Điểm mới Quy định 114-QĐ/TW 2023 về phòng chống tham nhũng trong công tác cán bộ

1. Điểm mới Quy định 114-QĐ/TW 2023 về phòng chống tham nhũng trong công tác cán bộ

Ngày 11/7/2023, Ban Chấp hành Trung ương đã ban hành Quy định 114-QĐ/TW năm 2023 về kiểm soát quyền lực và phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ, thay thế Quy định 205-QĐ-TW năm 2019. Quy định mới này không chỉ hoàn thiện việc kiểm soát quyền lực nói chung, mà còn mở rộng phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng so với Quy định 205 trước đây.

So với Quy định 205, Quy định 114 có nhiều điểm mới đáng chú ý. Trong đó, ngoài việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và chống chạy chức, chạy quyền, quy định này còn tập trung đến việc phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ, với phạm vi rộng hơn và cụ thể hơn. Điều này cho thấy Quy định 114-QĐ/TW năm 2023 đang đặt mục tiêu rõ ràng và quyết tâm trong việc xây dựng hệ thống cán bộ đáng tin cậy và hiệu quả.

Các điểm mới của Quy định 114-QĐ/TW năm 2023 bao gồm:

(1) Quy định rõ các hành vi tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ:

Theo Quy định 114-QĐ/TW năm 2023, Ban Chấp hành Trung ương đã đưa ra một danh mục chi tiết và phong phú về các hành vi tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ. Danh mục này được chia thành 03 nhóm chính nhằm bám sát thực tế và hệ thống hóa các dạng hành vi không đáng có trong lĩnh vực này.

Nhóm thứ nhất là hành vi lợi dụng, lạm dụng chức vụ, quyền hạn. Đây là loại hành vi nhiều tiêu cực nhất trong công tác cán bộ, khi mà quyền lực và chức vụ được sử dụng vượt quá giới hạn để đạt lợi ích cá nhân hoặc nhóm nhỏ, dẫn đến lợi dụng quyền hành để nhận hối lộ, tham ô tài sản nhà nước, cũng như áp đặt sự ưu ái, thiên vị đối với gia đình, bạn bè hay quan hệ cá nhân.

Hành vi chạy chức chạy quyền là nhóm thứ hai, thường xuất hiện trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt giữa các cán bộ trong việc xin vị trí cao cấp hơn, đạt được quyền hạn lớn hơn, hoặc thậm chí thăng tiến trong sự nghiệp. Những cán bộ tham gia hành vi này thường áp dụng mọi cách để giành lấy chức vụ mình mong muốn, thậm chí sử dụng những hành động không minh bạch, không công bằng để đánh đổ đối thủ cạnh tranh.

Cuối cùng, nhóm thứ ba gồm các hành vi tiêu cực khác, nơi tập trung những hành vi không rõ ràng mục tiêu, hậu quả, và chủ yếu bao gồm các vi phạm trong nội bộ cơ quan, sự thiếu trung thực, thiếu trách nhiệm trong việc giải quyết công việc, và việc không giữ được sự đoàn kết và thống nhất giữa các cán bộ.

Với danh sách này, có tổng cộng 19 hành vi được xác định là hành vi tham nhũng tiêu cực trong công tác cán bộ. Đây là một bước tiến quan trọng trong việc đối phó với thực trạng phức tạp và đa dạng của tham nhũng trong hệ thống cán bộ, giúp đảm bảo tính minh bạch, công bằng và hiệu quả trong việc quản lý cán bộ và xây dựng một mái nhà chung vững mạnh.

(2) Cấm bố trí người nhà cùng làm lãnh đạo ở 13 ngành:

Căn cứ vào sự phân công rõ ràng của Quy định 114-QĐ/TW năm 2023 về trách nhiệm của cấp uỷ, tổ chức đảng, tập thể lãnh đạo trong việc kiểm soát quyền lực và phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ, Ban Chấp hành Trung ương đã áp đặt chính sách cấm bố trí người nhà (các cá nhân có quan hệ gia đình) cùng làm người đứng đầu tại 13 cơ quan quan trọng như sau:

- Nội vụ

- Thanh tra

- Tài chính

- Ngân hàng

- Thuế

- Hải quan

- Công thương

- Kế hoạch đầu tư

- Tài nguyên môi trường

- Quân đội

- Công an

- Toà án

- Viện kiểm sát ở Trung ương hoặc cùng cấp ở một địa phương,

Để đảm bảo tính minh bạch và tránh các trường hợp tiềm ẩn xung đột lợi ích, chính sách này đã được Ban Chấp hành Trung ương xây dựng một quy trình xử lý cụ thể. Trong trường hợp không có nhân sự phù hợp đáp ứng yêu cầu và người được đề cử là người có quan hệ gia đình với người đứng đầu, việc này phải được báo cáo và được sự đồng ý của cấp uỷ cấp trên trực tiếp trước khi bố trí.

