Mục lục bài viết
1. Khái niệm và phân loại các hình thức mua sắm
Theo quy định tại Khoản 1 Điều 50 của Luật Đấu thầu 2023, dưới đây là các trường hợp không yêu cầu thực hiện đấu thầu qua mạng, được phân chia theo thời gian cụ thể:
- Trong khoảng thời gian từ ngày 01/01/2024 đến hết ngày 31/12/2024:
+ Các gói thầu không cần thực hiện đấu thầu qua mạng bao gồm:
- Chỉ định thầu: Được áp dụng trong các trường hợp mà việc chỉ định một nhà thầu cụ thể là phù hợp với yêu cầu của dự án và quy định pháp luật.
- Mua sắm trực tiếp: Dành cho những trường hợp mua sắm hàng hóa, dịch vụ mà không cần qua hình thức đấu thầu chính thức.
- Tự thực hiện: Các cơ quan, tổ chức tự thực hiện các công việc mà không cần lựa chọn nhà thầu ngoài.
- Tham gia thực hiện của cộng đồng: Khi cộng đồng tham gia vào việc thực hiện dự án mà không thông qua đấu thầu.
- Đàm phán giá: Áp dụng cho các trường hợp thương thảo trực tiếp với nhà thầu để đạt được giá cả hợp lý mà không cần thực hiện đấu thầu công khai.
- Lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt: Các tình huống đặc biệt, không thể thực hiện đấu thầu theo quy trình thông thường.
+ Đối với các gói thầu thực hiện lựa chọn nhà thầu qua các hình thức đấu thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế, chào hàng cạnh tranh: Việc áp dụng đấu thầu qua mạng hay không sẽ tuân theo các quy định cụ thể của Chính phủ.
- Kể từ ngày 01/01/2025 trở đi:
+ Các trường hợp không yêu cầu thực hiện đấu thầu qua mạng bao gồm:
- Chỉ định thầu: Tương tự như trên, chỉ định thầu sẽ không yêu cầu đấu thầu qua mạng trong các tình huống được quy định.
- Mua sắm trực tiếp: Vẫn tiếp tục không yêu cầu thực hiện đấu thầu qua mạng cho các hoạt động mua sắm trực tiếp.
- Tự thực hiện: Các dự án hoặc công việc được thực hiện bởi tổ chức hoặc cá nhân mà không cần thông qua đấu thầu qua mạng.
- Tham gia thực hiện của cộng đồng: Khi cộng đồng tham gia vào việc thực hiện dự án mà không cần qua hình thức đấu thầu qua mạng.
- Đàm phán giá: Các cuộc đàm phán giá trực tiếp với nhà thầu vẫn không yêu cầu đấu thầu qua mạng.
- Lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt: Các trường hợp đặc biệt cũng sẽ không yêu cầu đấu thầu qua mạng.
+ Các gói thầu thuộc những trường hợp không cần đấu thầu trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia: Sẽ được quy định cụ thể bởi Chính phủ, và không yêu cầu thực hiện qua mạng.
Những quy định này nhằm mục đích làm rõ những trường hợp không phải thực hiện đấu thầu qua mạng, đồng thời giúp các cơ quan, tổ chức và cá nhân dễ dàng hơn trong việc thực hiện các hoạt động đấu thầu phù hợp với yêu cầu pháp luật và thực tiễn.
2. Lý do áp dụng hình thức mua sắm không phải đấu thầu
Trong một số tình huống cụ thể, việc áp dụng hình thức mua sắm không phải đấu thầu là hoàn toàn hợp lý và cần thiết. Dưới đây là các lý do chính để giải thích việc lựa chọn các hình thức mua sắm như chỉ định thầu, mua sắm trực tiếp, hay các phương pháp khác thay vì thực hiện đấu thầu:
- Trong các tình huống khẩn cấp, như thiên tai, thảm họa, hoặc sự cố đột xuất, việc tổ chức đấu thầu có thể không đáp ứng được yêu cầu cấp bách của tình hình. Việc mua sắm trực tiếp hoặc chỉ định thầu giúp đáp ứng nhanh chóng các nhu cầu cấp thiết mà không cần phải qua quy trình đấu thầu dài dòng. Khi yêu cầu nhanh chóng thực hiện công việc hoặc cung cấp hàng hóa để đảm bảo hoạt động bình thường, các hình thức mua sắm không phải đấu thầu giúp rút ngắn thời gian và cải thiện khả năng đáp ứng.
