Pháp luật Hoa Kỳ quy định ra sao với hành vi quấy rối tình dục?

1. Khái niệm về quấy rối tình dục

“Quấy rối tình dục” là hành vi có tính chất tình dục gây ảnh hưởng tới nhân phẩm của nữ giới và nam giới, đây là hành vi không được chấp nhận, không mong muốn và không hợp lý làm xúc phạm đối với người nhận, và tạo ra môi trường làm việc bất ổn, đáng sợ, thù địch và khó chịu.

Quấy rối tình dục “trao đổi” (nhằm mục đích đánh đổi) diễn ra khi người sử dụng lao động, người giám sát, người quản lý hay đồng nghiệp thực hiện hay cố gắng thực hiện nhằm gây ảnh hưởng đến quy trình tuyển dụng, thăng chức, đào tạo, kỷ luật, sa thải, tăng lương hay các lợi ích khác của người lao động để’ đổi lấy sự thỏa thuận về tình dục.

Hình thức tồi tệ nhất của hành vi quấy rối tình dục là những hành vi tấn công có tính chất tình dục hoặc hiếp dâm được quy định trong pháp luật xử lý vi phạm hành chính hoặc pháp luật hình sự.

2. Đặc điểm nạn nhân của vấn nạn quấy rối tình dục

Đa số nạn nhân của những trường hợp quấy rối mà chúng ta thường nghe thấy trên báo đài đều là nữ. Nhưng theo thống kê thực tế, cả nam giới và nữ giới đều có khả năng bị quấy rối liên quan đến tình dục.

Nạn quấy rối có liên quan đến tình dục cũng không giới hạn vào một độ tuổi nhất định. Người lớn có thể quấy rối, làm phiền những người trẻ tuổi hơn. Tuy nhiên, cũng có những trường hợp những người ở độ tuổi dậy thì, tuổi teen quấy rối những người lớn tuổi hơn mình.

Quấy rối có liên quan đến tình dục đa số xảy ra giữa người quấy rối là nam, người bị quấy rối là nữ. Tuy nhiên, trường hợp ngược lại cũng không phải là hiếm. Thậm chí có những trường hợp nam quấy rối nam, nữ quấy rối nữ, thanh niên quấy rối người già,…

3. Quấy rối tình dục sẽ bị pháp luật Việt Nam xử lý như thế nào?

Ngày 31/12/2021, Chính phủ ban hành Nghị định 144/2021/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật tự, an toàn xã hội; phòng, chống tệ nạn xã hội. Người có hành vi sàm sỡ, quấy rối tình dục người khác sẽ bị phạt tiền từ 05 – 08 triệu đồng.

Ngoài ra, theo Bộ luật Lao động của nước ta: Hành vi quấy rối tình dục nơi làm việc được giải thích tại khoản 9 Điều 3 Bộ Luật động năm 2019 như sau “Quấy rối tình dục tại nơi làm việc là hành vi có tính chất tình dục của bất kỳ người nào đối với người khác tại nơi làm việc mà không được người đó mong muốn hoặc chấp nhận. Nơi làm việc là bất kỳ nơi nào mà người lao động thực tế làm việc theo thỏa thuận hoặc phân công của người sử dụng lao động”.

Cụ thể hơn, Điều 84 Nghị định số 145/2020/NĐ- CP ngày 14/12/2020 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Bộ Luật Lao động về điều kiện lao động và quan hệ lao động, quy định quấy rối tình dục tại nơi làm việc như sau:

1. Quấy rối tình dục quy định tại khoản 9 Điều 3 của Bộ luật Lao động có thể xảy ra dưới dạng trao đổi như đề nghị, yêu cầu, gợi ý, đe dọa, ép buộc đổi quan hệ tình dục lấy bất kỳ lợi ích nào liên quan đến công việc; hoặc những hành vi có tính chất tình dục không nhằm mục đích trao đổi, nhưng khiến môi trường làm việc trở nên khó chịu và bất an, gây tổn hại về thể chất, tinh thần, hiệu quả công việc và cuộc sống của người bị quấy rối.

2. Quấy rối tình dục tại nơi làm việc bao gồm:

a) Hành vi mang tính thể chất gồm hành động, cử chỉ, tiếp xúc, tác động vào cơ thể mang tính tình dục hoặc gợi ý tình dục;

b) Quấy rối tình dục bằng lời nói gồm lời nói trực tiếp, qua điện thoại hoặc qua phương tiện điện tử có nội dung tình dục hoặc có ngụ ý tình dục;

c)  Quấy rối tình dục phi lời nói gồm ngôn ngữ cơ thể; trưng bày, miêu tả tài liệu trực quan về tình dục hoặc liên quan đến hoạt động tình dục trực tiếp hoặc qua phương tiện điện tử.

