Tác giả:: 1. Khái niệm và ý nghĩa của kế hoạch đầu tư công hằng năm
Căn cứ khoản 17 Điều 4 Luật Đầu tư công 2019 giải thích về kế hoạch đầu tư công như sau:
"Điều 4. Giải thích từ ngữ [...] 17. Kế hoạch đầu tư công là một tập hợp các mục tiêu, định hướng, danh mục chương trình, dự án đầu tư công; cân đối nguồn vốn đầu tư công, phương án phân bổ vốn, các giải pháp huy động nguồn lực và triển khai thực hiện. [...]"
Theo đó, kế hoạch đầu tư công không chỉ là một tài liệu đơn thuần mà còn là một công cụ quản lý quan trọng, đóng vai trò quyết định trong việc định hướng và phân bổ nguồn lực quốc gia. Cụ thể, kế hoạch này bao gồm các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội cụ thể, nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững và cân đối trên các lĩnh vực. Định hướng này được xác định thông qua việc lựa chọn các danh mục chương trình, dự án đầu tư công có tính khả thi và hiệu quả cao, phù hợp với chiến lược phát triển dài hạn của đất nước.
Kế hoạch đầu tư công cũng phải thể hiện sự cân đối nguồn vốn đầu tư công, tức là xác định rõ ràng các nguồn lực tài chính sẽ được sử dụng như thế nào để đảm bảo không chỉ đủ vốn mà còn sử dụng vốn một cách hiệu quả. Phương án phân bổ vốn phải được xây dựng một cách khoa học, minh bạch và công bằng, tránh tình trạng lãng phí hoặc thiếu hụt nguồn lực.
Ngoài ra, các giải pháp huy động nguồn lực cũng là một phần quan trọng của kế hoạch này. Điều này bao gồm việc tìm kiếm và khai thác các nguồn tài trợ từ cả trong và ngoài nước, hợp tác công tư, cũng như các hình thức tài chính sáng tạo khác nhằm tăng cường khả năng thực hiện các dự án đầu tư công.
Cuối cùng, triển khai thực hiện kế hoạch đầu tư công đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, ban ngành và các địa phương, đảm bảo các mục tiêu đề ra được thực hiện đúng tiến độ và đạt được kết quả mong muốn. Việc này không chỉ góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân, tạo tiền đề vững chắc cho sự phát triển bền vững của quốc gia.
Kế hoạch đầu tư công hằng năm có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của một quốc gia. Dưới đây là những ý nghĩa chính của kế hoạch này:
- Định hướng phát triển: Kế hoạch đầu tư công hằng năm xác định rõ các mục tiêu phát triển cụ thể trong từng năm, từ đó giúp các cơ quan, ban ngành và các địa phương có cơ sở để lập kế hoạch chi tiết và triển khai các dự án một cách hiệu quả.
- Phân bổ và sử dụng nguồn lực hợp lý: Kế hoạch này giúp cân đối và phân bổ nguồn vốn đầu tư công một cách khoa học, đảm bảo nguồn lực được sử dụng hiệu quả, tránh lãng phí và đạt được hiệu quả cao nhất trong các dự án đầu tư.
- Tăng cường minh bạch và trách nhiệm giải trình: Việc lập kế hoạch đầu tư công hằng năm và công khai thông tin liên quan giúp tăng cường minh bạch trong quản lý và sử dụng ngân sách nhà nước, từ đó nâng cao trách nhiệm giải trình của các cơ quan liên quan.
- Đáp ứng nhu cầu phát triển cơ sở hạ tầng: Kế hoạch này giúp xác định và ưu tiên các dự án cơ sở hạ tầng thiết yếu như giao thông, y tế, giáo dục, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân và tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động kinh tế - xã hội.
- Huy động và tối ưu hóa nguồn lực: Kế hoạch đầu tư công hằng năm không chỉ dựa vào nguồn lực từ ngân sách nhà nước mà còn tìm kiếm các nguồn tài trợ từ bên ngoài, bao gồm cả đầu tư tư nhân và hợp tác công tư, giúp tối ưu hóa nguồn lực và tăng cường khả năng thực hiện các dự án.
- Thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội: Thông qua việc triển khai các dự án đầu tư công, kế hoạch này góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân và cải thiện chất lượng cuộc sống.
