Thẩm quyền quyết định việc xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo trình tự, thủ tục rút gọn được quy định thế nào?

Một trong những hoạt động cơ bản của cơ quan Nhà nước là xây dựng pháp luật (hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật), hoạt động này có ý nghĩa quyết định đối với chất lượng cũng như hiệu quả của công tác quản lý Nhà nước. Thẩm quyền quyết định việc xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo trình tự, thủ tục rút gọn được quy định như thế nào ?

1. Khái niệm về văn bản quy phạm pháp luật

Theo quy định tại điều 2 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2015 thì văn bản quy phạm pháp luật có khái niệm như sau:

"Văn bản quy phạm pháp luật là văn bản có chứa quy phạm pháp luật, được ban hành theo đúng thẩm quyền, hình thức, trình tự, thủ tục quy định trong Luật này. Văn bản có chứa quy phạm pháp luật nhưng được ban hành không đúng thẩm quyền, hình thức, trình tự, thủ tục quy định trong Luật này thì không phải là văn bản quy phạm pháp luật."

2. Ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo trình tự, thủ tục rút gọn là gì?

Ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo trình tự, thủ tục rút gọn chính thức được quy định lần đầu tại Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008. Việc xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo trình tự, thủ tục rút gọn là việc ban hành văn bản khi có đủ điều kiện theo quy định của pháp luật nhưng với trình tự đơn giản hơn so với trình tự ban hành thông thường nhằm ban hành văn bản kịp thời, nhanh chóng nhưng vẫn bảo đảm đúng pháp luật. Qua từng thời kì, các lần sửa đổi, bổ sung cho chặt chẽ, phù hợp với thực tiễn thì đến nay Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2020 (gọi tắt là Luật sửa đổi, bổ sung năm 2020) đã quy định rõ ràng về các trường hợp, thẩm quyền ban hành và trình tự, thủ tục ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo trình tự, thủ tục rút gọn. 

3. Các trường hợp ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo trình tự, thủ tục rút gọn

Khoản 44, điều 1, Luật sửa đổi, bổ sung năm 2020 quy định năm nhóm trường hợp ban hành văn bản theo trình tự, thủ tục rút gọn như sau:

- Trường hợp khẩn cấp theo quy định của pháp luật về tình trạng khẩn cấp; trường hợp đột xuất, khẩn cấp trong phòng, chống thiên tai, dịch bệnh, cháy, nổ; trường hợp cấp bách để giải quyết những vấn đề phát sinh trong thực tiễn.

- Trường hợp cần ngưng hiệu lực toàn bộ hoặc một phần của văn bản quy phạm pháp luật để kịp thời bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân

- Trường hợp cần sửa đổi ngay cho phù hợp với văn bản quy phạm pháp luật mới đuọc ban hành; trường hợp cần ban hành ngay văn bản quy phạm pháp luật để thực hiện Điều ước quốc tế có liên quan mà Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên

- Trường hợp cần bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ văn bản quy phạm pháp luật trái pháp luật hoặc không còn phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội

- Trường hợp cần kéo dài thời hạn áp dụng toàn bộ hoặc một phần của văn bản quy phạm pháp luật trong một thời hạn nhất định để giải quyết những vấn đề cấp bách phát sinh trong thực tiễn.

4. Thẩm quyền quyết định việc xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo trình tự thủ tục rút gọn

Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật có quy định cụ thể thẩm quyền quyết định việc xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo trình tự, thủ tục rút gọn đối với từng loại văn bản quy phạm pháp luật ở Trung ương và địa phương. Điều 147 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2015 (được bổ sung bởi khoản 45 điều 1 Luật sửa đổi, bổ sung 2020) quy định cụ thể như sau:

- Uỷ ban thường vụ Quốc hội quyết định việc áp dụng trình tự, thủ tục rút gọn trong xây dựng, ban hành pháp lệnh, nghị quyết của Uỷ ban thường vụ Quốc hội; trình Quốc hội quyết định việc áp dụng trình tự, thủ tục rút gọn trong xây dựng, ban hành luật, nghị quyết của Quốc hội.

