặc biệt. Tuy nhiên, nếu bạn trải qua tình trạng này thường xuyên và nó ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của bạn, bạn nên thảo luận với bác sĩ hoặc chuyên gia về giấc ngủ để được tư vấn và điều trị phù hợp.
2. Liệt trong giấc ngủ thường xảy ra khi nào ?
Giấc ngủ là một quá trình phức tạp và liên tục chia thành các giai đoạn khác nhau. Các giai đoạn này đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe và sự phục hồi của cơ thể. Dưới đây là mô tả chi tiết về các giai đoạn của giấc ngủ:
- Giai đoạn ru ngủ (Sleep Onset): Giai đoạn này diễn ra trong khoảng thời gian 5 - 10 phút sau khi bạn đã đặt mình vào tư thế nằm. Trong giai đoạn này, cơ thể bắt đầu thả lỏng, và tâm trạng chuyển từ tình trạng tỉnh thức sang giấc ngủ.
- Giai đoạn ngủ nông (NREM Stage 1 và 2): Tiếp theo, sau giai đoạn ru ngủ, bạn đi vào giai đoạn ngủ nông. Giai đoạn này thường kéo dài từ 10 - 25 phút và chiếm khoảng 50% tổng thời gian của giấc ngủ. Trong giai đoạn này, cơ thể giảm thân nhiệt độ xuống mức khoảng 37 độ C, và hoạt động của não bộ cũng giảm xuống.
- Giai đoạn ngủ sâu và rất sâu (NREM Stage 3 và 4): Đây là giai đoạn quan trọng nhất của giấc ngủ và chiếm khoảng 20 - 30% tổng thời gian ngủ. Trong giai đoạn này, cơ thể tiếp tục giảm thân nhiệt và hệ thống miễn dịch hoạt động mạnh mẽ để sửa chữa và tái tạo tế bào. Đây cũng là giai đoạn mà cơ thể khó đánh thức, và nếu bạn thức dậy trong giai đoạn này, bạn có thể cảm thấy mệt mỏi và buồn ngủ.
- Giấc ngủ REM (Rapid Eye Movement): Giai đoạn này thường xuất hiện sau giai đoạn ngủ sâu và rất sâu và chiếm khoảng 20% tổng thời gian ngủ ở người lớn và lên đến 50% ở trẻ em. Trong giai đoạn này, mắt di chuyển nhanh, và hoạt động não bộ tương tự như khi bạn tỉnh thức. Điều này làm cho giấc ngủ REM trở thành giai đoạn trong đó mơ thấy nhiều. Cơ thể trở nên tạm thời mất khả năng di chuyển để ngăn bạn thực hiện các hành động trong mơ.
Sau khi bạn trải qua giai đoạn ngủ REM, quá trình này sẽ lặp lại với các giai đoạn NREM và REM xen kẽ cho đến khi bạn thức dậy. Qua các giai đoạn này, cơ thể được tái tạo và tinh thần được làm mới, giúp duy trì sức khỏe và tạo điều kiện cho sự tỉnh táo và năng suất trong cuộc sống hàng ngày.
.jpg)
Nguồn: Sưu tầm
Tình trạng liệt trong giấc ngủ, hay còn được gọi là sleep paralysis, thường xảy ra tại hai thời điểm chính trong quá trình giấc ngủ:
- Liệt trong giấc ngủ khi chuyển từ thức tỉnh sang ngủ (Hypnagogic Sleep Paralysis): Thời điểm này xảy ra khi bạn đang chuyển từ trạng thái tỉnh thức sang trạng thái ngủ, cụ thể là khi bạn đang chìm vào giấc ngủ. Trong giai đoạn này, cơ thể bắt đầu thư giãn và chuẩn bị cho việc vào giấc ngủ. Khả năng nhận biết và ý thức của bạn thường giảm dần. Bạn có thể cảm nhận sự thay đổi này như một sự trôi dần vào giấc ngủ. Tuy nhiên, nếu ý thức của bạn vẫn tồn tại trong giai đoạn này, bạn sẽ nhận ra rằng bạn không thể cử động cơ thể hoặc nói chuyện được. Đây là thời điểm mà một số người trải qua tình trạng liệt trong giấc ngủ và có thể kèm theo các trải nghiệm kỳ lạ như hình ảnh hoặc âm thanh kỳ quái.
