Người được đặc xá có đương nhiên được xóa án tích không?

1. Khái niệm đặc xá và xóa án tích

Theo quy định tại Khoản 1, Điều 3 của Luật Đặc xá năm 2018, đặc xá được hiểu là một hình thức khoan hồng đặc biệt do Nhà nước thực hiện. Cụ thể, Chủ tịch nước có quyền quyết định ân xá trước thời hạn đối với những cá nhân bị kết án phạt tù có thời hạn hoặc tù chung thân. Quyết định này có thể được đưa ra trong các sự kiện trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước, hoặc trong những trường hợp đặc biệt khác, thể hiện sự nhân đạo và linh hoạt của pháp luật trong việc thi hành án phạt.

Theo Điều 70 của Bộ luật Hình sự năm 2015, quy định về việc xóa án tích đương nhiên được áp dụng như sau: Xóa án tích đương nhiên là quy định được áp dụng cho những cá nhân đã bị kết án, ngoại trừ các tội phạm quy định tại Chương XIII và Chương XXVI của Bộ luật này. Những cá nhân này sẽ được xóa án tích một cách tự động khi họ đã hoàn thành toàn bộ hình phạt chính, hoàn tất thời gian thử thách trong trường hợp án treo, hoặc đã hết thời hiệu thi hành bản án. Đồng thời, họ cần phải đáp ứng các điều kiện cụ thể được quy định tại khoản 2 và khoản 3 của Điều này, nhằm đảm bảo rằng việc xóa án tích diễn ra một cách công bằng và phù hợp với yêu cầu pháp lý.

Theo quy định pháp luật về việc xóa án tích, một cá nhân sẽ được coi là đương nhiên xóa án tích nếu đáp ứng các điều kiện sau:

- Đương nhiên xóa án tích sau khi chấp hành xong hình phạt chính: Người bị kết án sẽ được đương nhiên xóa án tích nếu kể từ thời điểm họ hoàn tất hình phạt chính hoặc thời gian thử thách án treo, đã thực hiện xong các hình phạt bổ sung và các quyết định khác của bản án mà không có hành vi phạm tội mới trong thời gian quy định. Cụ thể, thời gian này được phân loại như sau:

- Trong trường hợp người bị kết án còn đang chấp hành các hình phạt bổ sung như quản chế, cấm cư trú, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định, hoặc bị tước quyền công dân mà thời gian chấp hành dài hơn các thời hạn quy định nêu trên, thời gian đương nhiên xóa án tích sẽ tính đến khi người đó hoàn tất chấp hành các hình phạt bổ sung này.

+ 01 năm: Đối với các trường hợp bị phạt cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ, hoặc phạt tù nhưng được hưởng án treo.

+ 02 năm: Đối với các trường hợp bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.

+ 03 năm: Đối với các trường hợp bị phạt tù từ trên 05 năm đến 15 năm.

+ 05 năm: Đối với các trường hợp bị phạt tù từ trên 15 năm, tù chung thân, hoặc tử hình nhưng đã được giảm án.

- Đương nhiên xóa án tích sau khi hết thời hiệu thi hành bản án: Nếu kể từ thời điểm hết thời hiệu thi hành bản án, người bị kết án không thực hiện hành vi phạm tội mới trong thời gian quy định thì cũng được xem là đương nhiên xóa án tích.

- Trách nhiệm cập nhật thông tin và cấp phiếu lý lịch tư pháp: Cơ quan quản lý cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp có nhiệm vụ cập nhật thông tin về tình trạng án tích của từng cá nhân. Khi có yêu cầu, cơ quan này phải cấp phiếu lý lịch tư pháp xác nhận việc không có án tích, nếu người yêu cầu đáp ứng đầy đủ các điều kiện được quy định tại khoản 2 hoặc khoản 3 của Điều này.

Như vậy, trong khi đặc xá là một quyết định khoan hồng đặc biệt của Nhà nước nhằm giảm án hoặc ân xá trước thời hạn cho những cá nhân bị kết án, thì việc xóa án tích đương nhiên là quá trình pháp lý tự động xảy ra khi các điều kiện nhất định được đáp ứng, giúp người bị kết án có cơ hội được tái hòa nhập cộng đồng mà không còn vướng mắc về án tích trong hồ sơ pháp lý của họ.

