Yêu cầu đối với việc hoàn thiện nguồn của luật hình sự Việt Nam hiện nay

Những hạn chế còn tồn tại chính là bởi nguồn luật hình sự chưa đáp ứng được đòi hỏi của nền kinh tế xã hội. Cùng tìm hiểu yêu cầu đối với việc hoàn thiện nguồn của luật hình sự Việt Nam hiện nay trong bài viết dưới đây:

>> Luật sư tư vấn pháp luật Hình sự, gọi: 1900 6162

Trả lời:

1. Nguồn của luật hình sự là gì?

Nguồn luật hình sự Việt Nam là phương thức tồn tại của luật hình sự Việt Nam, là hình thức bên ngoài chứa đựng nội dung, đồng thời là hình thức xác định phạm vi giới hạn của luật hình sự Việt Nam về không gian, thời gian và đối tượng chịu tác dộng trong một giai đoạn lịch sử cụ thể.

2. Vì sao phải yêu cầu đối với việc hoàn thiện nguồn của luật hình sự

Pháp luật, trong đó có luật hình sự, là một hiện tượng của thượng tầng kiến trúc xã hội. Sự xuất hiện, tồn tại, vận động, phát triển của pháp luật hình sự mang tính chất khách quan và tuân theo những quy luật khách quan nhất định. Tuy nhiên, khác với các quy luật tự nhiên, quy luật vận động của pháp luật, như các quy luật xã hội khác chỉ có thể được thực hiện qua hoạt động có ý thức của con người. Con người, do vậy, cũng góp phần tích cực vào sự hoàn thiện của pháp luật hình sự qua các hoạt động của họ thực hiện phù hợp với các quy luật khách quan. Trên tinh thần này, việc hoàn thiện nguồn luật hình sự Việt Nam hiện nay là điều hoàn toàn có thể và cần thiết nên xúc tiến thực hiện vì sự phát triển chung của đất nước. Để có những phương hướng hợp lý và khoa học, cần thiết phải đặt vấn đề hoàn thiện nguồn luật hình sự trước những yêu cầu, đòi hỏi cụ thể của sự phát triển mang tính hiện thời của xã hội Việt Nam.

3. Yêu cầu của việc phát triền kinh tế - xã hội đối với việc hoàn thiện nguồn luật hình sự Việt Nam

Chính sách phát triển kinh tế của Nhà nước Việt Nam hiện nay được thể hiện qua tinh thần Điều 12 Hiến pháp năm 2013 là xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ trên cơ sở phát huy nội lực, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế; phát huy mọi năng lực sản xuất, mọi tiềm năng của các thành phần kinh tế gồm kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể, kinh tế cá thể, tiểu chủ, kinh tế tư bản tư nhân, kinh tế tư bản nhà nưổc và kinh tế có vốn đầu tư nưóc ngoài dưới nhiều hình thức; thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước; thúc đẩy xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật, mỏ rộng hợp tác kinh tế, khoa học, kỹ thuật và giao lưu vối thị trường thế giới; thúc đẩy sự hình thành, phát triển và từng bước hoàn thiện các loại thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

Để thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nưởc với mục tiêu “đến năm 2025 nước ta cơ bản trở thành một nưởc công nghiệp theo hướng hiện đại”, Nhà nước khuyến khích phát triển công nghiệp công nghệ cao, công nghệ phần mềm và công nghiệp bổ trợ có lợi thế cạnh tranh; phát triển các khu kinh tế mở, các đặc khu kinh tế, khu công nghiệp và khu chế xuất, đồng thời tạo điều kiện để các thành phần kinh tế tham gia phát triển các ngành công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng, sản xuất tư liệu sản xuất quan trọng theo hướng hiện đại; cải thiện môi trường pháp lý và kinh tế, đa dạng hoá các hình thức và cơ chế để thu hút nguồn lực của các nhà đầu tư nước ngoài vào những lĩnh vực, ngành, nghề kinh doanh quan trọng; phát triển và nâng cao chất lượng một số ngành như vận tải, thương mại, du lịch, tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, bưu chính - viễn thông.

