1. Bố cục của tác phẩm
Phần 1: Sự dữ dội, hung bạo của sông Đà
Khi nhìn từ xa, sông Đà có vẻ như một vùng biển xanh mênh mông, nhưng khi bạn tiến sâu vào lòng nó, bạn sẽ cảm nhận được sự dữ dội và hung bạo của nó. Sông Đà không phải là nguồn nước hiền hòa mà nhiều người tưởng tượng. Nó có thể biến mình thành một con quái vật dữ tợn bất cứ lúc nào. Những con sóng cao vút đứng, những cơn gió lạnh thổi mạnh khiến cho sông Đà trở nên thách thức đối với mọi ai dám bước chân vào vùng nước này.
Những người thợ thuyền địa phương, những người đã trải qua hàng chục năm làm việc trên sông Đà, họ biết rõ sự khắc nghiệt của nó. Những cơn bão đổ bộ từ dãy núi xa xôi có thể biến mặt sông Đà thành một lũ sóng dữ tợn, đủ để cuốn trôi bất cứ thứ gì nằm trong đường đi. Đó là một sự đe dọa khó lường, một hiện thực khắc khổ mà những người sống gần sông Đà phải đối mặt hàng ngày.
Phần 2: Dòng nước sông Đà
Nhưng sông Đà cũng là nguồn sống quan trọng của nhiều người. Cuộc sống trên sông Đà không chỉ đánh đổi với nó, mà còn phụ thuộc hoàn toàn vào nó. Người dân sống bên bờ sông biết cách tận dụng sự thay đổi của nó. Họ là những người lái đò, những người đánh cá, và những người trồng lúa ven sông.
Hình tượng người lái đò trên sông Đà là một phần không thể thiếu của cuộc sống ở đây. Họ là những người mà bất cứ ai muốn băng qua sông Đà đều phải tin tưởng. Họ hiểu biết mọi cơn gió, mọi cơn sóng, mọi dấu hiệu trên mặt nước sông. Họ biết cách đối phó với sự thay đổi nhanh chóng của sông, đảm bảo rằng những người trên đò luôn an toàn.
Phần 3: Vẻ hiền hòa, trữ tình của sông Đà
Dưới vẻ dữ dội và hung bạo, sông Đà cũng mang trong mình một vẻ đẹp hiền hòa và trữ tình. Khi mặt trời lặn, ánh nắng mềm mại chiếu xuống mặt nước, tạo ra những bức tranh tuyệt đẹp với ánh sáng và bóng cây phản chiếu trên sông. Cảnh này trở thành một bài học về sự tương tác tinh tế giữa con người và thiên nhiên.
Sông Đà cũng là nơi của những câu chuyện truyền thống và văn hóa dân tộc. Các buổi hòa nhạc, lễ hội và lễ kỷ niệm được tổ chức bên bờ sông để kỷ niệm những điều quý báu mà nó mang lại cho cuộc sống con người. Sông Đà, dưới vẻ hung bạo, cũng chứa đựng tình yêu, sự biết ơn và tôn trọng từ con người đối với món quà mà nó mang đến.
Như vậy, sông Đà không phải chỉ có một mặt hung bạo, mà còn là nguồn sống và vẻ đẹp trữ tình mà người dân ở đây đã học cách đối phó và tận dụng một cách khôn ngoan.
2. Trả lời câu hỏi đọc hiểu
Câu 1 (trang 192 sgk ngữ văn 12 tập 1):
Tác phẩm "Người Lái đò Sông Đà" là một tác phẩm văn học xuất sắc của văn học Việt Nam, thể hiện sự quan sát công phu và sự tìm hiểu kỹ càng của tác giả về nhiều khía cạnh của sông Đà.
- Miêu tả sông Đà từ những chi tiết cụ thể, sinh động và thực tế:
Tác giả đã sử dụng ngôn từ sôi động và hình ảnh sinh động để miêu tả vẻ đẹp của sông Đà. Thông qua những chi tiết cụ thể như màu nước xanh biếc, những con sóng nhỏ nhẹ rì rào bên bờ, hương thơm của cây cỏ ven sông, ông đã tạo ra một bức tranh chân thực về sông Đà. Sự mô tả tinh tế này giúp độc giả cảm nhận được không chỉ vẻ đẹp tự nhiên mà còn tình cảm, linh hồn của sông.