2. Mối quan hệ giữa đặc xá và xóa án tích

Theo quy định tại Điều 62 của Bộ luật Hình sự năm 2015, việc miễn chấp hành hình phạt được quy định cụ thể như sau:

- Miễn chấp hành hình phạt trong trường hợp đặc xá hoặc đại xá: Một cá nhân bị kết án có thể được miễn chấp hành hình phạt khi họ được hưởng đặc xá hoặc đại xá. Đây là hình thức khoan hồng của Nhà nước, thể hiện sự nhân đạo trong việc thi hành án phạt, đặc biệt là trong các dịp lễ lớn, sự kiện trọng đại, hoặc các trường hợp đặc biệt.

- Miễn chấp hành hình phạt đối với cải tạo không giam giữ hoặc tù có thời hạn dưới 03 năm: Đối với những cá nhân bị kết án cải tạo không giam giữ hoặc tù có thời hạn không vượt quá 03 năm và chưa bắt đầu chấp hành hình phạt, việc miễn chấp hành có thể được xem xét theo đề nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát. Tòa án có thể quyết định miễn chấp hành hình phạt trong những trường hợp sau:

+ Lập công lớn: Người bị kết án đã có những thành tích đáng ghi nhận trong thời gian từ khi bị kết án đến nay, thể hiện sự cải thiện đáng kể về mặt đạo đức và hành vi.

+ Mắc bệnh hiểm nghèo: Người bị kết án mắc phải bệnh hiểm nghèo hoặc tình trạng sức khỏe nghiêm trọng đến mức không thể tiếp tục chấp hành hình phạt, ảnh hưởng lớn đến cuộc sống và khả năng phục hồi của họ.

+ Chấp hành tốt pháp luật và hoàn cảnh gia đình đặc biệt khó khăn: Nếu người bị kết án đã có thái độ chấp hành tốt pháp luật, đồng thời có hoàn cảnh gia đình đặc biệt khó khăn và không còn là mối đe dọa đối với xã hội, việc miễn chấp hành hình phạt sẽ được cân nhắc. Điều này cho thấy sự công bằng trong việc xem xét hoàn cảnh cá nhân và các yếu tố khác liên quan đến quyết định miễn chấp hành.

- Miễn chấp hành hình phạt đối với án tù có thời hạn trên 03 năm: Đối với những người bị kết án phạt tù có thời hạn vượt quá 03 năm và chưa bắt đầu chấp hành hình phạt, nếu họ đã có những thành tích đáng kể hoặc mắc bệnh hiểm nghèo và không còn là mối đe dọa cho xã hội nữa, thì theo đề nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát, Tòa án có thể xem xét và quyết định miễn chấp hành toàn bộ hình phạt. Quyết định này không chỉ thể hiện sự khoan hồng mà còn nhấn mạnh sự công bằng trong việc xử lý các trường hợp đặc biệt.

- Miễn chấp hành phần hình phạt đối với án tù dưới 03 năm đã được tạm đình chỉ: Đối với những người bị kết án phạt tù đến 03 năm và đã được tạm đình chỉ chấp hành hình phạt, nếu trong thời gian tạm đình chỉ họ đã chứng tỏ sự cải thiện qua việc lập công hoặc chấp hành tốt pháp luật, đồng thời có hoàn cảnh gia đình đặc biệt khó khăn và không còn là mối nguy hiểm cho xã hội, thì theo đề nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát, Tòa án có thể quyết định miễn chấp hành phần còn lại của hình phạt. Quy định này nhằm tạo cơ hội cho những cá nhân đã cải thiện đáng kể và đang gặp khó khăn đặc biệt.

- Miễn chấp hành tiền phạt đối với hoàn cảnh khó khăn: Đối với những người bị kết án phạt tiền đã tích cực chấp hành một phần hình phạt nhưng lâm vào hoàn cảnh kinh tế đặc biệt khó khăn kéo dài do thiên tai, hỏa hoạn, tai nạn hoặc ốm đau, hoặc đã lập công lớn, thì theo đề nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát, Tòa án có thể xem xét và quyết định miễn chấp hành phần tiền phạt còn lại. Quy định này giúp đảm bảo rằng những người gặp hoàn cảnh khó khăn thực sự được xem xét một cách nhân đạo và công bằng.

- Miễn chấp hành phần hình phạt đối với cấm cư trú hoặc quản chế: Đối với những người bị kết án phạt cấm cư trú hoặc quản chế, nếu họ đã chấp hành được ít nhất một phần hai thời gian của hình phạt và đã có thái độ cải tạo tốt, thì theo đề nghị của cơ quan thi hành án hình sự cấp huyện nơi họ đang chấp hành hình phạt, Tòa án có thể quyết định miễn chấp hành phần còn lại. Điều này phản ánh sự công bằng trong việc xử lý các trường hợp cải tạo tốt.

