Quy định phục hồi danh dự cho người bị thiệt hại trong tố tụng hình sự

1. Quy định về phục hồi danh dự cho người bị thiệt hại trong tố tụng hình sự

Viện Kiểm sát khi giải quyết vụ án bồi thường phải tích cực tổ chức thực hiện việc khôi phục danh dự cho người bị thiệt hại, trừ trường hợp người bị thiệt hại yêu cầu không thực hiện khôi phục danh dự. Quá trình khôi phục danh dự này cần được thực hiện đúng quy trình, kịp thời, công khai và tuân theo quy định pháp luật, đồng thời tôn trọng nguyện vọng chính đáng của người bị thiệt hại.

Các hướng dẫn cụ thể về quy trình giải quyết yêu cầu bồi thường của Nhà nước trong hoạt động tố tụng hình sự, thuộc trách nhiệm của Viện Kiểm sát nhân dân, đã được ban hành qua Quyết định số 304/QĐ-VKSTC ngày 29/6/2018. Những hướng dẫn này do Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao chỉ đạo và chúng rõ ràng, nhằm đảm bảo quá trình giải quyết yêu cầu bồi thường diễn ra một cách minh bạch, công bằng và theo đúng quy định của pháp luật. Cụ thể:

Thứ nhất, chủ động phục hồi danh dự

Trong vòng 15 ngày kể từ ngày ban hành bản án hoặc quyết định có giá trị pháp lý, cơ quan có thẩm quyền trong lĩnh vực tố tụng hình sự phải xác định chính xác đối tượng bị thiệt hại được Nhà nước đền bù theo Điều 35 của Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước. Viện Kiểm sát sẽ thông báo bằng văn bản đến người bị thiệt hại về việc triển khai thực hiện phục hồi danh dự.

Thông báo liên quan đến phục hồi danh dự sẽ tuân theo Mẫu số 19 được đưa ra trong Quy định này. Trong khoảng 10 ngày sau khi nhận được thông điệp từ mục trên, người bị thiệt hại hoặc người yêu cầu bồi thường phải trả lời bằng văn bản, thể hiện quan điểm của mình về việc phục hồi danh dự và gửi đến Viện Kiểm sát giải quyết. Nếu họ chọn cách trình bày ý kiến trực tiếp bằng lời nói, Viện Kiểm sát giải quyết bồi thường sẽ lập biên bản, tuân theo Mẫu số 20 đi kèm Quy định này.

Nếu không nhận được phản hồi từ người bị thiệt hại hoặc người yêu cầu bồi thường sau thông điệp về việc phục hồi danh dự, Viện Kiểm sát giải quyết bồi thường sẽ chỉ tiến hành phục hồi danh dự khi nhận được yêu cầu chính thức bằng văn bản từ phía người bị thiệt hại hoặc người yêu cầu bồi thường.

Thứ hai, phục hồi danh dự theo yêu cầu

Trong vòng 10 ngày từ ngày Viện Kiểm sát giải quyết bồi thường nhận hồ sơ yêu cầu bồi thường, bao gồm cả yêu cầu phục hồi danh dự, cơ quan này sẽ hội đàm và đồng thuận với người bị thiệt hại hoặc người yêu cầu bồi thường về các vấn đề sau đây:

- Cách thức phục hồi danh dự theo Điều 56 Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước.

- Địa điểm, thời gian, và người tham gia buổi xin lỗi và công khai sửa sai.

- Quá trình đăng thông báo xin lỗi và sửa sai một cách công khai.

- Bất kỳ vấn đề nào khác có liên quan.

Nếu người bị thiệt hại hoặc người yêu cầu bồi thường muốn rút lại yêu cầu phục hồi danh dự, Viện Kiểm sát giải quyết bồi thường phải giải thích về hậu quả pháp lý của việc này và tạo biên bản ghi lại quá trình rút yêu cầu, sử dụng Mẫu số 20 theo Quy định.

Nếu họ không muốn thực hiện phục hồi danh dự, Viện Kiểm sát giải quyết bồi thường sẽ lập biên bản thông báo rằng phục hồi danh dự chỉ sẽ thực hiện khi có yêu cầu bằng văn bản từ họ.

Trong trường hợp không thể tiếp xúc được với người bị thiệt hại hoặc người yêu cầu bồi thường để thỏa thuận, Viện Kiểm sát giải quyết bồi thường sẽ thông báo bằng văn bản về việc thực hiện phục hồi danh dự dựa trên Điều 8 của Quy định này.

Sau khi thống nhất về các điểm trên trong vòng 15 ngày, Viện Kiểm sát giải quyết bồi thường sẽ tiến hành phục hồi danh dự cho người bị thiệt hại.

Nếu người bị thiệt hại đã qua đời, Viện Kiểm sát giải quyết bồi thường sẽ họp và đồng thuận với người yêu cầu bồi thường để thực hiện việc xin lỗi và công khai sửa sai, tuân theo quy định của Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước và Nghị định số 68/2018/NĐ-CP.

Thứ ba, tổ chức thực hiện phục hồi danh dự

Các bước và quy trình phục hồi danh dự thông qua việc trực tiếp xin lỗi và công khai cải chính được thực hiện theo thứ tự sau:

- Kiểm sát viên từ Viện Kiểm sát giải quyết bồi thường sẽ thông báo lý do và giới thiệu các thành viên tham gia, sau đó thông qua nội dung chương trình của buổi xin lỗi và cải chính công khai.

