Nhượng quyền thương hiệu là gì?

Nhượng quyền thương mại là hoạt động thương mại theo đó bên nhượng quyền cho phép và yêu cầu bên nhận quyền tự mình tiến hành việc mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ theo điều kiện. Trước khi bắt đầu nhượng quyền, bên dự kiến nhượng quyền phải đăng ký với Bộ Thương mại.

Việc mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ được tiến hành theo một hệ thống do bên nhượng quyền quy định và được gắn với nhãn hiệu hàng hóa, tên thương mại, khẩu hiệu kinh doanh, biểu tượng kinh doanh, quảng cáo của bên nhượng quyền.

Bên nhượng quyền có quyền kiểm soát và trợ giúp cho bên nhận quyền trong việc điều hành công việc kinh doanh.

Về bản chất, franchising là một hoạt động kinh doanh trong đó có thoả thuận của hai bên (bán, mua franchising) chuyển giao mô hình kinh doanh gắn liền với các đối tượng sở hữu trí tuệ ...trên cơ sở hợp đồng franchising.

Trào lưu nhượng quyền ở Việt Nam đang nóng

Mặc dù, không phải người Việt Nam nào cũng biết về franchising, nhưng khi nói đến một số hệ thống kinh doanh với chuỗi cửa hàng có các đặc điểm chung về sử dụng nhãn hiệu, biểu tượng, cung cách phục vụ, trang trí, nội thất, sản phẩm.... như của Kinh Đô, Trung Nguyên, Phở 24 thì hầu hết họ biết.Nhượng quyền thương mại là hình thức kinh doanh mới mẻ có sức hấp dẫn rất lớn đồi với doanh nghiệp Việt Nam.

Theo đánh giá của Hội đồng nhượng quyền quốc tế (WFC), hiện nay ở Việt Nam có khoảng 70 hệ thống nhượng quyền hoạt động do cả doanh nghiệp trong và ngoài nước tiến hành với các tên tuổi đã trở lên quen thuộc như Caphe Trung Nguyên, Phở 24, Kinh Do Bakery, Kentucky Fried Chicken (KFC), Dilmahs,...

Về cơ bản, với thị trường tiềm năng hơn 80 triệu dân, hạ tầng dịch vụ ngày càng hoàn thiện, tốc độ tăng trưởng kinh tế hàng năm đạt trên 7%, số lượng doanh nghiệp tăng đáng kể....là những tiền đề để hình thức kinh doanh franchising “bùng nổ” ở Việt nam, hơn nữa theo dự báo, sau khi gia nhập WTO, nhượng quyền thương mại ở nước ta sẽ có cơ hội phát triển nhanh do sự đầu tư của các công ty và tập đoàn lớn chuyên về franchising. Điều này dự báo sự phát triển vượt bậc của hình thức kinh doanh mới mẻ này trong thời gian sắp tới ở Việt nam.

Theo nhận định của ông Miguel Pardo de Zela, tham tán thương mại Đại sứ quán Mỹ tại VN, sau khi VN gia nhập WTO và ban hành Luật Thương mại, số hợp đồng nhượng quyền thương hiệu (franchising) sẽ tăng vọt và dự kiến tốc độ tăng trưởng phương thức kinh doanh này có thể đạt tới trên 20% mỗi năm.

Sức hấp dẫn của franchising được Hội liên hiệp chuyển giao thương hiệu Quốc tế (IFA) tổng kết ở 2 điểm: chi phí thấp và ít rủi ro. Vì lẽ đó, tuy mới thông báo về triển lãm quốc tế franchising khoảng 1 tuần nay, Đại sứ quán Mỹ tại Hà Nội đã nhận được đề nghị của 20 doanh nghiệp VN tỏ ý muốn tham gia.

Tại Việt Nam, Trung Nguyên đi tiên phong trong lĩnh vực kinh doanh này từ đầu những năm 1990 và được đánh giá là rất thành công. Giám đốc Đặng Lê Nguyên Vũ cho biết, ngoài đại lý nhượng quyền ở Tokyo, cà phê Trung Nguyên đã xuất hiện ở Singapore, Bangkok, Campuchia, đang nhắm đến Thượng Hải và những thành phố khác dọc theo bờ biển phía đông Trung Quốc cũng như Australia, Canada, Pháp, Mỹ. Năm 2001, Trung Nguyên trả tới 3 triệu USD thuê một công ty tư vấn tại New Zealand để làm cho hoạt động kinh doanh nhượng quyền chuyên nghiệp hơn.

