1. Phân tích quy định pháp luật liên quan đến thanh toán hợp đồng xây dựng không đúng hạn
Phân tích quy định pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do vi phạm nghĩa vụ
- Điều 360: Quy định về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do vi phạm nghĩa vụ:
+ Điều kiện phát sinh trách nhiệm:
-> Có hành vi vi phạm nghĩa vụ do pháp luật quy định hoặc do hợp đồng thỏa thuận.
-> Hành vi vi phạm là nguyên nhân trực tiếp gây thiệt hại cho người khác.
-> Người gây thiệt hại có lỗi.
-> Có thiệt hại xảy ra.
+ Nội dung trách nhiệm bồi thường:
-> Bồi thường thiệt hại về vật chất: bao gồm giá trị tài sản bị hư hỏng, mất mát, chi phí để khắc phục hậu quả, v.v.
-> Bồi thường thiệt hại về tinh thần: bao gồm tổn hại về tinh thần, danh dự, nhân phẩm, uy tín của người bị thiệt hại.
- Điều 357: Quy định về trách nhiệm do chậm thực hiện nghĩa vụ trả tiền:
+ Điều kiện phát sinh trách nhiệm:
-> Có hành vi chậm trả tiền.
-> Hành vi chậm trả tiền là nguyên nhân trực tiếp gây thiệt hại cho người được trả tiền.
-> Người chậm trả tiền có lỗi.
-> Có thiệt hại xảy ra.
+ Nội dung trách nhiệm bồi thường:
-> Bồi thường lãi tiền chậm trả: tính theo lãi suất hợp đồng quy định, nếu không có thỏa thuận về lãi suất thì theo lãi suất cơ bản của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.
-> Bồi thường thiệt hại khác do chậm trả tiền gây ra.
* Nghị định số 37/2015/NĐ-CP về quy định chi tiết về hợp đồng xây dựng:
- Điều 21: Quy định về thanh toán hợp đồng xây dựng:
+ Các hình thức thanh toán: thanh toán theo tiến độ thi công, thanh toán sau khi hoàn thành công trình, thanh toán theo phương thức khác do các bên thỏa thuận.
+ Thủ tục thanh toán: lập hồ sơ thanh toán, trình duyệt hồ sơ thanh toán, thanh toán theo hợp đồng.
- Điều 28: Quyền và nghĩa vụ của bên nhận thầu thi công xây dựng công trình:
+ Quyền:
-> Nhận thanh toán theo hợp đồng.
-> Yêu cầu chủ đầu tư thanh toán theo đúng tiến độ và hình thức đã thỏa thuận.
+ Nghĩa vụ:
-> Báo cáo tiến độ thi công theo hợp đồng.
-> Cung cấp hồ sơ thanh toán theo quy định.
- Điều 43. Trách nhiệm do vi phạm hợp đồng xây dựng
* Luật Thương mại 2005: Điều 306: Quy định về quyền yêu cầu tiền lãi do chậm thanh toán:
- Điều kiện phát sinh quyền:
+ Có hành vi chậm thanh toán.
+ Hành vi chậm thanh toán là nguyên nhân trực tiếp gây thiệt hại cho người được trả tiền.
- Nội dung quyền: Yêu cầu bồi thường lãi tiền chậm trả: tính theo lãi suất hợp đồng quy định, nếu không có thỏa thuận về lãi suất thì theo lãi suất cơ bản của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.
2. Phân tích thực tiễn áp dụng quy định về thanh toán hợp đồng xây dựng không đúng hạn
Trường hợp bên giao thầu thanh toán không đúng hạn:
* Nguyên nhân:
- Do bên giao thầu:
+ Khó khăn về tài chính: thiếu hụt nguồn vốn, chậm thu hồi công nợ, v.v.
+ Thiếu thiện chí thanh toán: cố tình chậm thanh toán để trục lợi.
+ Lỗi thủ tục thanh toán: do sơ suất trong việc lập hồ sơ thanh toán, trình duyệt hồ sơ thanh toán, v.v.
- Do bên nhận thầu:
+ Hoàn thành công trình không đúng tiến độ, chất lượng.
+ Hồ sơ thanh toán thiếu sót, sai sót.
+ Không thực hiện đúng nghĩa vụ bảo hành, bảo trì công trình.
