1.Khái niệm ký cược là gì ?

Ký cược là việc bên thuê tài sản là động sản giao cho bên cho thuê một khoản tiền hoặc kim khí quý, đá quý hoặc có vật có giá trị khác trong một thời hạn để bảo đảm việc trả lại tài sản thuê theo quy định tại khoản 1, điều 329, Bộ luật dân sự 2015 quy định về ký cược.

Ký cược là việc bên thuê tài sản là động sản giao cho bên cho thuê tài sản ký cược, có thể là “một khoản tiền hoặc kim khí quý, đá quý hoặc vật có giá trị khác” trong một thời hạn để “bảo đảm việc trả lại tài sản thuê”. Trường hợp tài sản thuê được trả lại thì bên thuê được nhận lại tài sản ký cược sau khi trả tiền thuê; nếu bên thuê không trả lại tài sản thuê thì bên cho thuê có quyền đòi lại tài sản thuê; nếu tài sản thuê không còn để trả lại thì tài sản ký cược thuộc về bên cho thuê.

Như vậy, biện pháp ký cược chỉ được sử dụng để bảo đảm duy nhất cho nghĩa vụ trả lại tài sản thuê là động sản. Điều đó có nghĩa là không được ký cược để bảo đảm nghĩa vụ đốì với bất kỳ loại hợp đồng nào khác, kể cả hợp đồng thuê bất động sản.

Tuy nhiên, ký cược cũng đã từng được quy định không phải để “bảo đảm việc trả lại tài sản thuê”, mà còn để bảo đảm việc khách du lịch nước ngoài thông qua các doanh nghiệp du lịch trỏ về nước.

Nghị định số 19/2016/NĐ-CP cũng quy định cả việc ký cược để bảo đảm nghĩa vụ trả chai khí dầu mỏ hóa lỏng (LPG) mượn của thương nhân là chủ sở hữu chai LPG. Việc quy định tài sản ký quỹ là “kim khí quý, đá quý” bên cạnh “một khoản tiền” hoặc “vật có giá trị” cũng là không cần thiết và hợp lý như đã nêu ở tiểu mục khác về đặt cọc.Và tương tự như đã phân tích ỏ tiểu mục đặt cọc, tài sản ký cược cũng không bao gồm bất động sản, giấy tờ có giá và quyền tài sản.

2.Biện pháp ký cược hoàn toàn có thể được thay thế bằng biện pháp đặt cọc hoặc cầm cố tài sản

Biện pháp bảo đảm này chỉ để bảo đảm duy nhất một nghĩa vụ trả lại tài sản thuê là động sản. Như vậy, nếu các bên muốn áp dụng biện pháp bảo đảm rộng hơn, chẳng hạn để giao kết hay bồi thường hư hỏng tài sản hoặc chấm dứt hợp đồng sai thì lại phải áp dụng biện pháp đặt cọc hoặc biện pháp bảo đảm khác. Từ khi chưa có quy định về các biện pháp bảo đảm nói chung, pháp luật cũng đã từng đề cập biện pháp đặt cọc đối với hợp đồng thuê nhà.

Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định, nếu bên thuê không trả lại tài sản cho bên cho thuê thì tài sản ký cược thuộc về bên cho thuê. Tuy nhiên, khác với cầm cố và thế chấp, Bộ luật Dân sự năm 2015 không quy định khi tài sản ký cược có giá trị nhỏ hơn hoặc lổn hơn giá trị động sản thuê thì xử lý thế nào. Đối với giao dịch thuê, mượn động sản, nếu không có việc ký cược, thì bên cho thuê có quyền khởi kiện yêu cầu bên thuê trả lại tài sản và bồi thường thiệt hại, nếu có. Tuy nhiên, khi đã có thỏa thuận ký cược thì không rõ bên cho thuê có vừa được sở hữu tài sản ký cược vừa được quyền khởi kiện để yêu cầu đòi lại tài sản thuê và bồi thường thiệt hại, khi giá trị tài sản ký cược nhỏ hơn giá trị động sản thuê hay không. Nếu bên cho thuê được làm việc đó thì sẽ bất hợp lý, vì bên thuê tài sản cũng có quyền ngược lại, tức là có quyền khỏi kiện yêu cầu bên cho thuê trả lại phần giá trị tài sản ký cược lớn hơn giá trị tài sản thuê.