Nhà nước phát triển đồng bộ và quyết tâm quản lý có hiệu quả sự vận hành của các loại thị trường cơ bản như thị trường hàng hoá dịch vụ, thị trường tài chính, thị trường bất động sản, thị trường sức lao động và thị trường khoa học - công nghệ theo cơ chế cạnh tranh lành mạnh.

Mong muốn đạt được sự phát triển bền vững, Nhà nước Việt Nam xác định thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội ngay trong từng bước và từng chính sách phát triển; tăng trưởng kinh tế đi đôi với phát triển vãn hoá, y tế, giáo dục, giải quyết tốt các vấn đề xã hội vì mục tiêu phát triển con người.

Thực hiện chính sách phát triển kinh tế - xã hội nói trên, Nhà nước sử dụng ba công cụ cơ bản là kế hoạch (quy hoạch, chiến lược), chính sách và pháp luật. Yêu cầu cơ bản đối với pháp luật, nói chung, trong đó có luật hình sự là phải tạo được một môi trường pháp lý thuận lợi để phát huy các nguồn lực của xã hội cho phát triển, duy trì cạnh tranh lành mạnh, công khai, minh bạch, có trật tự, kỷ cương.

Như vậy, sự phát triển nguồn luật hình sự, trước hết phải đáp ứng yêu cầu bảo vệ nền sản xuất xã hội, thúc đẩy công nghiệp hoá, hiện đại hoá, bảo đảm sự phát triển bình thường của các thành phần kinh tế trong cơ chế thị trường. Cùng với việc ban hành các văn bản pháp luật về sở hữu, vấn đề bảo vệ quyền sở hữu, chống mọi hành vi phá hoại, chiếm đoạt, gây thiệt hại cho tài sản của người khác bằng biện pháp pháp luật hình sự đòi hỏi phải hoàn thiện thêm một bước nguồn luật hình sự về các tội xâm phạm sở hữu tài sản. Nguồn luật hình sự Việt Nam trong lĩnh vực bảo vệ sở hữu trí tuệ, bảo vệ các quyền, lợi ích chính đáng của những người sản xuất, kinh doanh hợp pháp cũng đòi hỏi phải có sự bổ sung và hoàn thiện hơn.

Nhiệm vụ phát triển đồng bộ, minh bạch các loại thị trường cơ bản ở Việt Nam hiện nay cũng đặt ra nhiều vấn để đối với việc hoàn thiện nguồn luật hình sự. Thị trường mang tính phổ cập nhất là thị trường hàng hoá, dịch vụ thông thường. Tham gia thị trường này bao gồm một hệ thống chủ thể rất đa dạng, từ các cá nhân (là công dân Việt Nam hoặc cá nhân khác), tổ chức có tư cách pháp nhân hoặc không có tư cách pháp nhân, có đăng ký kinh doanh hoặc không đăng ký kinh doanh bảo đảm cho hoạt động tạo ra và trao đổi các loại hàng hoá, dịch vụ đáp ứng nhu cầu sản xuất, sinh hoạt bình thường trong xã hội. Để bảo đảm cho thị trường hàng hoá, dịch vụ phát triển, cần chông mọi hành vi kinh doanh trái phép, chống các hành vi đầu cơ gây thiệt hại cho thị trường và người tiêu dùng, cấm sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng hoá mà Nhà nước cấm kinh doanh, các vật phẩm, văn hoá phẩm trái với thuần phong mỹ tục, không có lợi cho sự phát triển nhân cách con người. Nguồn pháp luật hình sự Việt Nam đấu tranh với những loại hành vi này rõ ràng còn chưa đáp ứng được với yêu cầu của việc bảo đảm phát triển thị trường, rất cần tiếp tục hoàn thiện.

