Mục lục bài viết

Việc chứng kiến bố mẹ cãi vã là một trải nghiệm đau đớn mà nhiều trẻ em phải đối mặt. Tuy nhiên, quan trọng nhất là các con cần hiểu rằng mình không phải là nguyên nhân gây ra những xung đột này và hoàn toàn có thể bảo vệ bản thân cũng như phát triển lành mạnh trong bất kỳ hoàn cảnh nào. Dưới đây, chúng tôi - Công ty Luật Minh Khuê - với nhiều năm kinh nghiệm tư vấn hôn nhân gia đình, sẽ hướng dẫn các con những bước cụ thể để vượt qua giai đoạn khó khăn này.

1. Nhận diện và kiểm soát cảm xúc của bản thân

Khi chứng kiến bố mẹ cãi nhau, các em thường trải qua một loạt các cảm xúc phức tạp và tiêu cực. Việc nhận diện những cảm xúc này là bước đầu tiên để trẻ có thể đối phó.

Khi chứng kiến bố mẹ cãi nhau, các con thường trải qua nhiều cảm xúc phức tạp như sợ hãi, buồn bã, tức giận, bối rối và cảm giác tội lỗi. Đây là những phản ứng hoàn toàn bình thường. Việc đầu tiên các con cần làm là nhận diện những cảm xúc này thay vì cố gắng bỏ qua chúng. Sự nhận thức về cảm xúc bản thân là bước đầu tiên để kiểm soát chúng một cách hiệu quả.

Nhiều trẻ em có xu hướng tự đổ lỗi cho bản thân, nghĩ rằng mình là nguyên nhân khiến bố mẹ cãi nhau. Tuy nhiên, các con cần hiểu rằng những xung đột giữa người lớn xuất phát từ nhiều yếu tố phức tạp như khác biệt quan điểm, áp lực tài chính, thiếu giao tiếp hiệu quả, và những vấn đề cá nhân chưa được giải quyết. Đây là những vấn đề mà chỉ bố mẹ mới có thể tự giải quyết.

Khi cảm thấy quá căng thẳng hoặc sợ hãi, các con có thể áp dụng kỹ thuật thở sâu: hít vào từ từ bằng mũi trong 4 giây, giữ hơi 4 giây, rồi thở ra chậm rãi bằng miệng trong 6 giây. Lặp lại động tác này 5-10 lần sẽ giúp tim đập chậm lại và tâm trạng bình tĩnh hơn. Bên cạnh đó, việc viết nhật ký để ghi lại những suy nghĩ và cảm xúc hàng ngày cũng là phương pháp giải tỏa hiệu quả, giúp các con hiểu rõ hơn về bản thân.

2. Hành động đúng đắn khi bố mẹ đang cãi nhau

Khi bố mẹ đang cãi vã, điều quan trọng nhất là các con phải đảm bảo an toàn cho bản thân. Các con không nên xen vào giữa cuộc cãi vã, bởi đây là vấn đề giữa hai người lớn và chỉ họ mới có thể giải quyết. Thay vào đó, hãy tìm một nơi an toàn trong nhà như phòng riêng của mình, hoặc nếu tình huống quá căng thẳng, có thể ra ngoài nhà hàng xóm hoặc nhà bạn bè thân thiết.

Việc cố gắng can thiệp không chỉ không hiệu quả mà còn có thể làm tình hình trở nên tồi tệ hơn. Hơn nữa, trong lúc mất bình tĩnh, đôi khi người lớn có thể có những hành động hoặc lời nói không kiểm soát được, gây tổn thương cho trẻ em. Do đó, việc bảo vệ bản thân bằng cách tránh xa khu vực căng thẳng là lựa chọn khôn ngoan nhất.