- Giảm thiểu rủi ro và bất ổn: Việc có một kế hoạch đầu tư công hằng năm rõ ràng và cụ thể giúp giảm thiểu rủi ro và bất ổn trong quá trình triển khai các dự án, đảm bảo các mục tiêu phát triển được thực hiện đúng tiến độ và đạt hiệu quả cao.
Như vậy, kế hoạch đầu tư công hằng năm là công cụ quản lý quan trọng, giúp định hướng và tổ chức thực hiện các dự án đầu tư công một cách hiệu quả, từ đó góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.
2. Nguyên tắc bố trí vốn kế hoạch đầu tư công hằng năm
Căn cứ Điều 51 Luật Đầu tư 2019 quy định về nguyên tắc bố trí vốn kế hoạch đầu tư công hằng năm cho chương trình, dự án, cụ thể:
- Nhằm thực hiện mục tiêu, định hướng phát triển trong chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và quy hoạch đã được phê duyệt.
- Tuân thủ nguyên tắc, tiêu chí và định mức phân bổ vốn được cấp có thẩm quyền quyết định.
- Tập trung bố trí vốn đầu tư công để hoàn thành và đẩy nhanh tiến độ chương trình mục tiêu quốc gia, dự án quan trọng quốc gia, chương trình, dự án trọng điểm có ý nghĩa lớn đối với phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, của các cấp, các ngành.
Trong từng ngành, lĩnh vực, việc bố trí vốn thực hiện theo thứ tự ưu tiên như sau:
+ Dự án đã hoàn thành và bàn giao đưa vào sử dụng nhưng chưa bố trí đủ vốn;
+ Vốn đối ứng cho dự án sử dụng vốn ODA và vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài;
+ Vốn đầu tư của Nhà nước tham gia thực hiện dự án theo phương thức đối tác công tư;
+ Dự án chuyển tiếp thực hiện theo tiến độ được phê duyệt;
+ Dự án dự kiến hoàn thành trong kỳ kế hoạch;
+ Dự án khởi công mới đáp ứng yêu cầu quy định tại khoản 5 Điều này.
+ Việc bố trí vốn kế hoạch cho chương trình, dự án khởi công mới phải đáp ứng các yêu cầu sau đây:
- Chương trình, dự án cần thiết, có đủ điều kiện được bố trí vốn kế hoạch theo quy định tại Điều 52 và Điều 53 của Luật này;
- Sau khi đã bố trí vốn để thanh toán nợ đọng xây dựng cơ bản theo quy định tại khoản 4 Điều 101 của Luật này;
- Bảo đảm bố trí đủ vốn để hoàn thành chương trình, dự án theo tiến độ đầu tư đã được phê duyệt.
- Quốc hội quyết định mức vốn, việc sử dụng, thời điểm sử dụng dự phòng chung nguồn ngân sách trung ương của kế hoạch đầu tư công trung hạn quốc gia. Hội đồng nhân dân các cấp quyết định mức vốn, việc sử dụng, thời điểm sử dụng dự phòng chung kế hoạch đầu tư công trung hạn nguồn ngân sách cấp mình quản lý.
Theo đó, việc bố trí vốn kế hoạch đầu tư công hằng năm cho các chương trình, dự án được thực hiện dựa trên các nguyên tắc rõ ràng và minh bạch. Mục tiêu chính là nhằm thực hiện các chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội đã được phê duyệt. Quá trình này phải tuân thủ các nguyên tắc, tiêu chí và định mức phân bổ vốn do các cơ quan có thẩm quyền quyết định, đảm bảo sự công bằng và hiệu quả trong việc sử dụng nguồn lực quốc gia.
Đặc biệt, việc tập trung bố trí vốn đầu tư công để hoàn thành và đẩy nhanh tiến độ các chương trình mục tiêu quốc gia, các dự án quan trọng quốc gia, cùng các chương trình, dự án trọng điểm có ý nghĩa lớn đối với phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, được ưu tiên hàng đầu. Trong mỗi ngành, lĩnh vực, việc phân bổ vốn được thực hiện theo thứ tự ưu tiên, đảm bảo các dự án đã hoàn thành nhưng chưa đủ vốn, vốn đối ứng cho các dự án sử dụng vốn ODA và vốn vay ưu đãi, cùng các dự án chuyển tiếp và dự án dự kiến hoàn thành trong kỳ kế hoạch, được xem xét trước tiên.