3. Nơi làm việc quy định tại khoản 9 Điều 3 của Bộ luật Lao động là bất cứ địa điểm nào mà người lao động thực tế làm việc theo thỏa thuận hoặc phân công của người sử dụng lao động, bao gồm cả những địa điểm hay không gian có liên quan đến công việc như các hoạt động xã hội, hội thảo, tập huấn, chuyến đi công tác chính thức, bữa ăn, hội thoại trên điện thoại, các hoạt động giao tiếp qua phương tiện điện tử, phương tiện đi lại do người sử dụng lao động bố trí từ nơi ở đến nơi làm việc và ngược lại, nơi ở do người sử dụng lao động cung cấp và địa điểm khác do người sử dụng lao động quy định.

4. Pháp luật Hoa Kỳ quy định ra sao với hành vi quấy rối tình dục?

Mỹ là một trong những nước đầu tiên ban hành luật về quấy rối tình dục. Người có hành vi tán tỉnh dai như đỉa trong khi đối tượng không đồng ý; dùng lời lẽ dâm ô với người đồng giới; đề cập đến chuyện phòng the đến nỗi đồng nghiệp bị phân tâm không làm việc được… đều có thể phải ra tòa. Mức bồi thường thiệt hại tối đa là 300.000 USD.

Một câu chuyện đùa về tình dục nếu cứ lặp đi lặp lại và gây khó chịu cho người khác giới khiến môi trường làm việc trở nên không thân thiện thì đó là hành vi quấy rối tình dục.

Theo đạo luật Quyền công dân Liên bang năm 1964 của Mỹ, quấy rối tình dục là một trong các hình thức phân biệt giới tính. Ủy ban Cơ hội việc làm công bằng liên bang định nghĩa: Quấy rối tình dục là thực hiện các hình vi như dùng lời ve vãn tình dục, yêu cầu quan hệ tình dục trái ý muốn của người khác, dùng cử chỉ, lời nói gợi ý về tình dục mà thái độ phục tùng hay phản đối của cá nhân được gợi ý có liên quan đến quyền lợi, công việc, môi trường lao động của cá nhân đó.

Tòa án Mỹ đã liệt kê cụ thể các hành vi quấy rối tình dục: lời nói ám chỉ đến tình dục lặp đi lặp lại nhiều lần, lời nói đùa khiêu dâm, lời bình luận hay cách ăn nói dâm dục; thư từ, và hình vẽ mang tính chất gọi dục; lời đề nghị quan hệ tình dục hoặc lời hăm dọa liên tục gây phiền hà người khác; trưng bày tranh ảnh, lịch khiêu dâm hay tài liệu tình dục ở nơi làm việc; các hành vi gây phiền hà hay ép buộc mang tính chất gợi dục như sờ mó, vỗ nhẹ, đụng chạm, véo, hôn hít, vuốt ve; gây sức ép công khai hay có ẩn ý đòi quan hệ tình dục, ép buộc quan hệ tình dục.

4.1. Các hành vi bị coi là quấy rối tình dục ở Mỹ

Hai vấn đề mấu chốt để xác định tội quấy rối tình dục là thái độ của nạn nhân bị quấy rối tình dục và tính chất gợi dục của hành vi quấy rối. Một người chỉ bị buộc tội quấy rối tình dục khi hành vi quấy rối gây phiền hà cho người bị quấy rối, và khi nạn nhân đồng tình chỉ vì muốn khỏi bị đối xử tệ trong công việc (chịu quấy rối tình dục để khỏi bị mất việc).

Có hai dạng quấy rối tình dục: Quấy rối tình dục có điều kiện trao đổi, tức là người sử dụng hoặc quản lý lao động căn cứ phản ứng của người lao động đối với hành vi quấy rối tình dục để nâng đỡ hoặc trù úm trong công việc. Quấy rối tình dục trong môi trường làm việc không thân thiện, môi trường làm việc được xem như không thân thiện khi hành vi quấy rối tình dục trở nên phổ biến, lặp đi lặp lại và nghiêm trọng làm ảnh hưởng đến công việc của người bị quấy rối. Trong những trường hợp nêu trên, nạn nhân có thể kiện ra tòa và phải chứng minh bị tổn thương. Nhưng không cần chứng minh cụ thể hành vi quấy rối tình dục vì trong thực tế, người quấy rối tình dục thường nói bóng gió, ít khi nói thẳng hoặc ngụy biện, lấp liếm hành vi quấy rối tình dục.

4.2. Tòa án Mỹ quy định ra sao với hành vi quấy rối tình dục

- Cư xử thân thiện là hành vi vi giao tiếp tự phát sinh và tự nhiên giữa các cá nhân quan tâm lẫn nhau. Trong đó bao gồm các hành vi đụng chạm, vỗ vai hay ôm nhau mà các bên đều bằng lòng tiếp nhận.

