1. Vụ việc dân sự là gì?

Vụ việc dân sự là những tranh chấp phát sinh trong nhiều lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội, chủ yếu xoay quanh các yêu cầu về dân sự, hôn nhân gia đình, kinh doanh thương mại và lao động. Những tranh chấp này có thể phát sinh giữa các cá nhân, tổ chức hoặc giữa cá nhân với tổ chức, khi quyền lợi của một bên bị xâm phạm hoặc có sự mâu thuẫn cần được giải quyết. Để giải quyết các tranh chấp này, Tòa án có thẩm quyền thụ lý và giải quyết theo quy định của pháp luật tố tụng dân sự hiện hành, căn cứ vào đơn khởi kiện hoặc đơn yêu cầu từ cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân liên quan. Quy trình tố tụng dân sự sẽ đảm bảo quyền lợi hợp pháp của các bên tranh chấp được bảo vệ một cách công bằng và minh bạch.

Các vụ việc dân sự có thể được phân thành hai loại cơ bản, bao gồm vụ án dân sự và việc dân sự. Vụ án dân sự là các tranh chấp giữa các bên về quyền lợi và nghĩa vụ của các cá nhân, tổ chức liên quan đến các vấn đề cụ thể, như tài sản, hợp đồng, hoặc quyền sở hữu. Trong khi đó, việc dân sự thường đề cập đến các yêu cầu mang tính hành chính hoặc yêu cầu xác định các quyền lợi cụ thể, như thừa kế, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, hay yêu cầu công nhận sự kiện pháp lý cụ thể. Mỗi loại vụ việc này đều có các quy định riêng về trình tự và thủ tục tố tụng để đảm bảo quyền lợi của các bên được bảo vệ đúng đắn, đồng thời giữ vững trật tự xã hội.

 

2. Đặc điểm vụ việc dân sự

Các vụ việc dân sự bao gồm 02 loại:

  1. Vụ án dân sự;
  2. Việc dân sự.

Dưới đây là nội dung phân tích chi tiết những đặc điểm và phân biệt giữa vụ án dân sự và việc dân sự:

Tiêu chí

Vụ án dân sự

Việc dân sự

Bản chất

Có tranh chấp xảy ra.

Không có tranh chấp xảy ra.

Định nghĩa

Là việc giải quyết tranh chấp về các vấn đề dân sự giữa cá nhân, tổ chức này với cá nhân, tổ chức khác; có nguyên đơn và bị đơn; Tòa án giải quyết trên cở bảo vệ quyền lợi của người có quyền và buộc người có nghĩa vụ thực hiện nghĩa vụ. Là việc riêng của cá nhân, tổ chức, không có nguyên đơn, bị đơn mà chỉ có người yêu cầu Tòa án giải quyết, từ yêu cầu của đương sự, Tòa án công nhận quyền và nghĩa vụ cho họ.

Hình thức giải quyết của chủ thể

 

Khởi kiện tại tòa.

Yêu cầu Tòa án công nhận hoặc không công nhận một sự kiện pháp lý nào đó là căn cứ phát sinh quyền và nghĩa vụ dân sự.

Việc Tòa án không công nhận sự kiện pháp lý đó sẽ làm cho quyền lợi của các bên không được công nhận và từ đó, quyền và nghĩa vụ dân sự không phát sinh theo sự kiện đó. Các yêu cầu này đều được giải quyết dựa trên các quy định của pháp luật và sẽ được Tòa án xét xử dựa trên sự hợp pháp, công bằng, nhằm đảm bảo quyền lợi của các bên và giữ vững trật tự pháp lý trong xã hội.

Cách thức giải quyết của Tòa án

 Có thể trải qua các giai đoạn:

- Sơ thẩm

- Phúc thẩm

- Thủ tục xét lại bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật.

 

Xác minh, ra quyết định, tuyên bố theo yêu cầu của cá nhân, tổ chức.

Trình tự, thời gian giải quyết

- Trình tự, thủ tục nhiều, chặt chẽ hơn giải quyết việc dân sự.

- Giải quyết vụ án dân sự phải mở phiên tòa.

 

- Trình tự giải quyết gọn gàng, đơn giản, thời gian giải quyết nhanh.

- Giải quyết việc dân sự bằng việc mở phiên họp công khai để xét đơn yêu cầu.

 

Thành phần giải quyết

Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Viện Kiểm sát.

Thẩm phán (có thể 1 hoặc 3 thẩm phán tùy từng vụ việc dân sự), Viện Kiểm sát, Trọng tài Thương mại (nếu yêu cầu liên quan đến việc Trọng tài Thương mại Việt Nam giải quyết tranh chấp theo quy định của pháp luật về trọng tài thương mại) theo khoản 2 Điều 31 của Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015.

Đương sự

Nguyên đơn, bị đơn, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan. 

Người yêu cầu và người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan. 