- Liệt trong giấc ngủ khi chuyển từ ngủ sang thức tỉnh (Hypnopompic Sleep Paralysis): Thời điểm này xảy ra khi bạn đang chuyển từ trạng thái ngủ sang trạng thái tỉnh thức, tức là khi bạn đang thức dậy sau một giấc ngủ. Để hiểu rõ hơn, sau giai đoạn ngủ sâu, giấc ngủ của bạn chuyển sang giai đoạn REM (Giấc ngủ chuyển động mắt nhanh). Trong giai đoạn REM, mắt của bạn bắt đầu thực hiện những chuyển động nhanh chóng và bạn có thể mơ thấy những hình ảnh hoặc kịch bản mơ. Tuy nhiên, cơ thể vẫn ở trong trạng thái thư giãn, các cơ bắp không hoạt động. Nếu ý thức của bạn trở lại trước khi chu kỳ REM kết thúc, bạn sẽ nhận thấy rằng bạn không thể di chuyển hoặc nói chuyện. Thời điểm này còn được gọi là chứng liệt sau giấc ngủ và thường xảy ra khi bạn còn cảm giác mơ màng sau khi thức dậy từ một giấc ngủ sâu.
Cả hai thời điểm này thường làm cho người trải qua tình trạng liệt trong giấc ngủ cảm thấy hoảng sợ và bất lực. Tình trạng này thường chỉ kéo dài trong vài giây đến vài phút, nhưng trong khoảng thời gian đó, sự thất bại của cơ thể trong việc phản ứng gây ra những trải nghiệm kỳ lạ và đáng sợ.
3. Cách khắc phục hiện tượng liệt trong giấc ngủ
Chứng liệt trong giấc ngủ là một hiện tượng phổ biến và thường không đòi hỏi điều trị đặc hiệu. Tuy nhiên, có một số biện pháp và thói quen có thể giúp ngăn ngừa hoặc làm giảm tần suất xảy ra của nó. Dưới đây là một số cách để đối phó và ngăn ngừa chứng liệt trong giấc ngủ:
- Duy trì thời gian ngủ đều đặn: Cố gắng ngủ từ 6 đến 8 giờ mỗi ngày và thiết lập một thời gian cố định cho việc đi ngủ và thức dậy. Điều này giúp cơ thể cảm nhận được một thói quen ngủ đều đặn.
- Tập thể dục thường xuyên: Tập luyện thể thao đều đặn có thể cải thiện chất lượng giấc ngủ của bạn, nhưng hãy tránh tập thể dục trong vòng 4 giờ trước giờ đi ngủ để đảm bảo cơ thể có thời gian thư giãn.
- Kiểm soát chế độ ăn uống: Hạn chế việc ăn quá no, uống rượu, bia, hoặc cà phê vào thời gian gần giờ đi ngủ. Thực phẩm và thức uống này có thể gây khó khăn trong việc vào giấc ngủ.
- Tư thế ngủ: Tránh nằm ngửa khi ngủ, vì tư thế này có thể làm tăng nguy cơ bị liệt trong giấc ngủ. Thay vào đó, tư thế nằm nghiêng hoặc nằm nghiêng với gối đỡ đầu.
- Tránh ngủ trưa quá lâu: Không nên ngủ trưa sau 3 giờ chiều và hạn chế thời gian ngủ trưa dưới 90 phút. Ngủ trưa quá lâu có thể làm giảm sự đói ngủ vào ban đêm.
- Giới hạn sử dụng thiết bị điện tử: Ngừng sử dụng điện thoại và các thiết bị điện tử khác ít nhất một giờ trước giờ đi ngủ. Ánh sáng xanh từ các thiết bị này có thể ảnh hưởng đến cường độ giấc ngủ của bạn.
Chứng liệt trong giấc ngủ thường không phải là dấu hiệu của một bệnh lý nghiêm trọng và có thể xảy ra cho bất kỳ ai. Tuy nhiên, nếu bạn trải qua tình trạng này thường xuyên và nó ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của bạn, nên thảo luận với bác sĩ hoặc chuyên gia về giấc ngủ để được tư vấn và đánh giá thêm. Điều quan trọng là duy trì thói quen ngủ và lối sống lành mạnh để hạn chế tình trạng này.
Xem thêm: Lá ổi có tác dụng gì đối với sức khỏe?