Việc bố trí vốn cho các chương trình, dự án khởi công mới phải tuân thủ các yêu cầu nghiêm ngặt, đảm bảo rằng các chương trình, dự án này là cần thiết và có đủ điều kiện được bố trí vốn. Đặc biệt, sau khi đã bố trí đủ vốn để thanh toán nợ đọng xây dựng cơ bản, việc bố trí vốn phải đảm bảo đủ để hoàn thành chương trình, dự án theo tiến độ đầu tư đã được phê duyệt.
Cuối cùng, Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp có trách nhiệm quyết định mức vốn, cách thức sử dụng và thời điểm sử dụng dự phòng chung của kế hoạch đầu tư công trung hạn, đảm bảo sự linh hoạt và kịp thời trong quản lý và sử dụng nguồn ngân sách.
3. Điều kiện để chương trình, dự án được bố trí vốn kế hoạch đầu tư công hằng năm
Theo Điều 53 Luật Đầu tư 2019 quy định về điều kiện để chương trình, dự án, nhiệm vụ, đối tượng đầu tư công khác được bố trí vốn kế hoạch đầu tư công hằng năm như sau:
“Điều 53. Điều kiện để chương trình, dự án, nhiệm vụ, đối tượng đầu tư công khác được bố trí vốn kế hoạch đầu tư công hằng năm
- Chương trình, dự án, nhiệm vụ, đối tượng đầu tư công khác phải có trong kế hoạch đầu tư công trung hạn, trừ dự án đầu tư công khẩn cấp.
- Chương trình, dự án, nhiệm vụ, đối tượng đầu tư công khác đã được cấp có thẩm quyền quyết định.”
Đồng thời, tại Điều 54 Luật Đầu tư 2020 quy định về vốn chuẩn bị đầu tư, vốn thực hiện nhiệm vụ quy hoạch và vốn thực hiện dự án trong kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm như sau:
“Điều 54. Vốn chuẩn bị đầu tư, vốn thực hiện nhiệm vụ quy hoạch và vốn thực hiện dự án trong kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm
- Vốn chuẩn bị đầu tư được bố trí để lập, thẩm định, quyết định chủ trương đầu tư dự án; lập, thẩm định, quyết định đầu tư dự án.
- Vốn thực hiện nhiệm vụ quy hoạch được bố trí để lập, thẩm định, quyết định hoặc phê duyệt, công bố và điều chỉnh quy hoạch theo quy định của pháp luật về quy hoạch.
- Vốn thực hiện dự án được bố trí để giải phóng mặt bằng, lập thiết kế kỹ thuật, lập thiết kế bản vẽ thi công, lập dự toán của dự án hoặc hạng mục của dự án, tổ chức thi công và các công việc khác theo quyết định phê duyệt dự án.”
Theo đó, điều kiện để chương trình, dự án, nhiệm vụ, đối tượng đầu tư công khác được bố trí vốn kế hoạch đầu tư công hằng năm gồm:
- Chương trình, dự án, nhiệm vụ, đối tượng đầu tư công khác phải có trong kế hoạch đầu tư công trung hạn, trừ dự án đầu tư công khẩn cấp.
- Chương trình, dự án, nhiệm vụ, đối tượng đầu tư công khác đã được cấp có thẩm quyền quyết định.
Ngoài ra, vốn chuẩn bị đầu tư, vốn thực hiện nhiệm vụ quy hoạch và vốn thực hiện dự án trong kế hoạch đầu tư hằng năm phải đảm bảo các tiêu chí sau:
- Vốn chuẩn bị đầu tư được bố trí để lập, thẩm định, quyết định chủ trương đầu tư dự án; lập, thẩm định, quyết định đầu tư dự án. Điều này bao gồm các hoạt động nghiên cứu, phân tích và xác định tính khả thi của dự án, đảm bảo rằng mọi khía cạnh của dự án được xem xét kỹ lưỡng trước khi quyết định đầu tư.
- Vốn thực hiện nhiệm vụ quy hoạch được bố trí để lập, thẩm định, quyết định hoặc phê duyệt, công bố và điều chỉnh quy hoạch theo quy định của pháp luật về quy hoạch. Điều này đảm bảo rằng các quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội, đô thị và vùng nông thôn được thực hiện một cách có hệ thống và khoa học.