Ngoài Trung Nguyên, hiện Việt Nam có khoảng 70 hợp đồng nhượng quyền kinh doanh thương hiệu, trong đó KFC là hãng nước ngoài được đánh giá thành công nhất với các sản phẩm gà rán tại TP HCM. Trong một chuyến thăm VN, thống đốc bang Washington đã đến trực tiếp đến nhà hàng mặc tạp dề phục vụ khiến khách hàng VN rất thích và có ấn tượng tốt với sản phẩm này.

Lợi ích của nhượng quyền thương mại

Nhượng quyền thương mại mang lại rất nhiều lợi ích cho các doanh nghiệp. Bên nhượng quyền thì mở rộng thương hiệu khắp thế giới. Đặc biệt là bên nhận quyền có nhiều thuận lợi vì đây là hình thức kinh doanh ít rủi ro, được thử trước khi mua, nó có sức mạnh buôn bán theo nhóm, áp dụng mô hình kinh doanh đã được thiết lập.

Ít rủi ro nhất. Lợi ích ban đầu của việc thuê nhượng quyền là mang tính ít rủi ro. Với tỉ lệ thất bại 90% trong 3 năm đầu, việc bắt đầu một sự nghiệp mới – một thương hiệu mới là khá nguy hiểm

Thử trước khi mua. Một lý do khác để mua nhượng quyền là đầu tư vào chi nhánh được nghiên cứu kỹ lưỡng trước khi đưa vào tiêu thụ. Các chi nhánh hiện nay đưa ra nhiều thông tin về ngành kinh doanh bởi vậy mà người được nhượng quyền mới có thể thử sức trước khi mua để chắc chắn là nó có phù hợp với họ không.
Sức mạnh buôn bán theo nhóm. Người được nhượng quyền có thể mua các mặt hàng với giá thấp thông qua nơi nhượng quyền, thắng lợi khả năng buôn bán theo nhóm của tất cả người được nhượng quyền. Nơi nhượng quyền thương hiệu có sẵn thường có sự công nhận của quốc gia hay địa phương. Trong khi điều này có thể không đúng đối với chi nhánh mới, lợi nhuận khi bắt đầu là 1 điều tất yếu để phát triển nó thành ngành kinh doanh và tên tuổi được công nhận.
Sự trung thành của người tiêu dùng. Nhượng quyền kinh doanh sẽ cung cấp 1 hệ thống nhất quán trong quá trình hoạt động. Nhờ vậy mà người tiêu dùng sẽ được nhận chất lượng và giá trị sử dụng đồng đều, có hiệu quả và mang lại lợi nhuận. Một hệ thống nhất quán mang lại những ưu điểm của lợi thế theo qui mô, nhận diện thương hiệu, lòng trung thành của khách hàng, tận dụng những dạng thức đã được công nhận.
Áp dụng mô hình kinh doanh đã được thiết lập. Nơi cung cấp quyền kinh doanh cũng sẽ cung cấp hoạt động hỗ trợ quản lý, bao gồm thủ tục tài chính, nhân viên, qui trình quản lý. Một cá nhân với kinh nghiệm trong các lĩnh vực có thể không đồng nghĩa với việc biết cách áp dụng chúng 1 ngành kinh doanh mới. Người cấp quyền kinh doanh sẽ giúp đỡ các chi nhánh vượt qua sự thiếu kinh nghiệm.

Hạn chế rủi ro khi nhượng quyền thương hiệu

Để hạn chế rủi ro thì bên nhận quyền phải được độc quyền trong một thời gian nhất định để không bị cạnh tranh, trong thời điểm này bên nhượng quyền không được ký hợp đồng song song với đối tác khác, cần làm rõ phí nhượng quyền được thanh toán một lần hay chia thành nhiều giai đoạn…

Luật sư Trần Duy Cảnh, Giám đốc Công ty Luật Việt, cho rằng đối với quan hệ NQTH thì điều khoản nhượng quyền độc quyền là quan trọng nhất. Giai đoạn đầu là thời điểm khó khăn trong việc tiếp cận thị trường; để không bị cạnh tranh, bên nhận quyền nên đề nghị được nhượng quyền độc quyền trong một thời hạn nhất định để ổn định kinh doanh và có thể thu hồi vốn đầu tư.