Riêng đối với các chức danh thuộc diện cấp uỷ, tổ chức đảng trực thuộc Trung ương quản lý, việc bố trí người nhà cùng làm lãnh đạo phải được báo cáo Ban Tổ chức Trung ương. Trong trường hợp chức danh thuộc diện Trung ương quản lý, việc bố trí người nhà cùng làm lãnh đạo cần được báo cáo Ban Tổ chức Trung ương để báo cáo cấp có thẩm quyền. Điều này nhằm đảm bảo việc bố trí người nhà cùng làm lãnh đạo diễn ra công bằng, minh bạch và đảm bảo tính độc lập của cơ quan trong việc lựa chọn nhân sự.

(3) Quy định cụ thể về các khâu liên quan trong công tác cán bộ và mục tiêu đảm bảo công bằng và minh bạch:

Các khâu liên quan đến công tác cán bộ đóng vai trò quan trọng trong xây dựng và phát triển một đội ngũ cán bộ chất lượng cao và đáng tin cậy. Quy định 114-QĐ/TW năm 2023 xác định rõ những khâu này, đồng thời đề cao mục tiêu đảm bảo công bằng, minh bạch, tránh tiêu cực và tham nhũng trong quá trình thực hiện các quyết định liên quan đến cán bộ.

Cụ thể, các khâu liên quan đến công tác cán bộ bao gồm:

- Tuyển dụng, đánh giá, lấy phiếu tín nhiệm, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, tuyển chọn, bố trí, phân công, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, giới thiệu ứng cử, tái cử, chỉ định, điều động, luân chuyển, biệt phái: Các quy trình này liên quan đến việc lựa chọn và xếp loại cán bộ theo năng lực và thành tích công tác.

- Phong, thăng, giáng, tước quân hàm: Các quyết định về thăng chức, giáng chức và cấp bậc quân hàm phải căn cứ vào đóng góp thực tế và thái độ làm việc của cán bộ.

- Cho thôi giữ chức vụ, thôi làm nhiệm vụ đại biểu Quốc hội, HĐND: Khi cán bộ không đáp ứng yêu cầu và có vi phạm nghiêm trọng, quy định này quy định rõ việc cách chức hoặc thôi làm nhiệm vụ đại biểu.

- Tạm đình chỉ, đình chỉ chức vụ, cho từ chức, miễn nhiệm, cách chức: Đối với những trường hợp vi phạm, quy định 114 đề ra các biện pháp xử lý tương ứng như tạm đình chỉ chức vụ, đình chỉ chức vụ, cho từ chức, miễn nhiệm hoặc cách chức.

- Khen thưởng, kỷ luật: Để tạo động lực cho cán bộ làm tốt công việc, quy định cụ thể về khen thưởng và kỷ luật sẽ được áp dụng.

- Kiểm tra, giám sát, giải quyết khiếu nại, tố cáo: Hệ thống kiểm tra, giám sát sẽ được xây dựng để đảm bảo sự minh bạch và đúng đắn trong quá trình công tác cán bộ. Khi có khiếu nại hoặc tố cáo về việc làm của cán bộ, quy định 114 quy định cách giải quyết một cách công bằng và nhanh chóng.

- Thực hiện chế độ, chính sách đối với cán bộ và bảo vệ chính trị nội bộ: Các chế độ và chính sách đối với cán bộ sẽ được thực hiện một cách nghiêm túc và minh bạch, đồng thời bảo vệ chính trị nội bộ của tổ chức. 

Từ việc đề cập đến cụ thể các khâu trong công tác cán bộ và nhấn mạnh mục tiêu đảm bảo công bằng và minh bạch, quy định 114-QĐ/TW năm 2023 đã góp phần cải thiện hiệu quả quản lý cán bộ, xây dựng một đội ngũ cán bộ chất lượng cao và gắn kết với mục tiêu phát triển bền vững của tổ chức và đất nước.