- Miêu tả từ nhiều góc quan sát độc đáo khác nhau:
a. Từ trên máy bay thấy sông Đà như một sợi dây thừng: Tác giả sử dụng góc quan sát từ trên máy bay để miêu tả sông Đà như một sợi dây thừng, cho thấy sự khổng lồ và uy nghi của con sông này khi nhìn từ trên cao. Điều này tăng cường ấn tượng của sự vĩ đại và mạnh mẽ của sông Đà.
b. Trực tiếp ngồi trên thuyền tham gia hành trình trên sông Đà: Khi chuyển đến góc quan sát từ trên thuyền, độc giả được dẫn dắt vào hành trình trên sông Đà cùng với nhân vật chính. Từ góc nhìn này, chúng ta trải qua những cung bậc cảm xúc khác nhau: từ sự hồi hộp, lo lắng khi bước vào những vùng nước nguy hiểm, đến sự hạnh phúc và thư giãn khi ngắm nhìn những cảnh đẹp trên sông. Từ việc nhấn mạnh vào các góc nhìn này, tác giả đã tạo ra một trải nghiệm đọc vô cùng sống động và gần gũi.
Tóm lại, thông qua việc miêu tả sông Đà từ những chi tiết cụ thể, sinh động và việc sử dụng nhiều góc quan sát độc đáo, tác phẩm "Người Lái đò Sông Đà" không chỉ là một bức tranh tự nhiên chân thực mà còn là một hành trình tinh thần đầy ý nghĩa và sâu sắc.
Câu 2 (trang 192 sgk ngữ văn 12 tập 1):
Sông Đà, như một thực thể sống, tỏ ra hung bạo và kháng kịch đầy sức mạnh. Tác giả sử dụng các biện pháp nhân hóa và so sánh để vẽ lên trước mắt độc giả hình ảnh đầy sức ảnh hưởng.
Bờ sông thật sự có một vẻ đáng sợ, như một yết hầu vùng nước. Vách đá thành chẹt ngoạn mình trong lòng sông Đà, tạo nên một môi trường đầy ám ảnh. Lòng sông trở nên huyền bí, như một con hang tối tăm đang chờ đợi để nuốt chửng bất cứ thứ gì dám bước vào.
Khung cảnh toàn bộ xung quanh đầy rẫy nước đá, mênh mông như một khoản nợ không bao giờ trả hết. Sông Đà luôn đòi hỏi, như một thực thể đòi nợ vô tận, không bao giờ nguôi.
Những cái hút nước xoáy tít lôi, như những bàn tay ác quỷ, kéo mọi thứ xuống đáy sâu, không tha thứ. Đây là một mặt khác của sông Đà, sự dữ tợn, táo bạo, và không khoan nhượng của nó.
Tiếng nước réo lại, như một biểu hiện của tâm trạng sâu thẳm của sông Đà. Nó oán trách, van xin, khiêu khích, và giọng gằn như chế nhạo. Thông qua âm thanh này, tác giả đã tạo nên một biểu đồ cảm xúc phong phú, giúp sông Đà tỏ ra nổi bật với sức mạnh hoang dại, vẻ hùng vĩ, và sự dữ tợn của nó. Điều này làm cho sông Đà trở thành một nhân vật sống đầy sức mạnh và phức tạp trong câu chuyện của mình.
Câu 3 (trang 192 sgk ngữ văn 12 tập 1):
Trong lòng thiên nhiên hùng vĩ của Việt Nam, Dòng Sông Đà trở thành bức tranh trữ tình đầy sức cuốn hút, được tác giả Nguyễn Tuân mô tả một cách độc đáo và tinh tế.
Sự liên tưởng độc đáo của tác giả mở ra một thế giới mới: Sông Đà, như áng tóc dài và mềm mại của một thiếu nữ trữ tình, là hình ảnh của vẻ đẹp mong manh và sức sống mãnh liệt. Nước chảy trong dòng sông này không chỉ là nước, mà còn là những hạt lệ của trái tim trẻ người, êm đềm và đầy tâm hồn.
