Tham luận công tác tiếp nhận tin báo, tố giác tội phạm của công an xã

1. Thực trạng công tác tiếp nhận tin báo, tố giác tội phạm của công an xã

- Hạn chế trong vai trò kiểm sát của Viện kiểm sát

Theo quy định pháp luật hiện hành, Viện kiểm sát chỉ thực hiện nhiệm vụ kiểm sát đối với các cơ quan điều tra cấp huyện trở lên. Việc kiểm sát hoạt động "kiểm tra, xác minh sơ bộ" tố giác và tin báo về tội phạm tại các Công an cấp xã không thuộc phạm vi nhiệm vụ của Viện kiểm sát. Kết quả là, Viện kiểm sát không thể theo dõi đầy đủ và kịp thời việc tiếp nhận và xử lý tố giác từ Công an cấp xã. Điều này dẫn đến nguy cơ kéo dài thời gian giải quyết, nhất là khi Công an cấp xã có thể tiếp nhận tố giác nhưng chậm chuyển giao hoặc không chuyển giao đến các cơ quan điều tra có thẩm quyền. Nguy cơ bỏ sót tội phạm cũng trở nên rõ ràng nếu Công an cấp xã từ chối tiếp nhận hoặc xử lý không đúng cách các tố giác và tin báo về tội phạm.

- Thiếu đào tạo chuyên môn và cập nhật nghiệp vụ

Mặc dù lực lượng Công an cấp xã hiện nay đã được đào tạo chính quy, phần lớn vẫn chưa trải qua đào tạo nghiệp vụ điều tra chuyên sâu hoặc các khóa tập huấn về kiểm tra và xác minh tố giác, tin báo về tội phạm. Kết quả là, khi thực hiện nhiệm vụ tiếp nhận, lập hồ sơ, và kiểm tra, các cán bộ Công an cấp xã thường gặp khó khăn trong việc tuân thủ đầy đủ các quy định pháp luật. Việc lập hồ sơ và sử dụng biểu mẫu không chính xác, phân loại sai và chậm chuyển giao đến cơ quan điều tra có thẩm quyền đều là những vấn đề phổ biến.

- Mâu thuẫn trong quy định về trách nhiệm và quyền hạn

Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự năm 2015 không quy định rõ Công an xã là cơ quan thực hiện một số hoạt động điều tra. Tuy nhiên, Điều 44 của Luật này cho phép Công an xã thực hiện các hoạt động mang tính chất điều tra hình sự như tiếp nhận tố giác, lập biên bản tiếp nhận, lấy lời khai ban đầu và chuyển các tài liệu liên quan cho cơ quan điều tra có thẩm quyền. Sự khác biệt trong quy định giữa Công an xã và Công an phường, thị trấn – dù về vị trí hành chính là tương đương nhưng trách nhiệm và quyền hạn trong điều tra hình sự lại khác nhau – dẫn đến sự không đồng nhất trong việc thực hiện nhiệm vụ.

- Khó khăn trong xác định thời hạn giải quyết

Hiện nay, có sự phân chia quan điểm về thời hạn giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm khi Công an cấp xã tham gia vào quá trình này. Một quan điểm cho rằng Công an cấp xã chỉ thực hiện nhiệm vụ tiếp nhận và xác minh sơ bộ ban đầu, nên thời gian giải quyết tố giác, tin báo được tính từ khi cơ quan có thẩm quyền chính thức nhận thông tin. Quan điểm này dựa trên quy định tại khoản 1 Điều 147 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 và khoản 1 Điều 11 Thông tư liên tịch số 01/2017/TTLT-BCA-BQP-BTC-BNN&PTNT-VKSNDTC. Trong khi đó, quan điểm khác cho rằng, theo quy định tại Thông tư số 28/2020/TT-BCA và các quy định mới cập nhật, thời điểm tiếp nhận của Công an cấp xã cũng nên được tính vào thời hạn giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm. Sự khác biệt này dẫn đến việc chưa có sự đồng bộ trong việc xác định thời gian giải quyết, gây khó khăn trong công tá quản lý và theo dõi các vụ việc.