Trong thời điểm này, bên nhượng quyền không được ký hợp đồng song song với một đối tác nào khác. Bên nhận quyền nên kiểm tra xem bên nhượng quyền có quyền sở hữu NQTH hay không vì thực tế đã có một DN nước ngoài sang VN để nhượng quyền cho một DN trong nước. Chỉ khi kiểm tra về mặt pháp lý mới phát hiện rằng DN nước ngoài cũng chỉ là một đơn vị nhận quyền và được quyền nhượng quyền cho một DN khác nhưng quan hệ nhượng quyền này chỉ được diễn ra trong lãnh thổ mà thôi.

Luật sư Cảnh cũng cho rằng điều khoản thanh toán cũng là một điểm mà các DN nhận quyền nên lưu tâm. Cần làm rõ chi phí nhượng quyền sẽ được thanh toán trọn gói một lần hay được chia thành nhiều giai đoạn với tỉ lệ tăng, giảm ra sao; phải được hỗ trợ về mặt kỹ thuật từ bên nhượng quyền như: kỹ thuật chế biến món ăn, trang trí nội thất, trang thiết bị, kỹ thuật sản xuất, giải quyết sự cố xảy ra...; có thể chấm dứt hợp đồng trước thời hạn khi đã cố gắng hết sức mà vẫn không đạt hiệu quả kinh tế. Khi xảy ra tranh chấp, sẽ giải quyết ở trọng tài kinh tế hay tòa án...

Khung pháp lý của hình thức kinh doanh mới

Bất cứ hình thức kinh doanh nào cũng được pháp luật điều chỉnh, riêng hình thức này càng phức tạp nên các doanh nghiệp cần hiểu luật hiểu luật để hạn chế rủi ro, đặc biệt chú ý các yếu tố như điều kiện chuyển nhượng, hợp đồng và phí chuyển nhượng.

Về điều kiện nhượng quyền, theo quy định thì doanh nghiệp nhận quyền kinh doanh theo phương thức này phải có ngành nghề đăng ký kinh doanh phù hợp. Đối với bên nhượng quyền, pháp luật đòi hỏi họ phải có hệ thống kinh doanh dự định dùng để nhượng quyền đã hoạt động được ít nhất là một năm, hàng hoá dịch vụ kinh doanh thuộc đối tượng của quyền thương mại với giấy phép kinh doanh nhượng quyền trong tay. Điều kiện này là cần thiết bởi đây là hình thức kinh doanh có tính hệ thống và nhất thiết phải đòi hỏi khả năng, kinh nghiệm, uy tín trong kinh doanh của bên nhượng quyền.

Đối với hợp đồng nhượng quyền thương mại, theo quy định các nội dung cơ bản cần phải đưa vào hợp đồng đó là: (i) Nội dung của quyền thương mại, (ii) quyền và nghĩa vụ của hai bên, (iii) giá cả, phí nhượng quyền định kỳ và phương thức thanh toán, (iv) thời hạn hiệu lực, gia hạn, chấm dứt hợp đồng, (v) giải quyết tranh chấp, vi phạm. Do một số đối tượng của nhượng quyền thương mại đồng thời là các đối tượng của quyền sở hữu trí tuệ, do đó, khi xác lập hợp đồng nhượng quyền cần phải xây dựng các điều khoản liên quan đến sở hữu trí tuệ, khi chuyển giao các đối tượng này cũng phải đăng ký theo quy định của pháp luật về sở hữu trí tuệ.

Hiện nay, theo quy định khi thiết lập quan hệ nhượng quyền thương mại các bên phải tiến hành đăng ký tại Sở Thương mại đối với nhượng quyền trong nước và đăng ký tại Bộ Thương mại đối với nhượng quyền từ nước ngoài vào Việt Nam hoặc từ Việt Nam ra nước ngoài.

Phí chuyển nhượng theo quy định là một khoản tiền do các bên tự thoả thuận và không chịu bất kỳ sự giới hạn nào từ phía nhà nước. Đây là quan hệ kinh tế, các bên phải tính toán kỹ khi thiết lập quan hệ, ngoài cách tính giá trị tài sản hữu hình, cách tính giá còn phải xem xét đến “giá thương hiệu” nhượng quyền. Mà điều này rất khó đòi hỏi phải có các nhà tư vấn, cung ứng dịch vụ chuyên nghiệp.

CÔNG TY LUẬT MINH KHUÊ biên tập