- Nghĩa vụ dân sự vẫn phải thực hiện: Mặc dù được miễn chấp hành hình phạt theo các quy định nêu trên, người được miễn chấp hành vẫn phải thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ dân sự theo quyết định của Tòa án trong bản án. Điều này nhằm đảm bảo rằng các nghĩa vụ dân sự vẫn được thực hiện và không bị bỏ qua.

Cuối cùng, cần lưu ý rằng đặc xá là một quyết định miễn chấp hành hình phạt của Nhà nước, nhưng điều này không đồng nghĩa với việc xóa án tích. Xóa án tích là một quy trình pháp lý khác, liên quan đến việc xóa bỏ dấu vết án tích khỏi hồ sơ pháp lý của cá nhân, và có thể được thực hiện theo các quy định khác.

Nói tóm lại, người được đặc xá chỉ được miễn chấp hành hình phạt, không được đương nhiên xóa án tích.

3. Quy định của pháp luật về xóa án tích đối với người được đặc xá

Theo quy định tại Điều 73 của Bộ luật Hình sự năm 2015, việc tính thời hạn để xóa án tích được hướng dẫn như sau:

- Căn cứ tính thời hạn xóa án tích: Thời hạn để xóa án tích được xác định dựa trên hình phạt chính đã tuyên đối với người bị kết án, theo các quy định cụ thể tại Điều 70 và Điều 71 của Bộ luật này. Điều này có nghĩa là thời gian để xóa án tích sẽ phụ thuộc vào loại và mức độ của hình phạt chính mà người bị kết án phải chấp hành.

- Ảnh hưởng của hành vi phạm tội mới: Trong trường hợp người bị kết án chưa được xóa án tích mà thực hiện hành vi phạm tội mới và bị Tòa án kết án bằng bản án có hiệu lực pháp luật, thì thời hạn để xóa án tích của bản án trước đó sẽ được tính lại từ thời điểm chấp hành xong hình phạt chính hoặc thời gian thử thách án treo của bản án mới. Nếu không có hình phạt bổ sung, thời hạn này sẽ được tính từ ngày bản án mới hết thời hiệu thi hành. Điều này đảm bảo rằng hành vi phạm tội mới sẽ ảnh hưởng đến việc xóa án tích của các án trước đó.

- Trường hợp phạm nhiều tội: Đối với những người bị kết án vì nhiều tội, trong đó có một số tội thuộc trường hợp đương nhiên được xóa án tích và một số tội cần xóa án tích theo quyết định của Tòa án, thời hạn xóa án tích sẽ được xác định căn cứ vào thời hạn quy định tại Điều 71 của Bộ luật này. Tòa án sẽ xem xét và quyết định  việc xóa án tích đối với cá nhân dựa trên các điều kiện cụ thể của từng trường hợp.

- Miễn chấp hành phần hình phạt còn lại: Người bị kết án nếu được miễn chấp hành phần hình phạt còn lại cũng sẽ được coi là đã hoàn thành việc chấp hành hình phạt. Việc này đồng nghĩa với việc người đó sẽ được xem xét xóa án tích theo quy định nếu các điều kiện khác được đáp ứng.

- Đặc xá và xóa án tích: Theo quy định tại khoản 1 Điều 62 của Bộ luật Hình sự 2015, đặc xá được coi là một hình thức miễn chấp hành hình phạt. Do đó, trong trường hợp được đặc xá, nếu từ thời điểm đặc xá, người đó đã hoàn thành toàn bộ hình phạt bổ sung, các quyết định khác của bản án và không thực hiện hành vi phạm tội mới trong thời hạn quy định, thì người đó sẽ được xem xét để đương nhiên xóa án tích. Điều này đảm bảo rằng những người được đặc xá và đã cải tạo tốt sẽ không bị cản trở bởi án tích trong tương lai.

Ngoài ra, có thể tham khảo: Phân nhóm đánh giá, phân loại người chấp hành xong án phạt tù, người được đặc xá thế nào. Còn khúc mắc, liên hệ 1900.6162 hoặc gửi email tới: lienhe@luatminhkhue.vn để được hỗ trợ. Xin cảm ơn.