Thị trường tài chính, tiền tệ ở Việt Nam mới hình thành và còn chưa thực sự phát triển. Sau sự đổ vỡ hàng loạt của các “quỹ tín dụng nhân dân” những năm 80-90 thế kỷ trước, hệ thống văn bản pháp luật liên quan đến tổ chức và hoạt động của các ngân hàng thương mại, các loại hình tổ chức tín dụng khác được xây dựng theo những chuẩn mực chung của quốc tế, tạo cơ sở pháp lý cho hoạt động quản lý nhà nước và kinh doanh trong lĩnh vực đặc thù này. Tuy nhiên, pháp luật hình sự bảo đảm cho hoạt động bình thường của thị trường tài chính, tiền tệ Việt Nam hiện nay còn quá giản lược và thiếu nhiều quy định cụ thể. Yêu cầu phát triển thị trường tài chính, tiền tệ trong thời gian tới đòi hỏi phải có sự hoàn thiện một cách khẩn trương nguồn luật hình sự Việt Nam trong lĩnh vực này.

Gắn liền với thị trường tài chính, tiền tệ là thị trường chứng khoán. Đây là loại hình thị trường xuất hiện từ lâu trên thế giới nhưng vẫn còn ở dạng sơ khai đối với nước ta. Gần đây, Bộ luật hình sự đã được bổ sung thêm một số tội phạm liên quan đến hoạt động chứng khoán nhưng sự bổ sung này còn mang tính chất tình thế và chưa cụ thể. Sự nhạy cảm và quan trọng của thị trường chứng khoán đòi hỏi cần tiếp tục phải hoàn thiện hơn các quy định pháp luật về hoạt động chứng khoán nói chung cũng như nguồn luật hình sự làm cơ sở pháp lý xử lý hành vi trái pháp luật liên quan đến hoạt động này.

Thị trường đất đai và bất động sản phát triển ở nước ta trong nhiều năm qua rất thiếu minh bạch và khó kiểm soát. Hệ thống pháp luật về đất đai không ổn định và quá phức tạp. Pháp luật hình sự đấu tranh với các vi phạm pháp luật trong lĩnh vực này chưa thực sự đáp ứng được yêu cầu lành mạnh hoá và phát triển thị trường bất động sản, cần thiết phải được hoàn thiện hơn.

Thị trường lao động, nhất là thị trường xuất khẩu lao động ra nước ngoài trong những năm qua tuy có sự phát triển song chưa đáp ứng được các yêu cầu thực tế. Hành vi vi phạm trong lĩnh vực này xảy ra ngày một nhiều, một số hành vi có tính nguy hiểm cao cho xã hội cần thiết phải được xử lý về mặt hình sự. Nguồn luật hình sự Việt Nam cần được hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu này, qua đó thúc đẩy hơn nữa thị trường lao động trong thời gian tới.

Các vấn đề liên quan đến bảo vệ môi trường, bảo đảm an sinh xã hội cũng đặt ra những yêu cầu mới ngày càng bức thiết. Sự phát triển nguồn luật hình sự Việt Nam cần đáp ứng được những yêu cầu đó.

4. Yêu cầu của việc hội nhập quốc tế đối với việc hoàn thiện nguồn luật hình sự Việt Nam

Toàn cầu hoá, tự do thương mại và hội nhập quốc tế là xu hướng chung của thời đại, của mọi quốc gia, trong đó có Việt Nam. Quan điểm của Đảng cầm quyền Việt Nam là “thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hoà bình, hợp tác và phát triển; chính sách đối ngoại rộng mở, đa phương hoá, đa dạng hoá các quan hệ quốc tế. Chủ động và tích cực hội nhập kinh tế quốc tế, đồng thời mở rộng hợp tác quốc tế trên các lĩnh vực khác. Việt Nam là bạn, đối tác tin cậy của các nước trong cộng đồng quốc tế, tham gia tích cực vào tiến trình hợp tác quốc tế và khu vực”

Thể chế hoá quan điểm nói trên, Điều 12 Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 quy định rõ: “Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển; đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ, chủ động và tích cực hội nhập, hợp tác quốc tế trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng, cùng có lợi; tuân thủ Hiến chương Liên hợp quốc và điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên; là bạn, đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế vì lợi ích quốc gia, dân tộc, góp phần vào sự nghiệp hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới”.