- Một số sản phẩm hoặc dịch vụ có tính chất đặc thù, yêu cầu sự chuyên môn cao, và chỉ có thể cung cấp bởi một số nhà thầu nhất định. Trong các trường hợp này, việc chỉ định thầu hoặc mua sắm trực tiếp giúp đảm bảo rằng các yêu cầu kỹ thuật và chất lượng được đáp ứng đầy đủ. Các dự án đặc thù, có yêu cầu chuyên môn cao hoặc dựa trên công nghệ mới mà chưa có nhiều nhà thầu tham gia, việc sử dụng hình thức không phải đấu thầu có thể giúp nhanh chóng tiếp cận các nhà cung cấp phù hợp.
- Trong một số trường hợp, hình thức mua sắm không phải đấu thầu có thể giúp tiết kiệm chi phí hơn so với quy trình đấu thầu, đặc biệt là khi chi phí liên quan đến việc tổ chức đấu thầu cao hơn so với việc mua sắm trực tiếp. Quy trình đấu thầu có thể kéo dài và phức tạp. Đối với các giao dịch nhỏ hoặc đơn giản, mua sắm trực tiếp hoặc chỉ định thầu giúp tiết kiệm thời gian và giảm bớt các thủ tục hành chính.
- Khi nhà thầu có kinh nghiệm lâu năm trong việc cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ cụ thể và đã được chứng minh, việc chỉ định thầu hoặc mua sắm trực tiếp có thể đảm bảo chất lượng và hiệu suất tốt hơn. Đôi khi, tổ chức đã có mối quan hệ đối tác lâu dài với nhà thầu, và việc tiếp tục làm việc với đối tác quen thuộc có thể giúp duy trì sự ổn định và đáng tin cậy trong cung cấp dịch vụ.
- Một số quy định pháp lý hoặc chính sách có thể yêu cầu áp dụng hình thức mua sắm không phải đấu thầu trong các tình huống cụ thể. Điều này giúp phù hợp với các quy định hiện hành và đảm bảo việc thực hiện hợp lệ và đúng quy trình.
Việc áp dụng các hình thức mua sắm không phải đấu thầu thường dựa trên các lý do về tính cấp thiết, yêu cầu đặc thù, hiệu quả kinh tế, khả năng đáp ứng nhu cầu đặc biệt, và quy định pháp lý. Những hình thức này giúp đảm bảo rằng các dự án và nhu cầu được thực hiện một cách nhanh chóng, hiệu quả và đáp ứng đầy đủ các yêu cầu của tổ chức và pháp luật.
3. Điều kiện áp dụng các hình thức mua sắm không phải đấu thầu
* Hình thức mua sắm không qua mạng: Các hình thức mua sắm không phải đấu thầu qua mạng, như chỉ định thầu, mua sắm trực tiếp, và các phương pháp tương tự, được áp dụng trong các tình huống sau:
- Hình thức chỉ định thầu, mua sắm trực tiếp, tự thực hiện, tham gia thực hiện của cộng đồng, đàm phán giá, lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt: Các hình thức này không cần thực hiện qua mạng trong các trường hợp nhất định, bao gồm:
+ Từ ngày 01/01/2024 đến 31/12/2024:
- Các gói thầu thực hiện theo những hình thức nêu trên không yêu cầu phải thực hiện qua mạng.
- Đối với các gói thầu theo hình thức đấu thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế, chào hàng cạnh tranh, việc thực hiện qua mạng hoặc không qua mạng sẽ được quy định bởi Chính phủ.
+ Từ ngày 01/01/2025 trở đi:
- Các gói thầu thực hiện theo các hình thức như chỉ định thầu, mua sắm trực tiếp, và các hình thức khác vẫn không yêu cầu thực hiện qua mạng.
- Các gói thầu thuộc trường hợp không đấu thầu trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia do Chính phủ quy định.
- Điều kiện cụ thể để áp dụng các hình thức này
+ Khi có nhu cầu khẩn cấp và không thể chờ đợi quy trình đấu thầu qua mạng để đáp ứng kịp thời các yêu cầu về hàng hóa hoặc dịch vụ cần thiết.
+ Gói thầu thuộc lĩnh vực đặc thù, nơi chỉ có một số nhà thầu đủ năng lực cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ, và các hình thức không phải đấu thầu đảm bảo chất lượng và đáp ứng yêu cầu đặc biệt.
+ Doanh nghiệp hoặc tổ chức có các gói thầu không yêu cầu đấu thầu qua mạng theo các hình thức như chỉ định thầu, mua sắm trực tiếp, đàm phán giá, và các hình thức khác đã được quy định cụ thể.
+ Khi chi phí tổ chức đấu thầu qua mạng cao hơn so với các phương pháp mua sắm khác hoặc khi việc đấu thầu qua mạng không phù hợp với quy mô hoặc tính chất của giao dịch.