Thời hạn kháng cáo, kháng nghị

Dài hơn so với quyết định giải quyết việc dân sự.

Ngắn hơn so với kháng cáo, kháng nghị bản án.

Phí, lệ phí

Án phí theo giá ngạch (tính theo %) và án phí không theo giá ngạch (cố định).

Lệ phí cố định (được quy định cụ thể tại Nghị quyết 326/2016).

Kết quả giải quyết

Tuyên bằng bản án.

Tuyên bằng quyết định.

 

3. Ví dụ về vụ việc dân sự

- Ví dụ về vụ án dân sự như sau: 

Một số ví dụ điển hình về vụ án dân sự có thể kể đến như tranh chấp thừa kế, tranh chấp hợp đồng dân sự, tranh chấp đất đai và tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng trong thời kỳ hôn nhân. Trong vụ án tranh chấp thừa kế, các bên liên quan có thể tranh cãi về quyền lợi được hưởng từ di sản của người đã qua đời, thường là khi có sự bất đồng về việc phân chia tài sản thừa kế giữa các thành viên trong gia đình.

Về tranh chấp hợp đồng dân sự, đây là loại vụ án xảy ra khi một hoặc nhiều bên trong hợp đồng không thực hiện đúng nghĩa vụ hoặc quyền lợi được ghi trong hợp đồng, gây ra thiệt hại cho các bên và cần được Tòa án giải quyết. Tranh chấp đất đai là một vấn đề phổ biến trong các vụ án dân sự, xảy ra khi có sự mâu thuẫn giữa các bên về quyền sở hữu, quyền sử dụng đất hoặc các vấn đề liên quan đến ranh giới đất đai.

Cuối cùng, tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng trong thời kỳ hôn nhân là một loại vụ án dân sự liên quan đến việc phân chia tài sản trong mối quan hệ vợ chồng, đặc biệt là khi có sự không đồng thuận về việc xác định tài sản chung hay tài sản riêng, và cách thức chia tài sản khi vợ chồng ly hôn hoặc khi có sự thay đổi về tình trạng hôn nhân. Những vụ án này đều có thể được giải quyết thông qua hệ thống Tòa án, theo đúng trình tự và thủ tục pháp lý hiện hành.

- Ví dụ về việc dân sự như sau: 

Một số ví dụ điển hình về việc dân sự có thể bao gồm yêu cầu tuyên bố một người đã mất tích, yêu cầu hủy kết hôn trái pháp luật, yêu cầu công nhận bản án nước ngoài tại Việt Nam và yêu cầu một người mất năng lực hành vi dân sự. Trong trường hợp yêu cầu tuyên bố một người đã mất tích, cá nhân hoặc tổ chức có thể yêu cầu Tòa án công nhận một người nào đó là mất tích theo quy định pháp luật khi người đó không xuất hiện trong thời gian dài mà không có thông tin rõ ràng về tình trạng sống hay chết, từ đó tạo cơ sở cho việc xử lý tài sản và quyền lợi liên quan đến người mất tích.

Yêu cầu hủy kết hôn trái pháp luật xảy ra khi một hoặc cả hai bên trong hôn nhân không đáp ứng đầy đủ các điều kiện pháp lý để kết hôn, ví dụ như kết hôn khi còn chưa đủ tuổi, kết hôn với người đã có vợ/chồng hợp pháp, hoặc kết hôn giữa những người có quan hệ họ hàng gần, dẫn đến việc yêu cầu Tòa án tuyên bố hủy bỏ kết hôn đó.

Yêu cầu công nhận bản án nước ngoài tại Việt Nam là khi một cá nhân hoặc tổ chức mong muốn Tòa án Việt Nam công nhận và thi hành một bản án đã được xét xử tại một quốc gia khác, nhằm đảm bảo tính hợp pháp và thực thi quyền lợi hợp pháp của các bên.

Cuối cùng, yêu cầu một người mất năng lực hành vi dân sự là yêu cầu Tòa án xác định tình trạng mất khả năng nhận thức và điều khiển hành vi của một người do bệnh tật, thương tật hoặc các yếu tố khác, dẫn đến việc cần thiết phải áp dụng các biện pháp bảo vệ quyền lợi của người này, như giao cho người giám hộ hoặc đại diện hợp pháp. Những yêu cầu này đều thuộc phạm vi giải quyết của Tòa án trong quá trình xét xử các việc dân sự, giúp bảo vệ quyền lợi hợp pháp của cá nhân, tổ chức theo đúng quy định của pháp luật.

Xem thêm bài viết: Xác định thẩm quyền của tòa án trong việc giải quyết vụ việc dân sự có khó không?

Khi quý khách có thắc mắc về quy định pháp luật, vui lòng liên hệ đến hotline tư vấn pháp luật dân sự: 19006162 hoặc gửi thư tư vấn đến địa chỉ email: lienhe@luatminhkhue.vn để được giải đáp.