Trong bối cảnh hiện nay, tình hình thế giới có nhiều diễn biến phức tạp, các quốc gia vừa hợp tác, vừa đấu tranh với nhau vì quyền lợi, lợi ích của quốc gia, dân tộc mình. Để thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ “giữ vững môi trường hoà bình, tạo điều kiện quốc tế thuận lợi cho công cuộc đổi mới, đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”, những yêu cầu đặt ra sự phát triển nguồn luật hình sự Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế có thể kể đến là:

- Việt Nam phải phát triển các loại nguồn luật hình sự phù hợp để nội luật hoá các cam kết quốc tế ghi nhận trong các điều ước quốc tế đã ký kết hoặc tham gia;

- Phải hài hoà hoá không những về nội dung mà còn cả về hình thức (nguồn luật) cho phù hợp với những thông lệ chung của thế giới và khu vực;

- Phải có những hình thức và biện pháp tăng cường tính công khai, minh bạch, tính có thể dự đoán trước của nguồn luật Việt Nam nói chung, nguồn luật hình sự nói riêng;

- Phải tính đến các yếu tố quốc tế (pháp luật hình sự quốc tế, cơ chế tài phán hình sự quốc tế) trong quá trình mở rộng, hoàn thiện nguồn luật hình sự của mình.

5. Yêu cầu của xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa đối với việc hoàn thiện nguồn luật hình sự Việt Nam

Dân chủ là một trong những giá trị phổ quát mang tính nền tảng cửa xã hội hiện đại. Dân chủ có mối quan hệ chặt chẽ với nhà nước pháp quyền và là “bản chất của nhà nước pháp quyền” . Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng Cộng sản Việt Nam khẳng định: “Dân chủ xã hội chủ nghĩa vừa là mục tiêu vừa là động lực của công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, thể hiện mối quan hệ gắn bó giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân”. Để mở rộng và phát huy dân chủ, cần tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa theo hướng “bảo đảm nguyên tắc tất cả quyền lực nhà nưốc đều thuộc về nhân dân; quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp giữa câc cơ quan trong việc thực hiện quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp. Hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng tính cụ thế, khả thi của các quy định trong văn bản pháp luật. Xây dựng, hoàn thiện cơ chế kiểm tra, giám sát tính hợp hiến, hợp pháp trong các hoạt động và quyết định của các cơ quan công quyền” .

Việc mở rộng và phát huy dân chủ, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, về phía chủ quan là chủ trương, đường lối, ý chí chính trị của Đảng cầm quyền, vể phía khách quan, là một sự vận động mang tính quy luật trong quá trình phát triển của Nhà nước và xã hội Việt Nam hiện đại. Sự vận động mang tính quy luật này, tất yếu sẽ tác động, ảnh hưởng tới sự phát triển, hoàn thiện nguồn luật hình sự Việt Nam.

Nguồn luật hình sự Việt Nam phải phát triển theo hưởng đa dạng hoá hình thức để chứa đựng, phản ánh ngày càng sâu sắc và có hiệu quả hơn những nội dung mang tính nhân bản của Luật hình sự Việt Nam trong việc bảo vệ những giá trị xã hội cơ bản ghi nhận trong Hiến pháp Việt Nam, đặc biệt là bảo vệ các quyền cơ bản của con người như quyền sống, quyền tự do, quyền sở hữu tài sản, v.v. trước mọi hành vi phạm tội.