Nếu cuộc cãi vã kéo dài, có dấu hiệu bạo lực, hoặc các con cảm thấy quá sợ hãi và bất lực, hãy ngay lập tức tìm kiếm sự hỗ trợ từ những người lớn đáng tin cậy. Thứ tự ưu tiên nên là ông bà, cô chú, bác ruột - những người thân trong gia đình có thể hiểu rõ tình hình và có kinh nghiệm xử lý. Nếu không thể liên lạc với người thân, các con có thể tìm đến thầy cô giáo, bạn bè thân thiết và gia đình của họ, hoặc các chuyên gia tâm lý.

3. Chọn thời điểm và cách thức phù hợp để nói chuyện

Sau khi bố mẹ đã bình tĩnh lại, các con nên chọn thời điểm thích hợp để chia sẻ cảm xúc của mình. Điều quan trọng là phải thể hiện một cách chân thành nhưng không gây thêm áp lực cho bố mẹ. Thay vì sử dụng những câu đổ lỗi như "Bố mẹ làm con buồn", hãy tập trung vào cảm xúc của bản thân: "Con cảm thấy rất lo lắng khi nghe bố mẹ nói to với nhau" hoặc "Con ước gì bố mẹ có thể nói chuyện bình tĩnh hơn".

Việc chuẩn bị trước những gì muốn nói sẽ giúp các con không bị lúng túng hoặc quên mất những điều quan trọng. Có thể viết ra giấy những điểm chính mà mình muốn truyền đạt, bao gồm cả những đề xuất tích cực như "Con có thể làm gì để giúp bố mẹ hòa giải không?" hoặc "Con muốn bố mẹ biết rằng con rất yêu cả hai và mong muốn gia đình mình được vui vẻ".

Các con có thể trở thành cầu nối vững chắc giúp bố mẹ hàn gắn quan hệ thông qua những hành động tích cực hàng ngày. Sự thông minh trong học tập, việc chủ động giúp đỡ công việc gia đình, và khả năng hòa đồng với anh chị em trong nhà chính là những "liều thuốc" tốt nhất giúp bố mẹ nhận ra giá trị của việc duy trì sự ổn định trong gia đình. Khi thấy các con trưởng thành, có trách nhiệm và quan tâm đến gia đình, bố mẹ thường có động lực lớn hơn để vượt qua những khó khăn trong mối quan hệ.

4. Chuẩn bị tâm lý cho khả năng thay đổi trong gia đình

Theo Luật Hôn nhân và Gia đình Việt Nam, quyền lợi của trẻ em được đặt lên hàng đầu khi bố mẹ ly hôn. Các con cần hiểu rằng ngay cả khi bố mẹ quyết định ly hôn, các con vẫn có đầy đủ quyền lợi được pháp luật bảo vệ. Điều 82 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định rõ các con có quyền được sống chung với bố hoặc mẹ tùy theo quyết định của tòa án, quyền được thăm nom và chăm sóc từ người không trực tiếp nuôi dưỡng, quyền được hưởng cấp dưỡng đầy đủ, và đặc biệt quan trọng là quyền được bày tỏ nguyện vọng về việc sống với cha hay mẹ đối với trẻ từ đủ 7 tuổi trở lên.

Ly hôn không có nghĩa là các con mất đi tình yêu thương của bố mẹ. Đôi khi, việc ly hôn có thể mang lại môi trường sống tốt hơn cho cả gia đình khi mối quan hệ giữa bố mẹ đã trở nên quá căng thẳng và độc hại. Điều quan trọng là các con cần nhận thức rằng quyết định này không phải lỗi của mình và tương lai vẫn có thể tươi sáng.

Trong giai đoạn khó khăn, việc có một mạng lưới hỗ trợ vững chắc là vô cùng quan trọng. Hệ thống này bao gồm bạn bè thân thiết - những người có thể đồng cảm và chia sẻ cảm xúc, thầy cô giáo - nguồn động viên và hỗ trợ trong học tập, và nếu cần thiết, các chuyên gia tâm lý có thể cung cấp sự hỗ trợ chuyên nghiệp. Việc tham gia các hoạt động tích cực như thể thao, nghệ thuật, hoặc các câu lạc bộ theo sở thích cũng giúp các con duy trì tinh thần lạc quan và phát triển bản thân.

