Văn bản dưới luật là gì? Các loại văn bản dưới luật

1. Văn bản dưới luật là gì?

Văn bản dưới luật là tên gọi chung các văn bản mà nội dung là quy phạm pháp luật do các cơ quan quản lý nhà nước ở trung ương, cơ quan quyền lực nhà nước, quản lý nhà nước ở địa phương, ban hành để cụ thể hóa một vấn đề được luật, nghị quyết của Quốc hội, được pháp lệnh, nghị quyết của Uỷ ban thường vụ Quốc hội giao, hay để thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình được quy định trong Hiến pháp, Luật tổ chức. Văn bản dưới luật không được trái với hiến pháp, với luật.

2. Sự khác nhau giữa văn bản luật và văn bản dưới luật

3. Các loại văn bản dưới luật

3.1 Pháp lệnh

Pháp lệnh được ban hành bởi Uỷ ban thường vụ Quốc hội để quy định những vấn đề được Quốc hội giao.

Pháp lệnh được thông qua khi qua sửa tổng số thành viên Uỷ ban thường vụ Quốc hội biểu quyết tán thành và có hiệu lực khi Chủ tịch nước ký lệnh công bố (Trước 15 ngày kể từ ngày được thông qua). Pháp lệnh là một văn bản quy phạm pháp luật, có đầy đủ các đặc điểm như: Được ban hành bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền, thể hiện ý chí của chủ thể ban hành, được đảm bảo bằng quyền lực nhà nước và mang tính bắt buộc thực hiện.

Pháp lệnh thường quy định và điều chỉnh những mối quan hệ xã hội quan trọng, cơ bản nhưng chưa được văn bản luật quy định một cách chi tiết hoặc chưa được Quốc hội quy định. Pháp lệnh ban hành một thời gian có thể được xem xét trở thành văn bản Luật.

>> Xem chi tiết: Pháp lệnh là gì Sự khác biệt pháp lệnh và Luật? Ví dụ pháp lệnh

3.2 Nghị quyết

Nghị quyết là một trong những văn bản quy phạm pháp luật hiện nay, có nhiều cơ quan được pháp ban hành Nghị quyết với những mục đích và nội dung khác nhau. Tuy nhiên, vẫn phải đảm bảo đúng trình tự, thủ tục được quy định trong Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật và các luật khác có liên quan

Nghị quyết thường được ban hành với những nội dung như:

• Quốc hội ban hành Nghị quyết để quy định: Tỷ lệ phân chia các khoản thu và nhiệm vụ chi giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương; thực hiện thí điểm một số chính sách mới thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội nhưng chưa có luật điều chỉnh hoặc khác với quy định của luật hiện hành,...
• Nghị quyết của Uỷ ban thường vụ Quốc hội ban hành để giải thích Hiến pháp, Luật, Pháp lệnh; hướng dẫn hoạt động của Hội đồng nhân dân;...
• Nghị quyết liên tịch giữa Uỷ ban thường vụ Quốc hội hoặc Chính phủ với Đoàn chủ tịch Uỷ ban trung ương Mặt trận tổ quốc Việt Nam được ban hành để quy định chi tiết những vấn đề được luật giao.
• Nghị quyết của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn việc áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử thông qua tổng kết việc áp dụng luật, giám đốc việc xét xử.
• Nghị quyết của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quy định chi tiết điều, khoản, điểm được giao trong văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên;...
• Ngoài ra, Hội đồng nhân dân cấp huyện, cấp xã cũng được phép ban hành Nghị quyết.

>> Xem chi tiết: Nghị quyết là gì? Thẩm quyền ban hành và nội dung của nghị quyết

 3.3 Sắc lệnh

Sắc lệnh được hiểu như một mệnh lệnh, một văn bản do người đứng đầu nhà nước ban hành để quy định những điều quan trọng, cấp thiết, mang tính bắt buộc, khẩn cấp, thường được ban hành và áp dụng trong những hoàn cảnh đặc biệt.

Trong hệ thống văn bản quy phạm pháp luật hiện nay được quy định tại Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật thì không có Sắc lệnh. Tuy nhiên, có thể hiểu "Lệnh" của Chủ tịch nước ở khoản 4 Điều 4 Luật này tương đương như Sắc lệnh.

 3.4 Nghị định

Nghị định là văn bản quy phạm pháp luật được Chính phủ ban hành để quy định chi tiết điều, khoản, điểm được giao trong Luật, Nghị quyết của Quốc hội, Pháp lệnh, Nghị quyết của Uỷ ban thường vụ Quốc hội, Lệnh, Quyết định của Chủ tịch nước,...Ngoài ra còn được ban hành để quy định những quyền lợi và nghĩa vụ của người dân theo Hiến pháp và Luật hiện hành.