* Hậu quả đối với bên nhận thầu:
- Ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh:
+ Thiếu hụt vốn lưu động, ảnh hưởng đến khả năng thực hiện các hợp đồng khác.
+ Gây khó khăn trong việc trả lương cho người lao động, mua nguyên vật liệu.
+ Mất uy tín với các nhà cung cấp, đối tác.
- Gây thiệt hại về tài chính:
+ Mất lãi do chậm thu hồi tiền.
+ Phải chi trả lãi vay ngân hàng để trang trải hoạt động kinh doanh.
+ Phải chi phí cho các hoạt động đòi nợ, kiện tụng.
* Giải pháp xử lý:
- Đối với bên nhận thầu:
+ Thương lượng với bên giao thầu: Trao đổi về nguyên nhân chậm thanh toán và đề xuất phương án thanh toán hợp lý; Ký kết thỏa thuận về thanh toán lãi chậm thanh toán.
+ Áp dụng các biện pháp cưỡng chế theo quy định của pháp luật: Yêu cầu tòa án ra lệnh buộc bên giao thầu thanh toán; Xin cấp Giấy chứng nhận nợ để cưỡng chế thi hành án; Phá sản doanh nghiệp bên giao thầu (trong trường hợp nghiêm trọng).
+ Tìm kiếm giải pháp thay thế: Tìm kiếm nguồn vốn khác để trang trải hoạt động kinh doanh; Tiết kiệm chi phí, giảm thiểu tổn thất.
- Đối với cơ quan nhà nước có thẩm quyền:
+ Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện nghĩa vụ thanh toán của các bên trong hợp đồng.
+ Áp dụng các biện pháp xử phạt đối với các hành vi vi phạm nghĩa vụ thanh toán.
Việc bên giao thầu thanh toán không đúng hạn gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng cho bên nhận thầu. Bên nhận thầu cần chủ động áp dụng các biện pháp xử lý để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước có thẩm quyền để xử lý các hành vi vi phạm nghĩa vụ thanh toán một cách hiệu quả.
- Lưu ý:
+ Phân tích trên chỉ mang tính chất tham khảo, cần nghiên cứu cụ thể từng trường hợp để có giải pháp xử lý phù hợp.
+ Nếu cần tư vấn cụ thể về một vụ việc vi phạm nghĩa vụ thanh toán, bạn nên tham khảo ý kiến của luật sư.
3. Lập luận về nghĩa vụ trả lãi chậm thanh toán hợp đồng xây dựng không đúng hạn
Theo quy định tại khoản 2 Điều 43 Nghị định số 37/2015/NĐ-CP, bên giao thầu có trách nhiệm bồi thường lãi suất chậm thanh toán cho bên nhận thầu nếu thanh toán hợp đồng xây dựng không đúng hạn và không đầy đủ theo thỏa thuận trong hợp đồng.
- Điều kiện để bên giao thầu phải bồi thường lãi suất chậm thanh toán:
+ Bên giao thầu thanh toán không đúng hạn: So với thời hạn thanh toán được quy định trong hợp đồng; Hoặc so với thời hạn thanh toán được gia hạn theo thỏa thuận của các bên.
+ Bên giao thầu thanh toán không đầy đủ: So với số tiền thanh toán được quy định trong hợp đồng; Hoặc so với số tiền thanh toán được điều chỉnh theo thỏa thuận của các bên.
- Mức lãi suất chậm thanh toán:
+ Theo lãi suất quá hạn do ngân hàng thương mại nơi bên nhận thầu mở tài khoản thanh toán công bố.
+ Tương ứng với các thời kỳ chậm thanh toán.
+ Được tính từ ngày đầu tiên chậm thanh toán cho đến khi bên giao thầu đã thanh toán đầy đủ cho bên nhận thầu.
- Trường hợp ngoại lệ: Các bên có thỏa thuận khác về lãi suất chậm thanh toán.
- Lưu ý:
+ Bên nhận thầu có quyền yêu cầu bên giao thầu bồi thường lãi suất chậm thanh toán mà không cần khởi kiện.
+ Nếu bên giao thầu không tự nguyện bồi thường lãi suất chậm thanh toán, bên nhận thầu có thể khởi kiện để đòi bồi thường.