Tình trạng bất cập trong việc tiếp nhận, phân loại, và xử lý tố giác, tin báo về tội phạm của Công an cấp xã cần được xem xét và điều chỉnh để đảm bảo tính hiệu quả và đồng bộ trong công tác phòng chống tội phạm. Việc khắc phục những hạn chế này sẽ yêu cầu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, cập nhật và chuẩn hóa quy định pháp luật, đồng thời nâng cao trình độ chuyên môn của lực lượng Công an cấp xã

2. Nguyên nhân của tình trạng tiếp nhận tin báo, tố giác tội phạm của công an xã

Tình trạng tiếp nhận tin báo, tố giác tội phạm của công an xã hiện nay gặp phải nhiều vấn đề, và nguyên nhân của tình trạng này có thể được phân tích qua các khía cạnh sau:

- Thiếu hụt về cơ sở vật chất và trang thiết bị

+ Trang thiết bị hạn chế: Nhiều công an xã vẫn chưa được trang bị đầy đủ các thiết bị cần thiết để tiếp nhận và xử lý thông tin, chẳng hạn như hệ thống máy tính, phần mềm quản lý, và thiết bị ghi âm. Điều này gây khó khăn trong việc ghi chép và quản lý thông tin một cách hiệu quả.

+ Cơ sở vật chất không đáp ứng yêu cầu: Các trụ sở công an xã nhiều nơi còn thiếu điều kiện cơ sở vật chất phù hợp để tiếp nhận, bảo mật và xử lý thông tin tố giác một cách chuyên nghiệp.

- Thiếu nguồn nhân lực và đào tạo

+ Đội ngũ nhân sự hạn chế: Công an xã thường có quy mô nhỏ và thiếu nhân lực chuyên trách, dẫn đến việc nhân viên phải kiêm nhiệm nhiều công việc khác, không đủ thời gian để tập trung vào công tác tiếp nhận tin báo và tố giác.

+ Đào tạo chưa đầy đủ: Chưa có chương trình đào tạo và nâng cao kỹ năng chuyên sâu cho cán bộ công an xã về cách tiếp nhận, xử lý và phân loại thông tin tố giác tội phạm. Điều này có thể dẫn đến việc không nhận diện đúng mức độ nghiêm trọng của các vụ việc.

- Vấn đề về phối hợp và quy trình xử lý

+ Thiếu sự phối hợp hiệu quả: Sự phối hợp giữa công an xã với các đơn vị cấp huyện và cấp tỉnh trong việc tiếp nhận và xử lý tin báo còn nhiều bất cập. Thông tin có thể bị trì hoãn hoặc không được chuyển giao kịp thời.

+ Quy trình xử lý chưa đồng bộ: Quy trình tiếp nhận và xử lý tin báo tại các công an xã chưa được chuẩn hóa đồng bộ, dẫn đến sự khác biệt trong cách thực hiện ở các địa phương, gây khó khăn trong việc đảm bảo tính nhất quán và hiệu quả.

- Vấn đề về nhận thức và thái độ của cán bộ công an xã

+ Nhận thức chưa đầy đủ: Một số cán bộ công an xã có thể chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của việc tiếp nhận và xử lý thông tin tố giác, dẫn đến việc thiếu quan tâm hoặc trì hoãn trong công tác tiếp nhận.

+ Thái độ không phù hợp: Một số cán bộ có thể thiếu nhiệt huyết hoặc không xử lý công việc với tinh thần trách nhiệm cao, ảnh hưởng đến chất lượng tiếp nhận và xử lý tin báo.

- Vấn đề về quy định pháp lý và chính sách

+ Quy định chưa rõ ràng: Các quy định pháp lý về quy trình tiếp nhận và xử lý tin báo tội phạm tại cấp xã chưa rõ ràng hoặc thiếu sự hướng dẫn cụ thể, dẫn đến khó khăn trong việc thực hiện.