Sông Đà, qua ánh nắng mặt trời, là một bức tranh màu sắc huyền bí. Xuân đến, sông trở thành một dải xanh ngọc bích, tươi mới như những ước mơ tuổi trẻ. Thu về, nước sông lừ đừ chuyển thành một sắc đỏ đậm, như da mặt người bầm đi vì rượu bữa, đầy cảm xúc và ý nghĩa của thời gian.
Sông Đà không chỉ là một dòng nước mà còn là người bạn đồng hành trung thành của con người, tựa như một người cố nhân gắn bó với hồn dân tộc. Bờ sông hoang dại, yên bình như những quảng đại thời tiền sử, đong đầy hồn nhiên như những câu chuyện cổ tích xưa. Đó là nơi mà những hạt cát nhỏ, những bông hoa mỏng manh và những bức tranh thiên nhiên huyền bí gặp gỡ, tạo nên bức tranh trữ tình đẹp đẽ và sâu lắng.
Với sự tài hoa của Nguyễn Tuân, Sông Đà trong tác phẩm trở nên hiền hòa, trữ tình, hòa quyện giữa vẻ đẹp huyền bí và hồn nhiên của thiên nhiên. Những từ ngữ và hình ảnh đẹp trong tác phẩm không chỉ làm cho con người đắm chìm trong vẻ đẹp của sông nước mà còn làm cho họ cảm nhận được sức sống, cảm xúc và tâm trạng sâu sắc, khiến trái tim họ xao động và xao xuyến trước vẻ đẹp trữ tình và bình yên của Dòng Sông Đà.
Câu 4 (trang 192 sgk ngữ văn 12 tập 1):
Hình ảnh của người lái đò trên sông Đà trong cuộc chiến đấu với con sông Đà hung bạo không thể nào bị lãng quên. Họ, những con người nhỏ bé đời thường, không vũ khí, không phép màu, đã biến mình thành những chiến binh vô địch, thắng thạch trận đủ ba lớp, khắc nghiệt của sông Đà.
Người lái đò được miêu tả như những tài năng thần tốc, nhanh trí, như những kỳ phùng đang vượt qua những thác nước đầy nguy hiểm như cưỡi trên bề mặt ghềnh đá, mỗi bước tiến xa là một lớp thạch trận vỡ tan dưới bàn tay tài ba của họ. Họ không ngừng xé toang từ lớp này đến lớp khác, trùng vi thạch trận mà sông Đà tạo ra để thách thức họ.
Những tượng đá tướng, đại diện cho sự tàn nhẫn và quyết liệt của sông, phải lộ ra sự tiu nghỉ, thất vọng, với bộ mặt xanh lè. Họ đã phải nhận thua trước tài năng và dũng cảm không giới hạn của người lái đò.
Chỉ có thể dùng những từ tôn kính và ca tụng để diễn đạt sự kỳ diệu của họ. Người lái đò đã chinh phục sự dữ tợn của sông Đà bằng lòng kiên trì, dũng cảm, và tài trí. Họ là những người anh hùng thực sự, người đứng bên bờ sông biểu trưng cho sức mạnh của con người trong cuộc chiến với thiên nhiên. Ông lái đò, không thể phủ nhận, là một kho báu quý báu của đất nước, xứng đáng được tôn vinh và ca tụng.
Câu 5 (trang 193 sgk ngữ văn 12 tập 1):
Dòng chữ của Nguyễn Tuân không chỉ là những từ ngữ bình thường mà còn là những bức tranh huyền bí của thiên nhiên, được tạo nên bởi những biện pháp so sánh tinh tế và sâu sắc.
Tiếng thác nước rơi từ trên cao, như tiếng oán trách của ngàn dặm sông ngòi, một âm thanh u buồn tràn ngập không gian, làm cho trái tim ta rung động trong hòa nhạc bất tận của tự nhiên.
Sóng nước bật tung lên, như thế quân lính liều mạng trên chiến trường, mỗi giọt nước là một quân nhân anh dũng đang hy sinh vì đồng đội, tạo nên một hình ảnh đẫm máu và đầy sức mạnh.