+ Các trường hợp được quy định cụ thể bởi Chính phủ hoặc quy định pháp lý yêu cầu không thực hiện qua mạng, như các gói thầu thuộc danh mục không đấu thầu trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia.
+ Khi nhà thầu đã có kinh nghiệm và mối quan hệ lâu dài trong việc cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ cụ thể, việc tiếp tục áp dụng hình thức mua sắm không phải đấu thầu có thể đảm bảo tính ổn định và chất lượng.
+ Các gói thầu được xác định không cần thực hiện qua mạng dựa trên quy định cụ thể của Chính phủ và các văn bản pháp lý liên quan.
Các điều kiện áp dụng các hình thức mua sắm không phải đấu thầu bao gồm việc đáp ứng các yêu cầu khẩn cấp, tính chất đặc thù của gói thầu, quy định pháp lý, hiệu quả kinh tế, và khả năng đáp ứng nhu cầu đặc biệt. Các hình thức này giúp tổ chức và doanh nghiệp thực hiện mua sắm một cách linh hoạt và phù hợp với các yêu cầu cụ thể trong từng tình huống.
4. Ưu điểm và hạn chế của các hình thức mua sắm không phải đấu thầu
- Ưu điểm
+ Các hình thức mua sắm không phải đấu thầu, như chỉ định thầu, mua sắm trực tiếp, và đàm phán giá, cho phép các tổ chức và doanh nghiệp thực hiện quy trình mua sắm một cách linh hoạt và kịp thời. Điều này đặc biệt quan trọng trong các tình huống khẩn cấp, khi cần phải nhanh chóng đáp ứng các yêu cầu về hàng hóa hoặc dịch vụ mà không thể chờ đợi quy trình đấu thầu truyền thống.
+ Đối với các hợp đồng có giá trị nhỏ hoặc không có yêu cầu phức tạp, việc áp dụng các hình thức mua sắm không phải đấu thầu giúp tiết kiệm chi phí quản lý và thực hiện quy trình đấu thầu. Điều này không chỉ giảm bớt gánh nặng hành chính mà còn giúp các tổ chức tối ưu hóa nguồn lực và ngân sách.
+ Các hình thức mua sắm không qua đấu thầu có thể được áp dụng trong những trường hợp đặc thù, khi chỉ có một số nhà cung cấp phù hợp hoặc sản phẩm dịch vụ yêu cầu kỹ thuật đặc biệt mà đấu thầu rộng rãi không thể đáp ứng hiệu quả.
- Hạn chế
+ Việc không thông qua đấu thầu công khai có thể dẫn đến nguy cơ tiêu cực và tham nhũng, vì thiếu sự giám sát chặt chẽ và cạnh tranh. Quy trình mua sắm không minh bạch có thể tạo điều kiện cho các hành vi không trung thực và thao túng, ảnh hưởng xấu đến hiệu quả và sự công bằng của quá trình mua sắm.
+ Các hình thức mua sắm không phải đấu thầu thường giảm tính cạnh tranh so với đấu thầu công khai. Khi không có sự cạnh tranh giữa các nhà cung cấp, có thể dẫn đến việc không tối ưu hóa được giá cả và chất lượng sản phẩm hoặc dịch vụ, làm giảm hiệu quả tổng thể của quy trình mua sắm.
+ Do thiếu sự cạnh tranh và công khai trong quá trình lựa chọn nhà cung cấp, các hình thức mua sắm này có thể không đảm bảo giá cả hợp lý. Việc mua sắm trực tiếp hoặc chỉ định thầu có thể dẫn đến chi phí cao hơn so với đấu thầu công khai, vì không có sự cạnh tranh để thúc đẩy giá cả tốt nhất cho các bên liên quan.
Việc áp dụng các hình thức mua sắm không phải đấu thầu mang lại nhiều ưu điểm như linh hoạt, nhanh chóng, và tiết kiệm chi phí cho các hợp đồng nhỏ. Tuy nhiên, những hạn chế như nguy cơ tiêu cực, giảm tính cạnh tranh, và không đảm bảo giá cả hợp lý cũng cần được lưu ý. Để tối ưu hóa hiệu quả của quá trình mua sắm, các tổ chức và doanh nghiệp cần cân nhắc kỹ lưỡng giữa các lợi ích và hạn chế của từng hình thức, đồng thời áp dụng các biện pháp quản lý và giám sát chặt chẽ để giảm thiểu rủi ro và nâng cao chất lượng của quy trình mua sắm.
Ngoài ra, có thể tham khảo: Gói thầu mua sắm hàng hóa là gì? Xác định gói thầu mua sắm hàng hóa. Còn khúc mắc, liên hệ 1900.6162 hoặc gửi email tới: lienhe@luatminhkhue.vn để được hỗ trợ. Xin cảm ơn.