1. Tính chất đặc biệt của hình phạt tử hình

Theo quy định tại khoản 1 Điều 40 của Bộ luật Hình sự năm 2015 (được sửa đổi, bổ sung năm 2017), tử hình là một hình phạt đặc biệt nghiêm khắc, chỉ được áp dụng đối với những hành vi phạm tội đặc biệt nghiêm trọng. Những tội phạm này thuộc nhóm các hành vi xâm phạm an ninh quốc gia, xâm phạm tính mạng con người, các tội phạm liên quan đến ma túy, tham nhũng, và một số tội phạm đặc biệt nghiêm trọng khác theo quy định của Bộ luật Hình sự.

Cụ thể, khái niệm tội phạm đặc biệt nghiêm trọng được xác định là những hành vi phạm tội có mức độ nguy hiểm đặc biệt lớn đối với xã hội. Tội phạm này có tính chất và mức độ gây nguy hiểm vượt trội so với các loại tội phạm khác, và khung hình phạt cao nhất đối với các hành vi phạm tội này theo quy định của Bộ luật Hình sự dao động từ trên 15 năm đến 20 năm tù, tù chung thân, hoặc hình phạt tử hình. (Theo khoản 4 Điều 9 của Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017).

Như vậy, tử hình không phải là hình phạt được áp dụng rộng rãi mà chỉ dành cho những tội phạm có mức độ nghiêm trọng đặc biệt, ảnh hưởng sâu rộng đến an ninh quốc gia, tính mạng con người, và trật tự xã hội. Hình phạt này phản ánh sự nghiêm khắc và quyết tâm của pháp luật trong việc đối phó với các hành vi phạm tội có mức độ nguy hiểm cực kỳ cao, nhằm bảo vệ quyền lợi và an toàn của cộng đồng.

 

2. Lý do phải xem xét kỹ lưỡng trước khi thi hành bản án tử hình

Việc xem xét kỹ lưỡng trước khi thi hành bản án tử hình là một bước vô cùng quan trọng và cần thiết trong hệ thống tư pháp hình sự. Dưới đây là những lý do chính mà chúng ta cần phải cân nhắc trước khi thực hiện hình phạt tử hình:

- Tử hình là hình phạt nghiêm khắc nhất, vì vậy việc thực hiện hình phạt này phải đảm bảo sự công bằng và tuân thủ các quyền cơ bản của con người. Điều này bao gồm việc đảm bảo rằng bản án tử hình không bị áp dụng sai lệch và chỉ được thi hành trong những trường hợp chính đáng nhất, đã được xem xét kỹ lưỡng để tránh bất kỳ sự sai sót nào.

- Hệ thống tư pháp không phải lúc nào cũng hoàn hảo và không thể loại trừ hoàn toàn khả năng xảy ra sai lầm. Việc xem xét kỹ lưỡng giúp giảm thiểu nguy cơ thực hiện án tử hình đối với những người có thể vô tội hoặc bị xét xử không công bằng. Một khi bản án tử hình được thực hiện, không thể khôi phục lại được, vì vậy việc xem xét cẩn thận là cực kỳ quan trọng.

- Tử hình là hình phạt không thể thay đổi hoặc rút lại. Do đó, cần phải có sự xác minh kỹ lưỡng và đảm bảo rằng tất cả các yếu tố liên quan đã được cân nhắc đầy đủ, từ chứng cứ đến động cơ và bối cảnh của tội phạm, trước khi thực hiện án tử hình.

- Việc thi hành án tử hình không chỉ ảnh hưởng đến người bị kết án mà còn đến gia đình và cộng đồng của họ. Sự tổn thương và tác động lâu dài đối với các thành viên trong gia đình và xã hội là điều cần được cân nhắc kỹ lưỡng trong quá trình xét xử và thi hành án.

- Hệ thống pháp luật thường yêu cầu một quy trình đặc biệt và chi tiết để đảm bảo rằng bản án tử hình được thực hiện đúng theo quy định. Quy trình này bao gồm việc xem xét các đơn kháng cáo, các bằng chứng mới, và sự can thiệp của các cơ quan chức năng có thẩm quyền. Việc tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình này giúp bảo vệ sự công bằng và chính xác trong việc thi hành án.

- Tử hình là một hình phạt có tác động sâu rộng đến nhận thức xã hội và đạo đức. Các quyết định liên quan đến tử hình cần phải được xem xét trong bối cảnh các giá trị đạo đức và xã hội, để đảm bảo rằng hình phạt này phù hợp với tiêu chuẩn và mong đợi của cộng đồng. 

- Một số hệ thống pháp luật và quan điểm xã hội coi trọng khả năng cải tạo và phục hồi của những người phạm tội. Trước khi quyết định thi hành án tử hình, cần phải cân nhắc liệu có thể có cơ hội để họ sửa chữa lỗi lầm và đóng góp tích cực cho xã hội trong tương lai không.

- Việc xem xét kỹ lưỡng trước khi thi hành án tử hình tạo cơ hội cho việc kiểm soát và giám sát từ các cơ quan độc lập và các tổ chức bảo vệ quyền con người. Điều này giúp tăng cường sự minh bạch và trách nhiệm trong hệ thống tư pháp.