Con sông Đà trải dài như một dải trữ tình, như là hơi thở cuộc sống, là sợi dây liên kết tinh tế giữa quá khứ và hiện tại, giữa những con người và thiên nhiên, tạo nên một huyền bí không gian không lẫn vào đâu được.
Bờ sông hoang dại, nhưng lại tràn ngập hồn nhiên như những nỗi niềm của tuổi thơ, như những câu chuyện cổ tích xa xưa, là nơi mà hồn dân tộc lưu giữ và truyền đạt qua từng thế hệ.
Sông Đà không chỉ hiện lên với vẻ đẹp thơ mộng và trữ tình, mà còn với vẻ dữ dội, bạo tàn của một tác phẩm nghệ thuật tạo hình tinh tế, cho thấy sự tài hoa không lẫn vào đâu được của Nguyễn Tuân, người đã biến những từng đợt sóng, từng giọt nước, và từng chiều dài của con sông Đà trở thành những câu chuyện đậm chất ngôn từ, làm say đắm lòng người.
3. Luyện tập
Bài 1 (trang 193 sgk ngữ văn 12 tập 1):
Tìm đọc trọn vẹn tùy bút Người lái đò sông Đà.
“Con sông Đà tuôn dài như một áng tóc trữ tình…mỗi độ thu về”
Mở bài: Giới thiệu khái quát tác phẩm, tác giả
Trong bức tranh từ bàn tay tài hoa của tác giả Nguyễn Tuân, chúng ta khám phá một khung cảnh độc đáo, một hình ảnh đầy màu sắc về dòng sông Đà. Tác phẩm này không chỉ là sự tài hoa của một họa sĩ đích thực, mà còn là một cái tôi tươi sáng, sáng tạo, rung cảm trước vẻ đẹp trữ tình của thiên nhiên. Tác giả, Nguyễn Tuân, không chỉ đơn thuần là một nhà văn, mà còn là một họa sĩ với con mắt tinh tế nhìn thấy những chi tiết đẹp nhất trong cuộc sống.
Thân bài:
Nêu được vẻ đẹp trữ tình của dòng sông Đà thể hiện trong đoạn văn trên
Sông Đà, qua con mắt tài hoa của Nguyễn Tuân, trở nên đặc biệt và trữ tình hơn bao giờ hết. Mày sắc độc đáo của nó hiện lên trong sự diễm lệ của núi rừng Tây Bắc. Tác giả tạo ra một hình ảnh tuyệt đẹp về sông Đà với sự kết hợp hoàn hảo giữa màu sắc và ánh sáng. Sông Đà không chỉ là một dòng nước bình thường mà còn trở thành một cảnh quan gợi cảm, ấn tượng mà bất kỳ người nghệ sĩ nào cũng phải thán phục.
Cái tôi trữ tình của Nguyễn Tuân
Tác giả Nguyễn Tuân, trong tác phẩm này, thể hiện cái tôi của một họa sĩ. Ông không chỉ nhìn với ánh mắt của một người viết văn, mà còn với con mắt của người họa sĩ. Ông đã chọn những góc độ thẩm mĩ, những chi tiết đẹp nhất của sông Đà để tạo nên một tác phẩm nghệ thuật tuyệt vời. Đó là cái tôi tài hoa, cái tôi uyên bác, là sự hòa quyện giữa nghệ thuật và thiên nhiên, và là khả năng của tác giả để nhìn thấy cái đẹp đích thực trong cuộc sống.
Kết bài
Như vậy, tác giả Nguyễn Tuân, với sự tài hoa, giàu thẩm mỹ của mình, đã tìm ra được sự trữ tình và đẹp đẽ của sông Đà. Tác phẩm này là một minh chứng rõ ràng cho cái tôi nghệ thuật và sự tài hoa của tác giả, đồng thời cũng là một lời ca tụng cho vẻ đẹp tự nhiên đầy quyến rũ.
Bạn đọc xem thêm các bài viết sau:
- Soạn bài Đấu tranh cho một thế giới hòa bình đầy đủ nhất
- Soạn bài Chiều xuân sách Chân trời sáng tạo lớp 11 ngắn gọn, đầy đủ
