Thị trường chứng khoán bao gồm thị trường nào?

Bài viết này sẽ phân tích sâu hơn về các loại thị trường chứng khoán dựa trên ba tiêu chí phân loại chính: theo đối tượng giao dịch, theo hình thức tổ chức, và theo địa lý. Qua đó, chúng ta sẽ tìm hiểu về các loại thị trường như thị trường cổ phiếu, thị trường trái phiếu, thị trường chứng khoán phái sinh, cùng với cách thức tổ chức các thị trường sơ cấp và thứ cấp, và cuối cùng là sự phân biệt giữa thị trường chứng khoán trong nước và quốc tế.

1. Phân loại thị trường chứng khoán theo đối tượng giao dịch

Thị trường cổ phiếu

Định nghĩa

Thị trường cổ phiếu là nơi các nhà đầu tư mua bán các loại cổ phiếu - một loại chứng khoán đại diện cho quyền sở hữu một phần của công ty phát hành. Khi mua cổ phiếu, người mua trở thành cổ đông của công ty và có quyền tham gia vào các quyết định của công ty thông qua các cuộc họp cổ đông, nhận cổ tức, và có quyền bán cổ phiếu để kiếm lời.

Các loại cổ phiếu

Có hai loại cổ phiếu chính trên thị trường:

• Cổ phiếu thường: Đây là loại cổ phiếu phổ biến nhất, mang lại cho người sở hữu quyền biểu quyết trong các quyết định của công ty và nhận cổ tức khi công ty có lãi. Tuy nhiên, nếu công ty phá sản, người sở hữu cổ phiếu thường chỉ được nhận lại tiền sau khi tất cả các khoản nợ đã được thanh toán.
• Cổ phiếu ưu đãi: Người sở hữu cổ phiếu ưu đãi không có quyền biểu quyết, nhưng họ được ưu tiên hơn khi chia cổ tức và trong trường hợp công ty phá sản. Cổ phiếu ưu đãi có thể có lãi suất cố định, và trong một số trường hợp, người sở hữu có quyền chuyển đổi thành cổ phiếu thường.

Đặc điểm và rủi ro

Cổ phiếu thường mang tính thanh khoản cao, nghĩa là dễ dàng mua bán trên thị trường. Tuy nhiên, cổ phiếu cũng có rủi ro, đặc biệt khi giá cổ phiếu phụ thuộc nhiều vào tình hình kinh doanh và thị trường tổng thể. Sự biến động giá cổ phiếu có thể mang lại lợi nhuận lớn nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ thua lỗ đáng kể.

Thị trường trái phiếu

Định nghĩa

Thị trường trái phiếu là nơi giao dịch các loại trái phiếu, là công cụ nợ do các chính phủ hoặc doanh nghiệp phát hành nhằm huy động vốn. Người mua trái phiếu được coi là người cho vay, và họ sẽ nhận được lãi suất định kỳ từ khoản vay này cho đến khi trái phiếu đáo hạn, lúc đó người phát hành phải trả lại toàn bộ số tiền gốc.

Các loại trái phiếu

• Trái phiếu chính phủ: Do các chính phủ phát hành để tài trợ cho các dự án công cộng hoặc trang trải thâm hụt ngân sách. Trái phiếu chính phủ thường được coi là loại trái phiếu an toàn nhất vì chính phủ có khả năng trả nợ cao hơn so với các doanh nghiệp.
• Trái phiếu doanh nghiệp: Do các công ty phát hành để huy động vốn đầu tư. Loại trái phiếu này có mức rủi ro cao hơn so với trái phiếu chính phủ, nhưng cũng mang lại lãi suất cao hơn để bù đắp rủi ro.

Đặc điểm và rủi ro

Trái phiếu mang lại thu nhập ổn định thông qua lãi suất, và được coi là ít rủi ro hơn so với cổ phiếu. Tuy nhiên, trái phiếu cũng không phải không có rủi ro. Rủi ro lớn nhất với trái phiếu là rủi ro vỡ nợ của người phát hành, khi họ không thể trả lãi hoặc hoàn trả vốn gốc khi trái phiếu đáo hạn. Bên cạnh đó, lãi suất thị trường tăng lên có thể làm giảm giá trị của trái phiếu hiện có.

Thị trường chứng khoán phái sinh

Định nghĩa

Thị trường chứng khoán phái sinh là nơi giao dịch các công cụ tài chính phái sinh như hợp đồng tương lai, quyền chọn và hoán đổi. Chứng khoán phái sinh là những công cụ tài chính mà giá trị của chúng phụ thuộc vào giá trị của tài sản cơ sở, như cổ phiếu, trái phiếu, hàng hóa, hoặc các chỉ số tài chính.

Các loại chứng khoán phái sinh

• Hợp đồng tương lai: Đây là thỏa thuận mua hoặc bán một tài sản với giá cố định vào một thời điểm xác định trong tương lai. Hợp đồng tương lai thường được sử dụng để quản lý rủi ro liên quan đến sự biến động giá cả.
• Quyền chọn: Quyền chọn cho phép người sở hữu mua hoặc bán một tài sản cơ sở với giá đã định trong một khoảng thời gian nhất định, nhưng không bắt buộc họ phải thực hiện giao dịch.