- Đại diện của Ban lãnh đạo từ Viện Kiểm sát giải quyết bồi thường sẽ trình bày nội dung văn bản xin lỗi và cải chính công khai.

- Trong trường hợp nhiều người thi hành công vụ từ nhiều cơ quan liên quan và cùng gây ra thiệt hại, đại diện của cơ quan liên quan sẽ phát biểu.

- Nếu người bị thiệt hại hoặc người đại diện pháp lý yêu cầu, người đại diện theo quy định của Bộ luật Dân sự sẽ thay mặt phát biểu về nội dung xin lỗi và cải chính công khai.

- Mọi thành viên khác trong buổi họp cũng có cơ hội phát biểu.

- Cuối cùng, đại diện từ Ban lãnh đạo Viện Kiểm sát giải quyết bồi thường sẽ kết luận buổi họp.

Đối với việc phục hồi danh dự thông qua việc đăng báo xin lỗi và cải chính công khai, các thủ tục và quy trình sẽ tuân theo hướng dẫn tại Điều 24 và Điều 25 của Nghị định số 68/2018/NĐ-CP của Chính phủ về việc thực hiện Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước.

2. Những hạn chế trong quy định về phục hồi danh dự

Đầu tiên, về đối tượng được khôi phục danh dự: Hiện tại, Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước 2017 chỉ đề cập đến việc phục hồi danh dự cho người bị thiệt hại trong hoạt động tố tụng hình sự. Điều này tạo ra một sự không cân đối khi so sánh với những trường hợp khác, đặc biệt là trong lĩnh vực quản lý hành chính. Ví dụ, những công chức từ vị trí Tổng cục trưởng và cấp dưới nếu bị kỷ luật và buộc thôi việc trái pháp luật hoặc những người bị áp dụng các biện pháp như tập trung học tập hoặc cơ sở giáo dưỡng đặc biệt không được quyền yêu cầu khôi phục danh dự.

Thứ hai, Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước chỉ ra rằng người bị thiệt hại hoặc đại diện hợp pháp của họ có thể yêu cầu khôi phục danh dự trong vòng 3 tháng kể từ ngày quyết định bồi thường có hiệu lực. Điều này đồng nghĩa với việc phục hồi danh dự chỉ diễn ra sau khi quá trình bồi thường kết thúc. Quy định này không đảm bảo việc giải quyết nhanh chóng và kịp thời nhu cầu khôi phục danh dự của người bị thiệt hại và ý kiến của cộng đồng.

Thứ ba, Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước chưa rõ ràng về trình tự và thủ tục phục hồi danh dự, dẫn đến tình trạng tổ chức việc xin lỗi và cải chính công khai không đồng nhất. Nhiều báo cáo cho thấy việc xin lỗi có thể được thực hiện theo cách không thống nhất, từ một phương tiện thông tin đại chúng tới các biện pháp trình diễn, không có sự nhất quán. Điều này đặc biệt nổi lên khi một sự oan uổng trong quá trình tố tụng có thể do nhiều cơ quan liên quan, nhưng chỉ một cơ quan được giao giải quyết bồi thường đứng ra xin lỗi. Tình hình này gây ra sự không hài lòng cho người bị thiệt hại và dư luận.

3. Đề xuất, kiến nghị hoàn thiện pháp luật về phục hồi danh dự

Để giải quyết các hạn chế và điểm yếu trong các quy định hiện hành về trách nhiệm bồi thường của Nhà nước liên quan đến việc khôi phục danh dự cho người bị thiệt hại, tôi có một số đề xuất cần xem xét:

Đầu tiên, cần mở rộng phạm vi đối tượng được phục hồi danh dự. Điều này bao gồm việc thêm vào các trường hợp như: công chức từ cấp Tổng cục trưởng trở xuống bị xử lý kỷ luật đến mức buộc phải thôi việc theo hình thức trái pháp luật, và những người chịu án phạt bao gồm việc bị đưa vào các cơ sở giáo dưỡng, trường học bắt buộc, và cơ sở cai nghiện trái pháp luật.

Thứ hai, cần có các hướng dẫn rõ ràng về cách thức khôi phục danh dự cho từng trường hợp cụ thể. Ví dụ: đối với những người bị thiệt hại trong các hoạt động tố tụng hình sự, việc xin lỗi và cải chính cần được thực hiện công khai và đăng trên các phương tiện truyền thông.

Thứ ba, việc khôi phục danh dự nên được tiến hành đồng thời với quá trình giải quyết bồi thường, nhằm đem lại sự đền bù tinh thần cho người bị thiệt hại. Do đó, cần có một thời hạn cụ thể để cơ quan quản lý có trách nhiệm tổ chức các hoạt động xin lỗi và cải chính công khai.

Cuối cùng, cần phải xác định rõ ràng trình tự và thủ tục cụ thể để khôi phục danh dự cho người bị thiệt hại. Điều này cũng bao gồm việc chỉ định các đại diện từ các cơ quan liên quan để tham gia vào quá trình xin lỗi và cải chính, đảm bảo sự chân thành và hiệu quả trong việc giải quyết vấn đề.

Bài viết liên quan: Hình thức phục hồi danh dự đối với người bị kế tội oan như thế nào?

Luật Minh Khuê xin tiếp nhận yêu cầu tư vấn của quý khách hàng qua số hotline: 1900.6162 hoặc email: lienhe@luatminhkhue.vn. Xin trân trọng cảm ơn!