(4) Xác định rõ về "người có quan hệ gia đình":

Theo Quy định 114-QĐ/TW năm 2023, "người có quan hệ gia đình" được định nghĩa bao gồm những trường hợp sau:

- Vợ (chồng) của cán bộ;

- Bố, mẹ, người trực tiếp nuôi dưỡng của cán bộ, hoặc bố, mẹ, người trực tiếp nuôi dưỡng của vợ (chồng) của cán bộ;

- Con đẻ, con nuôi, con dâu, con rể của cán bộ;

- Anh, chị, em ruột của cán bộ;

- Anh, chị, em ruột của vợ (chồng) của cán bộ.

(5) Định nghĩa khái niệm cá nhân có thẩm quyền, trách nhiệm:

Cá nhân có thẩm quyền, trách nhiệm trong công tác cán bộ là những cá nhân đảm nhiệm các vị trí quan trọng và có trách nhiệm trong việc quản lý, điều hành công tác cán bộ. Cụ thể, bao gồm:

- Người đứng đầu cấp ủy, tổ chức đảng, tập thể lãnh đạo ở địa phương, cơ quan, đơn vị được giao thẩm quyền;

- Người đứng đầu cơ quan tham mưu;

- Cán bộ tham mưu;

- Các cán bộ có liên quan trong công tác cán bộ.

Những cá nhân này đóng vai trò quan trọng trong quyết định và thực hiện các công việc liên quan đến cán bộ, từ tuyển dụng, bổ nhiệm, đào tạo, đánh giá, kỷ luật đến việc phân công nhiệm vụ và giám sát cán bộ.

(6) Giảm thời gian xem xét quy hoạch cán bộ đối với người bị khiển trách:

Theo quy định mới tại khoản 1 Điều 14 Quy định 114-QĐ/TW năm 2023, thời gian để xem xét quy hoạch cán bộ đối với người bị khiển trách đã được rút ngắn. Trước đây, theo quy định cũ tại khoản 1 Điều 13 Quy định 205-QĐ-TW năm 2019, người bị khiển trách phải chờ ít nhất 18 tháng kể từ ngày đưa ra khỏi quy hoạch cán bộ (nếu đang có trong quy hoạch) mới được xem xét quy hoạch lại.

Tuy nhiên, theo quy định mới tại khoản 1 Điều 14 Quy định 114-QĐ/TW năm 2023, thời gian xem xét quy hoạch cán bộ đã được giảm xuống còn 12 tháng, tính từ ngày quyết định khiển trách có hiệu lực thi hành.

Như vậy, việc giảm thời gian xem xét quy hoạch cán bộ cho người bị khiển trách hướng đến mục tiêu tăng cường tính minh bạch, công bằng và nhanh chóng trong việc đánh giá và tái cơ cấu cán bộ.

(7) Chuyển công tác đối với cán bộ tham mưu vi phạm kỷ luật, có dư luận xấu:

Quy định 114-QĐ/TW năm 2023 đặt ra một quy định cụ thể về xử lý cán bộ tham mưu có vi phạm kỷ luật hoặc có dư luận xấu. Theo Điều 6 của quy định này, cấp ủy, tổ chức đảng, tập thể lãnh đạo ở địa phương, cơ quan, đơn vị sẽ thực hiện chuyển đổi vị trí công tác, địa bàn, lĩnh vực đối với cán bộ tham mưu trong trường hợp họ vi phạm kỷ luật hoặc có dư luận xấu, hoặc khi điều kiện cần thiết.

Việc chuyển công tác như vậy nhằm đảm bảo tính hiệu quả, đáng tin cậy và uy tín trong công tác cán bộ, đồng thời đề cao trách nhiệm và đạo đức nghề nghiệp của cán bộ tham mưu.

2. Những nhóm hành vi tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ

Quy định vừa được Bộ Chính trị ban hành đã được tổ chức thành một chương riêng, tập trung đề cập đến ba nhóm hành vi cụ thể trong công tác cán bộ. Các nhóm hành vi này bao gồm:

- Hành vi lợi dụng, lạm dụng chức vụ, quyền hạn: Trong nhóm hành vi này, Quy định 114 đã tận tình liệt kê 8 hành vi cụ thể. Các hành vi này bao gồm việc sử dụng uy tín, ảnh hưởng của bản thân và người có quan hệ gia đình để gợi ý, tác động, hoặc gây áp lực để can thiệp vào quyết định, chỉ đạo, tham mưu, đề xuất, nhận xét, đánh giá, biểu quyết, lấy phiếu tín nhiệm, và bỏ phiếu giới thiệu nhân sự, bầu theo ý mình. Ngoài ra, hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn và uy tín để can thiệp, thao túng các quy trình và khâu công tác cán bộ, cũng như việc cung cấp hoặc tiết lộ thông tin, tài liệu, hồ sơ cán bộ đều bị nêu ra và cấm kỵ.