- Chủ tịch nước quyết định việc áp dụng trình tự, thủ tục rút gọn trong xây dựng, ban hành lệnh, quyết định của Chủ tịch nước.

- Thủ tướng Chính phủ quyết định việc áp dụng trình tự, thủ tục rút gọn trong xây dựng, ban hành nghị định của Chính phủ, quyết định của Thủ tướng Chính phủ; quyết định việc áp dụng trình tự, thủ tục rút gọn đối với thông tư của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ ban hành trong trường hợp cấp bách để giải quyết những vấn đề phát sinh trong thực tiễn. Văn bản đề nghị Thủ tướng Chính phủ quyết định áp dụng trình tự, thủ tục rút gọn đối với thông tư của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ quy định tại khoản này phải kèm theo ý kiến bằng văn bản của Bộ trưởng Bộ Tư pháp.

- Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, Chánh án Toà án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tổng Kiểm toán nhà nước quyết định việc áp dụng trình tự, thủ tục rút gọn đối với văn bản quy phạm pháp luật do mình ban hành trong trường hợp cần ngưng hiệu lực toàn bộ hoặc một phần của văn bản quy phạm pháp luật để kịp thời bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân hoặc trường hợp cần bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ văn bản quy phạm pháp luật trái pháp luật hoặc không còn phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội

- Thường trực Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định việc áp dụng trình tự, thủ tục rút gọn trong xây dựng, ban hành nghị quyết của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh; Chủ tịch Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh quyết định việc áp dụng trình tự, thủ tục rút gọn trong xây dựng, ban hành quyết định của Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh.

Trên đây là quy định về thẩm quyền quyết định việc xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo trình tự, thủ tục rút gọn. Để hiểu rõ hơn về vấn đề này bạn nên tham khảo thêm tại Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2015 .

5. Trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo trình tự thủ tục rút gọn

Việc xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo trình tự, thủ tục rút gọn được thực hiện như sau:

- Cơ quan chủ trì soạn thảo tổ chức việc soạn thảo;

- Cơ quan chủ trì soạn thảo có thể tổ chức lấy ý kiến đối tượng chịu sự tác động trực tiếp của văn bản, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan về dự thảo văn bản. Trong trường hợp lấy ý kiến bằng văn bản thì thời hạn lấy ý kiến không quá 20 ngày

- Trong thời hạn 07 ngày kể từ ngày nhận được hồ sơ dự án, dự thảo, cơ quan thẩm định có trách nhiệm thẩm định, cơ quan chủ trì thẩm tra có trách nhiệm thẩm tra dự thảo văn bản.

- Xem xét, thông qua: luật quy định Hội đồng nhân dân cấp tỉnh xem xét, thông qua dự thảo nghị quyết tại kỳ họp gần nhất theo trình tự quy định tại điều 126 của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật; Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh xem xét, thông qua dự thảo quyết định tại phiên họp gần nhất theo trình tự quy định tại Điều 132 của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Đồng thời, văn bản quy phạm pháp luật sau khi ký ban hành phải được đăng tải ngay trên cổng thông tin điện tử của cơ quan ban hành và phải được đưa tin trên phương tiện thông tin đại chúng; đăng Công báo trong thời hạn theo quy định.

Như vậy, việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo trình tự, thủ tục rút gọn không bắt buộc phải tổ chức lấy ý kiến góp ý đối với dự thảo văn bản; thời gian thẩm định, thẩm tra được rút ngắn hơn. Điểm đáng lưu ý đối với văn bản ban hành theo trình tự, thủ tục rút gọn là hiệu lực thi hành có thể có hiệu lực kể từ ngày thông qua hoặc kể từ ngày ký ban hành, đáp ứng được những yêu cầu khẩn cấp, cần thiết của công tác ban hành văn bản quy phạm pháp luật phục vụ yêu cầu quản lý nhà nước.