+ Tòa án sẽ căn cứ vào các yếu tố như thời gian chậm thanh toán, số tiền chậm thanh toán, lãi suất quá hạn của ngân hàng thương mại để xác định mức lãi suất chậm thanh toán cần bồi thường.
- Ngoài ra, bên nhận thầu còn có thể áp dụng các biện pháp khác để xử lý trường hợp bên giao thầu thanh toán không đúng hạn và không đầy đủ, ví dụ như:
+ Yêu cầu bên giao thầu thanh toán ngay số tiền còn nợ.
+ Dừng thi công công trình.
+ Giải quyết hợp đồng.
- Khuyến nghị: Để bảo vệ quyền lợi của mình, bên nhận thầu nên:
+ Ghi chép đầy đủ các bằng chứng về việc bên giao thầu thanh toán không đúng hạn và không đầy đủ (hợp đồng, biên lai thanh toán, thông báo ngân hàng, v.v.).
+ Tham khảo ý kiến luật sư để được tư vấn về cách thức xử lý phù hợp.
* Lý do quy định bên giao thầu phải bồi thường lãi suất chậm thanh toán cho bên nhận thầu khi thanh toán không đúng hạn:
- Bảo vệ quyền lợi của bên nhận thầu:
+ Việc thanh toán không đúng hạn gây thiệt hại cho bên nhận thầu do:
-> Mất vốn lưu động: Bên nhận thầu phải sử dụng vốn lưu động để trang trải cho các hoạt động kinh doanh khác, dẫn đến thiếu hụt vốn và ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động.
-> Gây thiệt hại về tài chính: Bên nhận thầu phải chịu lãi vay ngân hàng để trang trải cho các hoạt động kinh doanh, dẫn đến tăng chi phí và giảm lợi nhuận.
-> Gây ảnh hưởng đến uy tín: Việc thanh toán không đúng hạn có thể làm ảnh hưởng đến uy tín của bên nhận thầu với các nhà cung cấp, đối tác khác.
+ Quy định về bồi thường lãi suất chậm thanh toán giúp đảm bảo bên nhận thầu được bồi thường cho những thiệt hại do bên giao thầu thanh toán không đúng hạn gây ra.
- Mang tính răn đe, buộc bên giao thầu thực hiện đúng nghĩa vụ:
+ Việc phải bồi thường lãi suất chậm thanh toán là một khoản chi phí đáng kể cho bên giao thầu, do đó sẽ tạo áp lực buộc bên giao thầu phải thực hiện đúng nghĩa vụ thanh toán theo hợp đồng.
+ Quy định này góp phần thúc đẩy các bên thực hiện hợp đồng một cách nghiêm túc, trách nhiệm, đảm bảo trật tự kỷ luật trong hoạt động kinh doanh.
- Phân biệt trường hợp do lỗi của bên nhận thầu dẫn đến chậm thanh toán:
+ Cần phân biệt trường hợp chậm thanh toán do lỗi của bên nhận thầu với trường hợp do lỗi của bên giao thầu.
+ Nếu chậm thanh toán do lỗi của bên nhận thầu (ví dụ như: hoàn thành công trình không đúng tiến độ, chất lượng), thì bên nhận thầu không có quyền yêu cầu bồi thường lãi suất chậm thanh toán.
+ Do đó, trong hợp đồng cần quy định rõ ràng về trách nhiệm của các bên trong việc thanh toán, cũng như các trường hợp ngoại lệ mà bên giao thầu không phải bồi thường lãi suất chậm thanh toán.
Quy định về bồi thường lãi suất chậm thanh toán cho bên nhận thầu khi thanh toán không đúng hạn có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của bên nhận thầu, mang tính răn đe đối với bên giao thầu và góp phần thúc đẩy thực hiện hợp đồng một cách nghiêm túc, trách nhiệm. Tuy nhiên, cần phân biệt rõ ràng trường hợp chậm thanh toán do lỗi của bên nhận thầu với trường hợp do lỗi của bên giao thầu.
Ngoài ra, có thể tham khảo: Hình thức thanh toán hợp đồng xây dựng được quy định như thế nào. Còn khúc mắc, liên hệ 1900.6162 hoặc gửi email tới: lienhe@luatminhkhue.vn để được hỗ trợ. Xin cảm ơn.