3. Quyền và nghĩa vụ của bên kí cược, bên nhận kí cược

Nghị định số 21/2021/NĐ-CP quy định bên ký cược có quyền, nghĩa vụ giống như quyền, nghĩa vụ của bên đặt cọc như sau:

Quy định yêu cầu bên nhận ký cược ngừng việc khai thác, sử dụng hoặc xác lập giao dịch dân sự đối với tài sản ký cược; thực hiện việc bảo quản, giữ gìn để tài sản ký cược, không bị mất giá trị hoặc giảm sút giá trị;

Về trao đổi hoặc thay thế tài sản ký cược hoặc đưa tài sản ký cược tham gia giao dịch dân sự khác trong trường hợp được bên nhận ký cược đồng ý;

Quy định về thanh toán cho bên nhận ký cược chi phí hợp lý để bảo quản, giữ gìn tài sản ký cược.

Chi phí hợp lý quy định tại điểm này là khoản chi thực tê cần thiết, hợp pháp tại thời điểm chi mà trong đỉều kiện bình thường bên nhận ký cược phải thanh toán để đảm bảo tài sản ký cược không bị mất, bị hủy hoại hoặc bị hư hỏng;

Việc thực hiện đăng ký quyền sở hữu tài sản hoặc thực hiện các nghĩa vụ khác theo quy định của pháp luật để bên nhận ký cược được sở hữu tài sản ký cược theo quy định tại Nghị định về quyền, nghĩa vụ của bên nhận ký cược;

Quyền và nghĩa vụ khác theo thỏa thuận hoặc do Bộ luật Dân sự, luật khác liên quan quy định.

Nghị định số 21/2021/NĐ-CP quy định bên nhận ký cược có quyền, nghĩa vụ giống như của bên nhận đặt cọc như sau:

Yêu cầu bên ký cược chấm dứt việc trao đổi, thay thế hoặc xác lập giao dịch dân sự khác đối với tài sản ký cược khi chưa có sự đồng ý của bên nhận ký cược;

Sở hữu tài sản ký cược trong trường hợp tài sản thuê không còn để trả lại cho bên nhận ký cược;

Quy định về bảo quản, giữ gìn tài sản ký cược;

Không xác lập giao dịch dân sự, khai thác, sử dụng tài sản ký cược khi chưa có sự đồng ý của bên ký cược;

Quyền và nghĩa vụ khác theo thỏa thuận hoặc do Bộ luật Dân sự, luật khác liên quan quy định.

4. Quy định về kí cược 

– Nội dung : Ký cược bao gồm những đặc điểm sau:

Biện pháp này được áp dụng để đảm bảo cho việc trả lại tài sản trong hợp đồng thuê tài sản. Tài sản thuê có tính chất của động sản, có sự chuyển giao từ bên cho thuê sang bên thuê. Ký cược cũng mang đặc tính có khả năng thanh khoản cao như: tiền, kim khí quý, đá quý, các tài sản có giá trị khác. Giá trị của tài sản ký cược ít nhất phải tương đương với giá trị tài sản thuê, vì nó bao gồm cả giá trị tài sản thuê và khoản tiền thuê để bồi thường cho bên thuê nếu tài sản thuê không được trả lại. Do vậy, những biện pháp này cũng chủ yếu được áp dụng đối với những hợp đồng thuê tài sản có giá trị nhỏ, hay việc sử dụng tài sản dễ bị hư hỏng.

– Mục đích: Ký cược có mục đích nhằm đảm bảo:

+ Bên nhận ký cược lấy tiền thuê tài sản;

+ Bên ký cược lấy lại toàn bộ tài sản hay một phần giá trị tài sản cho thuê trong trường hợp tài sản cho thuê không còn hoặc trong trường hợp bên thuê không trả lại tài sản thuê.

Vì vậy khi ký cược, hai bên phải thoả thuận về thời hạn khi nào bên thuê phải giao lại tài sản. Thời hạn ký cược là thời hạn cho thuê tài sản. Về hình thức ký cược, Bộ luật dân sự 2015 không quy định phải được thành lập văn bản, do đó việc ký cược không nhất thiết phải được thành lập văn bản mà có thể thoả thuận bằng miệng cũng có giá trị pháp lý. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, đối với trường hợp tài sản có đăng ký quyền sở hữu thì văn bản ký cược là chứng cứ để bên cho thuê tài sản thực hiện đăng ký chuyển quyền sở hữu tài sản ký cược từ bên thuê sang bên cho thuê.