Nguồn luật hình sự Việt Nam cũng phải phát triển theo hướng có những hình thức phù hợp để đấu tranh có hiệu quả với các tội phạm do người có chức vụ, quyền hạn thực hiện, đặc biệt là các tội phạm về tham nhũng, các tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp, bảo đảm sự trong sạch của bộ máy nhà nước, bảo đảm cho Nhà nước hoạt động một cách có hiệu lực và hiệu quả.

6. Yêu cầu của công cuộc cải cách tư pháp đối với việc hoàn thiện nguồn luật hình sự Việt Nam

Trong thời gian vừa qua, cải cách tư pháp là một trong những vấn đề được Đảng Cộng sản Việt Nam và Nhà nước Việt Nam đặc biệt quan tâm. Đảng Cộng sản Việt Nam thành lập Ban chỉ đạo cải cách tư pháp và ban hành nhiều Nghị quyết, trong đó có Nghị quyết số 08/NQ-TW ngày 02-01-2002 về “một số nhiệm vụ trọng tâm trong công tác tư pháp trong thời gian tới” và Nghị quyết số 49/NQ-TW ngày 02-6-2005 về “chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020” vạch đường lối, quyết sách một cách toàn diện cho công cuộc cải cách nền tư pháp ở Việt Nam.

Mục tiêu của cải cách tư pháp được xác định là “xây dựng nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh, bảo vệ công lý, từng bước hiện đại, phục vụ nhân dân, phụng sự Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; hoạt động tư pháp mà trọng tâm là hoạt động xét xử được tiến hành có hiệu quả và hiệu lực cao”.

Quán triệt Nghị quyết số 49/NQ/TW trong vấn đề hoàn thiện nguồn luật hình sự, sự phát triển nguồn luật hình sự trong thời gian tới phải bảo đảm cho việc:

- Sớm hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan đến lĩnh vực tư pháp phù hợp với mục tiêu của chiến lược xây dựng pháp luật và hoàn thiện hệ thống pháp luật. Coi trọng việc hoàn thiện chính sách hình sự và thủ tục tố tụng tư pháp, để cao hiệu quả phòng ngừa và tính hướng thiện trong việc xử lý người phạm tội. Giảm hình phạt tù, mở rộng áp dụng hình phạt tiền, hình phạt cải tạo không giam giữ đối với một số loại tội phạm. Hạn chế áp dụng hình phạt tử hình theo hướng chỉ áp dụng đối với một số ít loại tội phạm đặc biệt nghiêm trọng. Giảm bớt khung hình phạt tối đa quá cao trong một số loại tội phạm. Khắc phục tình trạng hình sự hoá quan hệ kinh tế, quan hệ dân sự và bỏ lọt tội phạm. Quy định là tội phạm đối với những hành vi nguy hiểm cho xã hội mối xuất hiện trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội, khoa học, công nghệ và hội nhập quốc tế.

- Quy định trách nhiệm hình sự nghiêm khắc hơn đối với những tội phạm là người có thẩm quyền trong thực thi pháp luật, những người lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội. Người có chức vụ càng cao mà lợi dụng chức vụ, quyền hạn phạm tội thì càng phải xử lý nghiêm khắc để làm gương cho người khác.

Đặc biệt, Nghị quyết số 49-NQ/TW nhấn mạnh: Toà án nhân dân tối cao có nhiệm vụ tổng kết kinh nghiệm xét xử, hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật, phát triển án lệ và xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm.

Trên đây là tư vấn của chúng tôi về nội dung "Yêu cầu đối với việc hoàn thiện nguồn của luật hình sự Việt Nam hiện nay". Nếu còn vướng mắc, chưa rõ hoặc cần hỗ trợ pháp lý khác bạn vui lòng liên hệ bộ phận tư vấn pháp luật trực tuyến qua tổng đài điện thoại số: 1900 6162 để được giải đáp.

Rất mong nhận được sự hợp tác!

Trân trọng./.

Luật Minh Khuê - Sưu tầm & biên tập