- Vốn thực hiện dự án được bố trí để giải phóng mặt bằng, lập thiết kế kỹ thuật, lập thiết kế bản vẽ thi công, lập dự toán của dự án hoặc hạng mục của dự án, tổ chức thi công và các công việc khác theo quyết định phê duyệt dự án. Đây là các bước cần thiết để đảm bảo rằng dự án được triển khai một cách suôn sẻ và hiệu quả, từ giai đoạn chuẩn bị cho đến khi hoàn thành.
Như vậy, việc bố trí vốn kế hoạch đầu tư công hằng năm không chỉ đòi hỏi sự tuân thủ các quy định pháp luật mà còn phải đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả và công bằng trong sử dụng nguồn lực quốc gia. Điều này góp phần quan trọng vào việc thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội bền vững của đất nước.
4. Thách thức và giải pháp trong việc bố trí vốn kế hoạch đầu tư công hằng năm
Việc bố trí vốn kế hoạch đầu tư công hằng năm đối mặt với nhiều thách thức nhưng cũng có những giải pháp cụ thể để giải quyết các thách thức này.
Thách thức:
- Nguồn vốn hạn chế: Các nguồn vốn đầu tư công thường bị hạn chế trong khi nhu cầu đầu tư vào cơ sở hạ tầng và các dự án phát triển kinh tế - xã hội rất lớn. Điều này đặt ra áp lực lớn trong việc phân bổ và sử dụng vốn sao cho hiệu quả.
- Quản lý và giám sát yếu kém: Một số dự án có thể bị chậm tiến độ, chất lượng kém hoặc thậm chí bị bỏ dở do công tác quản lý và giám sát chưa chặt chẽ. Điều này dẫn đến lãng phí nguồn lực và không đạt được mục tiêu đề ra.
- Thiếu sự phối hợp giữa các cấp, ngành: Việc thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, ban ngành và các địa phương có thể dẫn đến sự không đồng bộ trong thực hiện kế hoạch đầu tư công, gây ra tình trạng trùng lặp hoặc bỏ sót các dự án quan trọng.
- Quy trình phê duyệt phức tạp và kéo dài: Quy trình phê duyệt dự án đầu tư công thường phức tạp và mất nhiều thời gian, gây ra sự chậm trễ trong việc triển khai các dự án.
- Biến động kinh tế và tài chính: Sự biến động của nền kinh tế và tình hình tài chính quốc gia có thể ảnh hưởng đến nguồn vốn đầu tư công, gây khó khăn trong việc duy trì và thực hiện các dự án theo kế hoạch.
Giải pháp:
- Tăng cường huy động nguồn lực: Cần tìm kiếm và khai thác các nguồn tài trợ từ cả trong và ngoài nước, bao gồm các nguồn vốn ODA, vay ưu đãi và hợp tác công tư (PPP) để tăng cường nguồn lực cho các dự án đầu tư công.
- Nâng cao năng lực quản lý và giám sát: Cần cải thiện năng lực quản lý dự án, tăng cường giám sát và đánh giá hiệu quả đầu tư để đảm bảo các dự án được triển khai đúng tiến độ và đạt chất lượng cao.
- Đơn giản hóa quy trình phê duyệt: Cải cách hành chính, đơn giản hóa và rút ngắn quy trình phê duyệt dự án đầu tư công để giảm bớt thời gian chờ đợi và đẩy nhanh tiến độ triển khai.
- Tăng cường phối hợp giữa các cấp, ngành: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, ban ngành và các địa phương để đảm bảo sự đồng bộ và hiệu quả trong thực hiện kế hoạch đầu tư công.
- Xây dựng kế hoạch dự phòng: Để đối phó với sự biến động kinh tế và tài chính, cần xây dựng các kế hoạch dự phòng và có các biện pháp linh hoạt trong việc điều chỉnh kế hoạch đầu tư công khi cần thiết.
- Nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình: Công khai thông tin về kế hoạch đầu tư công, quy trình phân bổ vốn và kết quả thực hiện để tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của các cơ quan liên quan.
Bằng cách đối mặt với các thách thức và thực hiện các giải pháp trên, việc bố trí vốn kế hoạch đầu tư công hằng năm sẽ trở nên hiệu quả hơn, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
Xem thêm bài viết: Tiêu chí đánh giá hiệu quả đầu tư dự án đầu tư công theo luật
Khi có thắc mắc về quy định pháp luật, vui lòng liên hệ đến hotline 19006162 hoặc email: lienhe@luatminhkhue.vn để được tư vấn.