- Hành vi chạy chức, chạy quyền: Nhóm hành vi này được Quy định 114 đi vào chi tiết với các hành vi như trực tiếp hoặc gián tiếp môi giới, đưa và nhận hối lộ nhằm mục đích giúp người khác thu được vị trí, chức vụ, quyền lợi. Thêm vào đó, hành vi tặng quà, tiền, bất động sản hoặc các lợi ích vật chất, phi vật chất khác, cũng như sắp xếp các hoạt động vui chơi, giải trí cho những người có thẩm quyền, trách nhiệm nhằm mục đích có được sự ủng hộ, tín nhiệm, vị trí, chức vụ, quyền lợi, đều bị nêu rõ và bị cấm kỵ.

- Các hành vi tiêu cực khác: Quy định 114 không chỉ tập trung vào hai nhóm hành vi trên, mà còn đề cập đến một loạt các hành vi tiêu cực khác. Các hành vi này bao gồm gặp gỡ, tiếp xúc, trao đổi với nhân sự trái quy định trong quá trình thực hiện công tác cán bộ. Ngoài ra, việc nhũng nhiễu, gây khó khăn, phiền hà, kéo dài thời gian, đặt điều kiện đối với nhân sự và cơ quan trình nhân sự, cũng như hành vi thiếu trách nhiệm hoặc vì động cơ cá nhân làm thất lạc, mất hồ sơ cán bộ thuộc thẩm quyền quản lý đều bị đề ra và bị xem là vi phạm.

Quy định 114 đã tỉ mỉ và chi tiết liệt kê các hành vi cụ thể trong công tác cán bộ, nhằm giúp tăng cường tính minh bạch, công bằng, và trách nhiệm trong việc kiểm soát quyền lực và phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ.

3. Biện pháp ngăn chặn tham nhũng trong công tác cán bộ

Để ngăn chặn tham nhũng trong công tác cán bộ cần thực hiện các giải pháp đồng bộ, bao gồm:

- Tiếp tục tuyên truyền, giáo dục cán bộ và toàn dân tham gia xây dựng Đảng, chính quyền và chống tham nhũng. Nâng cao nhận thức, phẩm chất chính trị, đạo đức và trách nhiệm của người đứng đầu và cán bộ tham mưu trong công tác cán bộ.

- Rà soát, bổ sung, sửa đổi quy định công tác cán bộ. Điều chỉnh các quy định không còn phù hợp, dễ bị lợi dụng và ban hành những quy định mới chặt chẽ, nghiêm túc.

- Tăng cường phân cấp quản lý và thẩm quyền công tác cán bộ cho cấp trực tiếp quản lý và người đứng đầu. Xây dựng cơ chế kiểm soát chặt chẽ quyền lực, ràng buộc trách nhiệm.

- Tạo cơ chế cạnh tranh lành mạnh trong công tác cán bộ, đảm bảo dân chủ, công khai, minh bạch trong tuyển dụng, đánh giá, quy hoạch, điều động, bổ nhiệm, luân chuyển, kỷ luật cán bộ.

- Đồng bộ phòng, chống tham nhũng trong công tác cán bộ với phòng, chống tham nhũng trong hoạch định chính sách, kinh tế. Ngăn chặn sự can thiệp của "đại gia" vào công tác cán bộ.

- Tăng cường kiểm tra, giám sát công tác cán bộ và xử lý kịp thời, nghiêm minh những hành vi sai trái, lạm quyền trong công tác cán bộ.

Với sự quyết tâm cao của lãnh đạo Đảng và Nhà nước, thực hiện nghiêm túc các biện pháp trên, sẽ giúp đẩy lùi tham nhũng trong công tác cán bộ và xây dựng hệ thống cán bộ đáng tin cậy và hiệu quả.

Bài viết liên quan: Tham nhũng thường biểu hiện dưới các hình thức nào? Nguyên nhân dẫn đến hành vi tham nhũng?

Luật Minh Khuê xin tiếp nhận yêu cầu tư vấn của quý khách hàng qua số hotline: 1900.6162 hoặc qua email: lienhe@luatminhkhue.vn. Xin chân thành cảm ơn!