Đặc điểm và rủi ro

Chứng khoán phái sinh mang lại cơ hội đầu tư với tiềm năng sinh lợi cao, đặc biệt khi nhà đầu tư có thể sử dụng đòn bẩy tài chính. Tuy nhiên, chúng cũng rất rủi ro do tính chất phức tạp và khó dự đoán của thị trường cơ sở. Đòn bẩy có thể làm tăng lợi nhuận nhưng cũng có thể dẫn đến thua lỗ nghiêm trọng nếu thị trường không di chuyển theo hướng kỳ vọng.

2. Phân loại thị trường chứng khoán theo hình thức tổ chức

Thị trường sơ cấp

Định nghĩa

Thị trường sơ cấp là nơi các công ty, chính phủ hoặc các tổ chức phát hành chứng khoán mới lần đầu tiên để huy động vốn. Tại đây, nhà đầu tư mua chứng khoán trực tiếp từ tổ chức phát hành. Thị trường sơ cấp là kênh huy động vốn quan trọng cho các doanh nghiệp và chính phủ, và là nơi phát hành các cổ phiếu, trái phiếu, và các chứng khoán khác lần đầu ra công chúng.

Quá trình phát hành chứng khoán mới

Quá trình phát hành chứng khoán trên thị trường sơ cấp thường bao gồm một loạt các bước như chào bán công khai lần đầu (IPO) đối với cổ phiếu, hoặc đấu giá trái phiếu đối với trái phiếu chính phủ. Đối với cổ phiếu, sau khi IPO, chứng khoán sẽ được giao dịch trên thị trường thứ cấp. Trong quá trình phát hành, các tổ chức phát hành thường hợp tác với các công ty bảo lãnh phát hành hoặc các ngân hàng đầu tư để đảm bảo rằng chứng khoán được bán hết với giá hợp lý.

Thị trường thứ cấp

Định nghĩa

Thị trường thứ cấp là nơi các chứng khoán đã được phát hành trước đó được mua bán giữa các nhà đầu tư. Đây là thị trường nơi các cổ phiếu, trái phiếu, và chứng khoán phái sinh được giao dịch hàng ngày sau khi đã phát hành lần đầu tại thị trường sơ cấp. Các giao dịch trên thị trường thứ cấp không liên quan trực tiếp đến tổ chức phát hành, thay vào đó là sự trao đổi giữa các nhà đầu tư với nhau.

Quá trình mua bán chứng khoán đã phát hành

Khi một nhà đầu tư mua cổ phiếu hoặc trái phiếu trên thị trường thứ cấp, họ đang mua từ một nhà đầu tư khác, chứ không phải từ công ty phát hành. Giá của chứng khoán trên thị trường thứ cấp phản ánh sự cung cầu của thị trường, cùng với các yếu tố khác như hiệu suất kinh doanh của công ty, tình hình kinh tế và chính trị. Các sàn giao dịch chứng khoán như Sở Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh (HOSE) là nơi diễn ra các hoạt động mua bán chứng khoán trên thị trường thứ cấp.

3. Phân loại thị trường chứng khoán theo địa lý

Thị trường sơ cấp

Định nghĩa

Thị trường sơ cấp là nơi các công ty, chính phủ hoặc các tổ chức phát hành chứng khoán mới lần đầu tiên để huy động vốn. Tại đây, nhà đầu tư mua chứng khoán trực tiếp từ tổ chức phát hành. Thị trường sơ cấp là kênh huy động vốn quan trọng cho các doanh nghiệp và chính phủ, và là nơi phát hành các cổ phiếu, trái phiếu, và các chứng khoán khác lần đầu ra công chúng.

Quá trình phát hành chứng khoán mới

Quá trình phát hành chứng khoán trên thị trường sơ cấp thường bao gồm một loạt các bước như chào bán công khai lần đầu (IPO) đối với cổ phiếu, hoặc đấu giá trái phiếu đối với trái phiếu chính phủ. Đối với cổ phiếu, sau khi IPO, chứng khoán sẽ được giao dịch trên thị trường thứ cấp. Trong quá trình phát hành, các tổ chức phát hành thường hợp tác với các công ty bảo lãnh phát hành hoặc các ngân hàng đầu tư để đảm bảo rằng chứng khoán được bán hết với giá hợp lý.

Thị trường thứ cấp

Định nghĩa

Thị trường thứ cấp là nơi các chứng khoán đã được phát hành trước đó được mua bán giữa các nhà đầu tư. Đây là thị trường nơi các cổ phiếu, trái phiếu, và chứng khoán phái sinh được giao dịch hàng ngày sau khi đã phát hành lần đầu tại thị trường sơ cấp. Các giao dịch trên thị trường thứ cấp không liên quan trực tiếp đến tổ chức phát hành, thay vào đó là sự trao đổi giữa các nhà đầu tư với nhau.

Quá trình mua bán chứng khoán đã phát hành

Khi một nhà đầu tư mua cổ phiếu hoặc trái phiếu trên thị trường thứ cấp, họ đang mua từ một nhà đầu tư khác, chứ không phải từ công ty phát hành. Giá của chứng khoán trên thị trường thứ cấp phản ánh sự cung cầu của thị trường, cùng với các yếu tố khác như hiệu suất kinh doanh của công ty, tình hình kinh tế và chính trị. Các sàn giao dịch chứng khoán như Sở Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh (HOSE) là nơi diễn ra các hoạt động mua bán chứng khoán trên thị trường thứ cấp.