Tóm lại, việc xem xét kỹ lưỡng trước khi thi hành án tử hình là cần thiết để đảm bảo rằng tất cả các yếu tố liên quan được cân nhắc đầy đủ, nhằm bảo vệ quyền con người, đảm bảo công bằng, và giảm thiểu khả năng xảy ra sai lầm trong hệ thống tư pháp.

 

3. Quá trình xem xét bản án tử hình trước khi thi hành

Theo quy định tại khoản 1 Điều 367 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 thì thủ tục xem xét bản án tử hình trước khi thi hành được thực hiện theo một quy trình nghiêm ngặt và chặt chẽ nhằm đảm bảo sự công bằng và chính xác. Quy trình này bao gồm các bước cụ thể như sau:

- Ngay sau khi bản án tử hình có hiệu lực pháp luật, hồ sơ vụ án phải được chuyển ngay lập tức đến Chánh án Tòa án nhân dân tối cao. Đồng thời, bản án cũng phải được gửi kịp thời đến Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao. Điều này đảm bảo rằng các cơ quan có thẩm quyền cao nhất đều được thông báo và có đủ thời gian để tiến hành các bước tiếp theo.

- Sau khi nhận được hồ sơ vụ án, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao và Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao có trách nhiệm xem xét toàn bộ hồ sơ để quyết định việc kháng nghị hoặc không kháng nghị giám đốc thẩm hay tái thẩm. Trong trường hợp quyết định kháng nghị, hồ sơ vụ án sẽ được chuyển trở lại cho Viện kiểm sát nhân dân tối cao để tiếp tục xử lý.

- Viện kiểm sát nhân dân tối cao có thời hạn một tháng kể từ ngày nhận hồ sơ vụ án để hoàn tất việc xem xét và trả lại hồ sơ cho Tòa án nhân dân tối cao. Trong thời gian này, Viện kiểm sát phải đánh giá toàn diện các tài liệu và chứng cứ để đưa ra quan điểm chính thức về việc kháng nghị.

- Tiếp theo, trong thời hạn hai tháng kể từ khi nhận được hồ sơ từ Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao và Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao sẽ phải đưa ra quyết định cuối cùng về việc kháng nghị giám đốc thẩm hoặc tái thẩm. Quyết định này phải được thực hiện dựa trên việc xem xét cẩn thận tất cả các yếu tố liên quan để đảm bảo tính chính xác và công bằng của bản án trước khi tiến hành thi hành.

- Trong thời hạn bảy ngày kể từ ngày bản án tử hình có hiệu lực pháp luật, người bị kết án có quyền gửi đơn xin ân giảm hình phạt tử hình lên Chủ tịch nước. Đây là cơ hội cuối cùng để người bị kết án yêu cầu xem xét lại hình phạt của mình thông qua một hình thức ân xá, với hy vọng có thể giảm nhẹ hình phạt hoặc thay đổi hình thức hình phạt theo quy định của pháp luật.

- Bản án tử hình chỉ được thi hành nếu không có kháng nghị nào được đưa ra theo thủ tục giám đốc thẩm hoặc tái thẩm từ phía Chánh án Tòa án nhân dân tối cao và Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao. Đồng thời, nếu người bị kết án không có đơn xin ân giảm gửi lên Chủ tịch nước, bản án sẽ được thi hành theo đúng quy định. Điều này đảm bảo rằng bản án chỉ được thi hành khi tất cả các cơ hội và quy trình kháng nghị và xin ân giảm đã được thực hiện.

- Trong trường hợp bản án tử hình bị kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm hoặc tái thẩm, nếu Hội đồng giám đốc thẩm hoặc Hội đồng tái thẩm của Tòa án nhân dân tối cao quyết định không chấp nhận kháng nghị và giữ nguyên bản án tử hình, Tòa án nhân dân tối cao có trách nhiệm thông báo ngay cho người bị kết án. Thông báo này cung cấp cho người bị kết án thông tin cần thiết để họ có thể tiếp tục làm đơn xin ân giảm hình phạt, một lần nữa yêu cầu Chủ tịch nước xem xét khả năng ân xá hoặc giảm nhẹ hình phạt.

- Nếu người bị kết án đã nộp đơn xin ân giảm hình phạt tử hình và đơn này bị Chủ tịch nước bác bỏ, bản án tử hình sẽ được thi hành sau khi quyết định bác bỏ được thông qua. Quy trình này đảm bảo rằng mọi kháng nghị và yêu cầu xin ân giảm đều được xem xét nghiêm túc trước khi bản án được thực hiện, nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người bị kết án và đảm bảo sự công bằng trong hệ thống tư pháp.

Quá trình này không chỉ nhằm mục đích xác minh tính hợp pháp của bản án tử hình mà còn bảo đảm rằng tất cả các quyền lợi hợp pháp của bị cáo đều được bảo vệ và xem xét một cách nghiêm túc trước khi quyết định cuối cùng được thực hiện. Sự cẩn trọng và chu đáo trong từng bước của thủ tục này là rất quan trọng để đảm bảo rằng hình phạt tử hình chỉ được thi hành trong những trường hợp thật sự chính đáng và không có khả năng xảy ra sai lầm.

Ngoài ra, có thể tham khảo: Hành quyết là gì? Quy định pháp luật về thi hành án tử hình theo Luật Thi hành án Hình sự hiện hành?. Còn khúc mắc, liên hệ 1900.6162 hoặc gửi email tới: lienhe@luatminhkhue.vn để được hỗ trợ. Xin cảm ơn.