+ Chính sách không đồng bộ: Chính sách và hướng dẫn liên quan đến việc tiếp nhận và xử lý tin báo tội phạm có thể không đồng bộ hoặc chưa được cập nhật kịp thời để phù hợp với tình hình thực tế.

- Thiếu sự hỗ trợ từ cộng đồng và các tổ chức xã hội

+ Thiếu sự phối hợp từ cộng đồng: Một số cộng đồng có thể chưa chủ động phối hợp với công an xã trong việc báo cáo tội phạm do thiếu sự tin tưởng hoặc do các vấn đề về an ninh.

+ Hỗ trợ từ tổ chức xã hội không đủ: Các tổ chức xã hội và các tổ chức phi chính phủ chưa đủ sự tham gia hoặc hỗ trợ trong việc nâng cao nhận thức cộng đồng và giúp đỡ công an xã trong công tác tiếp nhận tin báo.

- Hạn chế ngân sách: Ngân sách dành cho công tác an ninh ở cấp xã thường hạn chế, dẫn đến việc không có đủ nguồn lực để đầu tư vào cơ sở vật chất, trang thiết bị và đào tạo nhân lực.

- Tính chất của tội phạm và văn hóa địa phương

+ Tính chất tội phạm phức tạp: Một số tội phạm có thể có tính chất phức tạp hoặc liên quan đến các yếu tố địa phương đặc thù, làm khó khăn trong việc tiếp nhận và xử lý thông tin một cách hiệu quả.

+ Văn hóa địa phương: Trong một số cộng đồng, có thể tồn tại các rào cản văn hóa hoặc tâm lý, khiến người dân ít sẵn sàng cung cấp thông tin hoặc tố giác tội phạm.

3. Giải pháp nâng cao hiệu quả tiếp nhận tin báo, tố giác tội phạm của công an xã

- Sửa đổi và bổ sung quy định pháp luật về quyền hạn của Viện kiểm sát

Để nâng cao hiệu quả trong việc tiếp nhận, lập hồ sơ, và kiểm tra, xác minh sơ bộ tố giác và tin báo về tội phạm tại cấp xã, cần thiết phải sửa đổi và bổ sung các quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 (BLTTHS) cùng các luật liên quan. Hiện tại, BLTTHS và Thông tư liên tịch số 01/2017 chưa quy định rõ ràng về nhiệm vụ và quyền hạn của Viện kiểm sát trong việc kiểm tra hoạt động của Công an cấp xã trong các bước tiếp nhận và xử lý tố giác. Việc bổ sung quy định này là rất quan trọng, vì đây là giai đoạn then chốt trong việc phòng chống oan sai và bỏ lọt tội phạm. Việc tạo ra cơ chế kiểm soát rõ ràng sẽ giúp đảm bảo rằng tất cả tố giác và tin báo về tội phạm đều được xử lý một cách đầy đủ và kịp thời.

- Thống nhất quy định về thời điểm tính hạn giải quyết tố giác

Cần có sự thống nhất về cách tính thời điểm bắt đầu thời hạn giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm khi Công an cấp xã lập biên bản chuyển giao hồ sơ cho cơ quan điều tra có thẩm quyền. Để tránh những hiểu lầm và bất đồng, cần ban hành văn bản quy định rõ ràng rằng thời hạn giải quyết tố giác được tính từ khi cơ quan điều tra có thẩm quyền tiếp nhận thông tin, chứ không phải từ khi Công an cấp xã lập biên bản tiếp nhận. Việc làm này sẽ giúp tạo sự đồng nhất trong việc áp dụng pháp luật và đảm bảo quy trình giải quyết tố giác được thực hiện đúng thời hạn.

- Xây dựng quy chế phối hợp giữa các cơ quan liên quan

Đề xuất xây dựng quy chế phối hợp giữa Công an và Viện kiểm sát cấp huyện để quy định rõ công tác phối hợp và hướng dẫn Công an cấp xã trong việc thực hiện nhiệm vụ. Quy chế này cần đảm bảo rằng mọi tố giác và tin báo về tội phạm được tiếp nhận và giải quyết đúng theo quy định pháp luật, từ đó hạn chế oan sai và bỏ lọt tội phạm. Việc phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan sẽ giúp cải thiện chất lượng công tác điều tra và nâng cao hiệu quả phòng chống tội phạm.

