Quyền được lãng quên và một số vấn đề bảo vệ dữ liệu cá nhân

1. Thế nào là quyền được lãng quên?

Quyền được lãng quên, hay còn được biết đến với thuật ngữ "right to be forgotten," là quyền của một cá nhân yêu cầu xóa thông tin cá nhân của mình khỏi internet, bao gồm cả thông tin mà chính người đó đã đăng trực tuyến và thông tin mà người khác đã đăng lại. Quyền này chủ yếu dựa trên quyền riêng tư và quyền tự quyết của cá nhân.

Quyền được lãng quên được lần đầu thiết lập tại Liên minh Châu Âu (EU) vào năm 2014, thông qua phán quyết của Tòa án Công lý Châu Âu (CJEU) trong vụ kiện Costeja. Trong vụ kiện này, một người đàn ông Tây Ban Nha đã yêu cầu Google xóa một liên kết đến một bài báo báo chí cũ về việc ông bị tịch thu nhà do nợ thuế. Tòa án CJEU đã đồng ý với ông, tuyên bố rằng Google có trách nhiệm xóa liên kết đó nếu nó không còn cần thiết hoặc không còn phù hợp.

Quyền được lãng quên đã được áp dụng ở nhiều quốc gia trên thế giới, bao gồm Argentina, Brazil, Canada, Mexico và Thụy Sĩ. Tại Việt Nam, quyền này được quy định trong Luật An ninh mạng năm 2018, theo đó, cơ quan, tổ chức và cá nhân xử lý dữ liệu cá nhân có trách nhiệm xóa bỏ dữ liệu cá nhân khi có yêu cầu từ chủ thể dữ liệu cá nhân, trừ trường hợp có quy định khác của pháp luật.

Quyền được lãng quên có thể được áp dụng trong những trường hợp sau đây:

- Thông tin cá nhân đã lỗi thời hoặc không còn chính xác.

- Thông tin cá nhân gây tổn thương đến danh dự, nhân phẩm, uy tín của cá nhân.

- Thông tin cá nhân được thu thập hoặc sử dụng trái pháp luật.

- Cá nhân đã rút lại sự đồng ý cho việc xử lý dữ liệu cá nhân.

Dưới đây là một số ví dụ về quyền được lãng quên:

- Một người bị kết án tù nhưng sau đó được ân xá, họ có quyền yêu cầu xóa thông tin về bản án của họ khỏi các nguồn dữ liệu công khai.

- Một người bị vu khống trên mạng xã hội, họ có quyền yêu cầu xóa thông tin vu khống đó.

- Một người đã nghỉ việc tại một công ty, họ có quyền yêu cầu xóa thông tin về quá trình làm việc của họ tại công ty đó khỏi các nguồn dữ liệu công khai.

2. Một số vấn đề quyền được lãng quên và bảo vệ dữ liệu cá nhân

Quyền được lãng quên và vấn đề bảo vệ dữ liệu cá nhân có mối liên hệ mật thiết với nhau. Quyền được lãng quên là một quyền của cá nhân để bảo vệ dữ liệu cá nhân của mình. Quyền này giúp cá nhân kiểm soát thông tin cá nhân của họ, ngăn chặn việc thông tin cá nhân bị sử dụng sai mục đích hoặc gây hại cho họ.

Quyền được lãng quên có ý nghĩa quan trọng đối với việc bảo vệ dữ liệu cá nhân, cụ thể như sau:

- Bảo vệ quyền riêng tư của cá nhân: Quyền được lãng quên giúp cá nhân bảo vệ quyền riêng tư của mình, ngăn chặn việc thông tin cá nhân của họ bị công khai, lan truyền mà không có sự đồng ý của họ.

- Bảo vệ danh dự và uy tín của cá nhân: Quyền được lãng quên giúp cá nhân bảo vệ danh dự và uy tín của mình, ngăn chặn việc thông tin cá nhân của họ bị sử dụng để vu khống và bôi nhọ.

- Bảo vệ quyền tự do ngôn luận của cá nhân: Quyền được lãng quên giúp cá nhân bảo vệ quyền tự do ngôn luận của mình, ngăn chặn việc thông tin cá nhân của họ bị sử dụng để đe dọa và trù dập.

3. Sự ảnh hưởng của trí tuệ nhân tạo với quyền được lãng quên

Các nhà tâm lý học nhận thức cho rằng tâm trí con người bao gồm hai hệ thống chính của trí nhớ: trí nhớ ngắn hạn và trí nhớ dài hạn. Tuy nhiên, vẫn chưa có sự thống nhất về sự khác biệt chính giữa hai loại trí nhớ này. Nội dung được lưu trữ trong bộ nhớ dài hạn có thể phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó bao gồm ý nghĩa của bộ nhớ. Thực tế, không có ước tính chắc chắn về lượng dữ liệu thô mà trí óc con người có thể lưu trữ. Do đó, hiểu biết hiện tại của chúng ta về trí óc và trí nhớ con người là hạn chế.