– Hậu quả pháp lý đối với ký cược: Nếu đến hạn bên thuê trả lại tài sản thuê theo đúng thoả thuận thì tài sản kí cược được trả lại cho bên thuê sau khi trừ tiền thuê; nếu đến hạn bên thuê không trả lại tải sản thuê thì tài sản ký cược thuộc sở hữu của bên cho thuê. Khi đó bên thuê phải có nghĩa vụ tiến hành các thủ tục pháp lý cần thiết để sang tên, chuyển quyền sở hữu tài sản ký cược.

5. Xử lý tài sản ký cược có các trường hợp

+ Bên thuê trả lại tài sản thuê. Khi bên thuê trả lại tài sản thì bên cho thuê phải trả lại tài sản ký cược, nhưng được trừ tiền thuê chưa trả. Để thực hiện được việc trả lại tài sản ký cược và tài sản thuê thì bên thuê phải có nghĩa vụ giữ gìn tài sản thuê và sử dụng đúng mục đích đã thuê, đúng công dụng của tài sản đã thuê, và bên cho thuê (bên nhận ký cược) có nghĩa vụ bảo quản, giữ gìn tài sản ký cược; không được khai thác, sử dụng tài sản đó, không được xác lập giao dịch đối với tài sản ký cược, trừ trường hợp bên ký cược đồng ý. Nếu bên ký cược không đồng ý cho bên nhận ký cược sử dụng tài sản ký cược thì bên ký cược có quyền yêu cầu bên nhận ký cược ngừng việc sử dụng tài sản ký cược, nêu do sử dụng tài sản ký cược có nguy cơ bị mất giá trị hoặc giảm sút giá trị.

+ Bên thuê cố tình không trả lại tài sản thuê. Trường hợp bên thuê cố tình không trả lại tài sản thuê thì bên cho thuê có thể yêu cầu toà  án buộc bên thuê phải trả lại tài sản thuê và việc trả tài sản thuê và tài sản ký cược được thực hiện cùng lúc.

+ Tài sản thuê không còn để trả lại vì lý do mất mát hay tiêu huỷ hoặc bị mất không phải do lỗi cố ý của bên thuê. Trường hợp này tài sản ký cược thuộc về bên cho thuê và khi đó chấm dứt nghĩa vụ của bên thuê đối với bên cho thuê. Nếu tài sản thuê hoặc tài sản ký cược có sự thay đổi về giá trị theo bất cứ hướng nào thì các bên không có yêu cầu thanh toán chênh  lệnh

Phạm vi nghĩa vụ được bảo đảm khi ký cược

Khi các bên có thỏa thuận với nhau và lựa chọn ký cược làm hình thức đảm bảo thực hiện nghĩa vụ, phạm vi mà ký cược sẽ bảo đảm bao gồm:

– Nghĩa vụ có thể được bảo đảm một phần hoặc toàn bộ theo thỏa thuận hoặc theo quy định của pháp luật; nếu không có thỏa thuận và pháp luật không quy định phạm vi bảo đảm thì nghĩa vụ coi như được bảo đảm toàn bộ, kể cả nghĩa vụ trả lãi, tiền phạt và bồi thường thiệt hại.

– Nghĩa vụ được bảo đảm có thể là nghĩa vụ hiện tại, nghĩa vụ trong tương lai hoặc nghĩa vụ có điều kiện.

– Trường hợp bảo đảm nghĩa vụ trong tương lai thì nghĩa vụ được hình thành trong thời hạn bảo đảm là nghĩa vụ được bảo đảm, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

(MKLAW FIRM: Bài viết được đăng tải nhằm mục đích giáo dục, phổ biến, tuyên truyền pháp luật và chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước không nhằm mục đích thương mại. Thông tin nêu trên chỉ có giá trị tham khảo và có thể một số thông tin pháp lý đã hết hiệu lực tại thời điểm hiện tại vì vậy Quý khách khi đọc thông tin này cần tham khảo ý kiến luật sư, chuyên gia tư vấn trước khi áp dụng vào thực tế.)