Nghị định có vai trò quan trọng trong hệ thống văn bản pháp luật hiện nay, được Chính phủ ban hành theo trình tự, thủ tục luật định, mang tính bắt buộc và được đảm bảo thực hiện bởi Nhà nước.

>> Tham khảo: Nghị định là gì? Thẩm quyền ban hành và nội dung của nghị định

 3.5 Quyết định

Quyết định được ban hành bởi nhiều cá nhân, cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Mỗi chủ thể khác nhau sẽ ban hành Quyết định với những nội dung và mục đích khác nhau.

• Quyết định của Chủ tịch nước, Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, Quyết định của Tổng kiểm toán nhà nước (Quyết định có tính chất là văn bản quy phạm pháp luật)
• Quyết định của Uỷ ban nhân dân các cấp (Quyết định có tính chất là văn bản áp dụng pháp luật)

 3.6 Thông tư

Thông tư được cơ quan có thẩm quyền ban hành với mục đích chính là giải thích, hướng dẫn cụ thể, chi tiết những quy định được giao trong Luật hoặc những văn bản mang tính chuyên môn, những văn bản thuộc phạm vi quản lý từng ngành.

Thông tư được ban hành bởi Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ. Bên cạnh đó còn có Thông tư liên tịch giữa Chánh án Tòa án nhân dân tối cao với Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao; Thông tư liên tịch giữa Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ với Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao.

>> Xem thêm: Thông tư là gì? Thẩm quyền ban hành và nội dung thông tư

4. Soạn thảo, ban hành văn bản quy phạm pháp luật có vai trò như thế nào?

Công tác soạn thảo, ban hành và quản lý văn bản nói chung và văn bản quy phạm pháp luật nói riêng có vị trí quan trọng, diễn ra thường xuyên trong hoạt động quản lý của các cơ quan nhà nước từ trung ương đến địa phương. Trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình, các chủ thể ban hành văn bản quy phạm pháp luật nhằm thực hiện hoạt động quản lý một cách có hiệu quả nhất. Bởi văn bản quy phạm pháp luật là phương tiện ghi lại và truyền đạt các quyết định quản lý hình thành trong họat động quản lý của các cơ quan nhà nước cũng như cá nhân có thẩm quyền. Vì thế, văn bản quy phạm pháp luật luôn thể hiện tính pháp lý, tính mệnh lệnh, quản lý điều hành, tính thống nhất về hình thức, nội dung của từng loại phản ánh kết quả hoạt động quản lý trên các lĩnh vực. Hiện nay có nhiều quan điểm khác nhau về văn bản quy phạm pháp luật.

Quan điểm thứ nhất cho rằng : Văn bản quy phạm pháp luật là hình thức thể hiện ý chí của chủ thể có thẩm quyền, thể hiện dưới dạng ngôn ngữ viết, được ban hành theo hình thức, thủ tục do pháp luật quy định, nhằm đạt được mục tiêu quản lý đề ra.

Quan điểm thứ hai khẳng định : Văn bản quy phạm pháp luật là văn bản được ban hành bởi chủ thể có thẩm quyền theo hình thức, thủ tục do pháp luật quy định, có nội dung là ý chí của Nhà nước, luôn mang tính bắt buộc và được đảm bảo thực hiện bằng sức mạnh của Nhà nước

Hai quan điểm trên chủ yếu khác nhau về ngôn ngữ, còn các dấu hiệu thuộc tính của văn bản quy phạm pháp luật về cơ bản là tương tự nhau. Tuy nhiên, tác giả cho rằng, quan điểm thứ nhất coi ngôn ngữ viết là dấu hiệu đặc trưng của văn bản quy phạm pháp luật là chưa thuyết phục bởi lẽ văn bản của các tổ chức xã hội như Nghị quyết của Đảng Cộng sản Việt Nam, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam,...đều được thể hiện bằng ngôn ngữ viết. Còn quan điểm thứ hai định nghĩa văn bản quy phạm pháp luật theo truyền thống lấy khái niệm rộng hơn (văn bản) để nhấn mạnh văn bản quy phạm pháp luật là một loại của văn bản nói chung. Cách định nghĩa này chưa khẳng định và gọi tên chính xác bản chất của văn bản quy phạm pháp luật.
 

Vừa rồi Luật Minh Khuê đã trình bày nội dung về Văn bản dưới luật là gì? Các loại văn bản dưới luật? Nếu quý bạn đọc còn thắc mắc gì xin vui lòng liên hệ đến tổng đài tư vấn pháp luật trực tuyến 24/7 1900.6162. Xin chân thành cảm ơn!