- Tán tỉnh là cách cư xử tự nhiên giữa các cá nhân đang quyến rũ nhau. Hai bên đều sẵn lòng tiếp nhận và hành vi tán tỉnh không gây ảnh hưởng tiêu cực đến công việc. Tán tỉnh sẽ trở thành hành vi quấy rối tình dục nếu một phía không tiếp nhận hoặc gây ảnh hưởng đến công việc.

- Nói đùa liên quan đến tình dục có thể tạo ra môi trường làm việc không thân thiện nếu hành vi này diễn ra thường xuyên, gây khó chịu cho người khác và tác động xấu đến công việc.

Thiên vị trong công việc cũng là một hình thức quấy rối tình dục, khi chủ lao động chỉ tạo đặc quyền đặc lợi cho nhân viên nào chấp nhận các vi quấy rối tình dục. Trong trường hợp này, nạn nhân không nhất thiết phải là người trực tiếp bị quấy rối tình dục mà chỉ có thể là người bị thiệt thòi trong công việc vì thái độ thiên vị này. Trong công việc hằng ngày, các nhân viên có thể đùa bỡn, nói chuyện tếu với nhau và hành vi này được xem là hành vi giao tiếp xã hội. Tuy nhiên, khi chuyện đùa ám chỉ đến tình dục khiến người nghe cảm thấy bị xúc phạm, bị phiền hà, người khởi xướng chuyện đùa có thể bị buộc tội quấy rối tình dục. Hoặc khi một người nào đó tán tỉnh hoặc nói chuyện tếu và xem đó là trò đùa vô hại nhưng người khác lại nghĩ bị xỉ nhục, bị mất phẩm giá thì đó cũng là hành vi quấy rối tình dục. Thật ra hành vi tán tỉnh, chọc ghẹo và hành vi quấy rối tình dục khác nhau ở thái độ người tiếp nhận hành vi này. Một câu chuyện đùa về tình dục không phải là hành vi quấy rối tình dục. Nhưng nếu cứ lặp đi lặp lại nhiều lần và gây khó chịu cho người khác khiến môi trường làm việc trở nên không thân thiện thì đó lại là hành vi quấy rối tình dục.

Đạo luật quyền công dân liên bang của Mỹ cho phép nạn nhân bị quấy rối tình dục yêu cầu đòi bồi thường thiệt hại về các khoản tiền lương, tiền phúc lợi bị mất, chi phí thuê luật sư, chi phí trả cho giám định viên, chi phí điều trị y tế. Tiền bồi thường thiệt hại hạn chế ở mức tối đa 300.000 USD. Nạn nhân cũng có thể kiện đòi bồi thường thiệt hại theo các quy định dân sự, liên quan đến bồi thường danh dự, bồi thường thiệt hại tinh thần. Chủ doanh nghiệp, cơ quan cũng có thể bị quy trách nhiệm nếu để xảy ra tình trạng quấy rối tình dục trong các trường hợp sau: hành vi quấy rối tình dục liên quan đến công việc, hành vi quấy rối tình dục không thuộc phạm vi công việc nhưng người chủ không có biện pháp khắc phục, chủ lao động tiếp tục sử dụng một nhân viên trong khi đã biết người này có tật xấu quấy rối tình dục người khác.

Ngoài ra, nạn nhân còn có thể đòi bồi thường về các tội như sau: tội hành hung hay bạo hành nếu người quấy rối tình dục gây thương tích cho nạn nhân trong khi đụng chạm, vuốt ve…; tội phỉ báng nếu người quấy rối tình dục dùng lời lẽ phỉ báng làm mất danh dự nạn nhân; tội xâm phạm đời tư nếu người quấy rối tình dục xâm phạm đời tư cá nhân; tội làm tổn hại đến công việc người khác nếu người quấy rối tình dục cố ý sử dụng các hành vi quấy rối để gây thiệt hại đến công việc của nạn nhân.

5. Hình phạt tù về tội quấy rối tình dục ở một số nước

Tại Malaysia: Bất kỳ ai xúc phạm phẩm giá phụ nữ bằng lời lẽ cử chỉ hay phô bày đồ vật với ý định để người phụ nữ đó nghe và thấy lời nói, cử chỉ hay đồ vật này sẽ bị phạt tù mức cao nhất là 5 năm hoặc bị phạt tiền hoặc cả hai.

Ấn Độ: Cũng có quy định tương tự nhưng mức phạt tù cao nhất là một năm.

Pháp: Người nào lạm dụng quyền lực đe dọa, ép buộc người khác quan hệ tình dục sẽ bị buộc tội quấy rối tình dục, và bị phạt tù không quá 1 năm và phạt tiền.

Iceland: Người nào dùng quyền lực trong công việc để ép cấp dưới quan hệ tình dục sẽ bị phạt tù cao nhất đến 3 năm. Các hình thức quấy rối tình dục khác có án phạt tù mức cao nhất 2 năm.

Philippines: Người có hành vi quấy rối tình dục sẽ bị phạt tù từ 1 đến 6 tháng; hoặc bị phạt 200-400 USD, hay cả hai.