Mặt khác, trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, các học giả hiểu về cách "tâm trí" hoạt động nhưng không phải vì con người đã tạo ra các quy trình logic đằng sau trí tuệ nhân tạo. Các hệ thống trí tuệ nhân tạo có thể tự thiết kế các quy trình của mình mà không cần sự hướng dẫn trực tiếp từ con người (và có thể sẽ làm như vậy ngày càng nhiều trong tương lai). Thuật ngữ Trí tuệ Nhân tạo ngày càng trở nên phổ biến trong nhiều lĩnh vực, và nó được triển khai dưới dạng phần mềm (như nền tảng ảo, bot trò chuyện, chương trình...) hoặc thông qua lập trình (như robot, drone...) như một công cụ để đạt được mục tiêu cụ thể trong khuôn khổ của các quan hệ pháp lý được hình thành bởi các thực thể pháp lý.

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang phát triển với tốc độ nhanh chóng và đang tác động sâu sắc đến nhiều lĩnh vực trong đời sống, trong đó bao gồm cả lĩnh vực bảo vệ dữ liệu cá nhân và quyền được lãng quên.

AI có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền được lãng quên thông qua các cách sau:

- AI có thể hỗ trợ tổ chức và cá nhân trong việc tuân thủ các quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân. Ví dụ, AI có thể được áp dụng để tự động phân tích dữ liệu cá nhân, xác định dữ liệu cần phải bị xóa và thực hiện quá trình xóa một cách an toàn.

- AI có thể giúp cá nhân dễ dàng hơn khi yêu cầu xóa dữ liệu cá nhân của mình. Ví dụ, AI có thể được sử dụng để phát triển các ứng dụng trực tuyến giúp cá nhân yêu cầu xóa dữ liệu một cách đơn giản và hiệu quả.

Tuy nhiên, AI cũng đặt ra những thách thức cho quyền được lãng quên:

+ AI có thể dễ dàng hơn trong việc thu thập và lưu trữ dữ liệu cá nhân, làm cho quá trình xóa trở nên khó khăn hơn.

+ AI có thể được sử dụng để phân tích dữ liệu cá nhân một cách mà cá nhân không kiểm soát được, từ đó làm suy giảm hiệu quả của quyền được lãng quên.

Để giải quyết những thách thức này, sự phối hợp giữa cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức, cá nhân và nhà phát triển AI là cần thiết. Cơ quan quản lý nhà nước cần có các quy định chặt chẽ hơn về việc sử dụng AI trong thu thập, sử dụng và lưu trữ dữ liệu cá nhân. Tổ chức và cá nhân cần chịu trách nhiệm tuân thủ các quy định này. Các nhà phát triển AI cần phát triển công nghệ AI với mục tiêu bảo vệ quyền riêng tư và quyền được lãng quên của người dùng.

Việc áp dụng Trí tuệ Nhân tạo (AI) mà không được các nhà lãnh đạo quốc gia xem xét một cách nghiêm túc có thể tạo ra mối nguy hại tiềm tàng, tương tự như những quyền con người khác, đặc biệt là quyền riêng tư, có thể bị xâm phạm. Việc vi phạm quyền riêng tư có thể dẫn đến tác động tiêu cực đối với những quyền con người khác. Thông qua dữ liệu được thu thập từ AI, có thể xuất hiện các tình trạng phân biệt đối xử dựa trên chủng tộc, tôn giáo, sắc tộc, giới tính, hay thậm chí là tình trạng kinh tế; điều này có thể khiến những người nghèo, những người mắc các bệnh lây truyền hoặc những người thuộc cộng đồng LGBT bị xã hội loại trừ, đặt ngoài tầm chính sách của quốc gia, doanh nghiệp hoặc địa phương nào đó.

Các kỹ sư phần mềm, người chịu trách nhiệm về thiết kế và phát triển thuật toán cũng thường không được đào tạo đầy đủ về quyền con người. Điều này có thể dẫn đến việc tạo ra các thuật toán phức tạp, triển khai giải pháp mà vô tình vi phạm các nguyên tắc quan trọng về nhân quyền.

Nói cách khác, khi quyền được lãng quên yêu cầu xóa dữ liệu trên không gian mạng, việc này không dễ dàng thực hiện vì AI không "quên" dữ liệu theo cách mà con người làm.

Xem thêm: Không gian mạng là gì? Pháp luật về Quyền con người trên không gian mạng?

Như vậy trên đây là toàn bộ thông tin về Quyền được lãng quên và một số vấn đề bảo vệ dữ liệu cá nhân mà Công ty Luật Minh Khuê muốn gửi đến quý khách mang tính tham khảo. Nếu quý khách còn vướng mắc về vấn đề trên hoặc mọi vấn đề pháp lý khác, quý khách hãy vui lòng liên hệ trực tiếp với chúng tôi qua Luật sư tư vấn pháp luật trực tuyến theo số điện thoại 19006162 để được Luật sư tư vấn pháp luật trực tuyến qua tổng đài kịp thời hỗ trợ và giải đáp mọi thắc mắc.

Nếu quý khách cần báo giá dịch vụ pháp lý thì quý khách có thể gửi yêu cầu báo phí dịch vụ đến địa chỉ email: lienhe@luatminhkhue.vn để nhận được thông tin sớm nhất! Rất mong nhận được sự hợp tác và tin tưởng của quý khách! Luật Minh Khuê xin trân trọng cảm ơn!