- Tăng cường kiểm tra và hướng dẫn từ các cơ quan cấp trên

Lãnh đạo Công an huyện, Điều tra viên, và các cán bộ liên quan từ Viện kiểm sát huyện cần nghiêm chỉnh thực hiện đúng các quy định của BLTTHS và pháp luật có liên quan. Định kỳ và đột xuất, các cơ quan này nên kiểm tra, hướng dẫn Công an cấp xã thực hiện đúng nhiệm vụ của mình trong việc tiếp nhận, lập hồ sơ, và kiểm tra tố giác. Đồng thời, cơ quan điều tra cấp huyện cần thông báo kết quả giải quyết cho người tố giác, báo tin, và Công an cấp xã nơi tiếp nhận ban đầu, nhằm tạo sự minh bạch và hiệu quả trong công tác điều tra.

- Tăng cường sự phối hợp trong việc kiểm tra và hướng dẫn

Cơ quan điều tra Công an huyện cần thường xuyên kiểm tra và hướng dẫn Công an cấp xã trong việc thực hiện nhiệm vụ. Các cuộc kiểm tra nên được thực hiện theo kế hoạch và có sự tham gia của Viện kiểm sát. Việc kiểm tra cần có văn bản yêu cầu rõ ràng, và các kiểm sát viên phải chủ động phối hợp trong việc kiểm tra và hướng dẫn. Đồng thời, cần nghiên cứu và xây dựng các chuyên đề liên quan đến điều tra hình sự, đặc biệt là cho các địa bàn có tính chất đặc thù, nhằm nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ Công an cấp xã.

- Nâng cao chất lượng công tác kiểm sát thông qua kiểm tra trực tiếp

Trong điều kiện hiện tại, Viện kiểm sát cấp huyện cần thực hiện kiểm tra đối với Công an cấp xã thông qua các cuộc trực tiếp kiểm sát tại cơ quan điều tra cấp huyện. Cơ quan điều tra Công an huyện phải phối hợp với Đoàn trực tiếp kiểm sát của Viện kiểm sát để cung cấp hồ sơ và sổ sách liên quan. Đối với các tố giác, tin báo về tội phạm còn chưa thống nhất nhận thức, CQĐT Công an huyện và Viện kiểm sát huyện cần họp đánh giá và báo cáo kịp thời về Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh và Viện kiểm sát tỉnh để xin ý kiến chỉ đạo.

- Yêu cầu cập nhật thông tin và bàn giao hồ sơ đúng quy định

Lãnh đạo và cán bộ Công an cấp xã khi tiếp nhận tố giác và tin báo về tội phạm phải cập nhật đầy đủ thông tin vào sổ tiếp nhận và thực hiện nghiêm túc việc xác minh ban đầu theo quy định. Việc bàn giao hồ sơ và tài liệu liên quan phải được thực hiện đúng thời hạn và lập biên bản cụ thể. Khi chuyển giao tố giác và tin báo cho cơ quan điều tra có thẩm quyền, Công an cấp xã cần thông báo cho Viện kiểm sát huyện biết để đảm bảo quy trình được thực hiện đúng quy định.

Những kiến nghị và giải pháp trên nhằm mục đích cải thiện quy trình tiếp nhận và xử lý tố giác, tin báo về tội phạm tại cấp xã, từ đó nâng cao hiệu quả công tác điều tra và bảo vệ quyền lợi của công dân. Để đạt được mục tiêu này, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, cập nhật và chuẩn hóa các quy định pháp luật, và nâng cao trình độ chuyên môn của lực lượng Công an cấp xã.

Ngoài ra, có thể tham khảo: Nếu nhiều cơ quan cùng có thẩm quyền giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm thì giải quyết như thế nào. Còn khúc mắc, liên hệ 1900.6162 hoặc gửi email tới: lienhe@luatminhkhue.vn để được hỗ trợ. Xin cảm ơn.