5. Phát triển kỹ năng tự bảo vệ và thích nghi

Các con cần học cách thiết lập ranh giới cá nhân để bảo vệ sức khỏe tinh thần của bản thân. Điều này bao gồm việc biết nói "không" với những yêu cầu hoặc tình huống khiến mình không thoải mái, tạo ra một không gian riêng tư an toàn (có thể là phòng riêng hoặc góc học tập), và đặt ra giới hạn rõ ràng về việc tham gia vào xung đột của bố mẹ. Các con cần hiểu rằng mình không có nghĩa vụ phải trở thành người giải quyết vấn đề cho bố mẹ.

Dù gia đình có những biến động, các con vẫn cần duy trì việc học tập và các hoạt động xã hội bình thường. Việc lên kế hoạch học tập rõ ràng, đặt ra mục tiêu cụ thể, và không bỏ bê các hoạt động ngoại khóa sẽ giúp các con có những trải nghiệm tích cực và cảm thấy cuộc sống vẫn có ý nghĩa. Đồng thời, việc phát triển các kỹ năng giải quyết vấn đề, tư duy tích cực, và khả năng thích nghi với thay đổi sẽ là nền tảng vững chắc cho tương lai.

Các con nên tìm đến chuyên gia tâm lý hoặc các dịch vụ hỗ trợ chuyên nghiệp khi cảm xúc tiêu cực kéo dài không cải thiện, ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc học tập và sinh hoạt hàng ngày, hoặc khi có những ý nghĩ tiêu cực về bản thân. Tại Việt Nam, các con có thể liên hệ với Tổng đài Quốc gia Bảo vệ Trẻ em theo số 111 (hoạt động 24/7, miễn phí), các trung tâm công tác xã hội tại địa phương, hoặc phòng tham vấn tâm lý học đường nếu trường có trang bị.

6. Tìm hiểu quyền lợi của trẻ khi bố mẹ ly hôn

Điều 84 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định tòa án quyết định việc con sống với ai dựa trên "lợi ích tốt nhất của con". Các yếu tố được xem xét gồm: tuổi tác và giới tính của con, tình cảm gắn bó với từng bậc phụ huynh, điều kiện chăm sóc và giáo dục, và đặc biệt quan trọng là nguyện vọng của con từ đủ 7 tuổi trở lên. Tòa án sẽ lắng nghe ý kiến của con nhưng quyết định cuối cùng phải đảm bảo môi trường phát triển tốt nhất. Xem thêm về quyền nuôi con.

Điều 85 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 đảm bảo "người không trực tiếp nuôi con có quyền và nghĩa vụ thăm nom, chăm sóc, giáo dục con". Điều này bao gồm quyền gặp mặt thường xuyên, tham gia các quyết định về giáo dục và sức khỏe, cũng như duy trì mối quan hệ tình cảm bình thường. Thời gian thăm nom được thỏa thuận hoặc do tòa án quyết định để không ảnh hưởng đến học tập của con.

Theo Điều 86 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, người không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ cấp dưỡng đến khi con đủ 18 tuổi (có thể kéo dài đến 22 tuổi nếu con đang học đại học). Mức cấp dưỡng được xác định dựa trên nhu cầu thiết yếu của con, khả năng kinh tế của người cấp dưỡng, và mức sống chung xã hội. Tiền cấp dưỡng bao gồm chi phí ăn uống, học tập, y tế, và các nhu cầu phát triển khác.

Điều 5 Luật Trẻ em 2016 quy định trẻ em có quyền bày tỏ nguyện vọng về các vấn đề liên quan đến mình. Trong ly hôn, con từ đủ 7 tuổi được tòa án lắng nghe về nguyện vọng sống với cha hay mẹ. Đồng thời, con có quyền liên lạc với cả hai bên thông qua điện thoại, tin nhắn, và các phương tiện truyền thông khác, cũng như duy trì mối quan hệ với ông bà, anh chị em từ cả hai phía.

Theo Điều 6 Luật Trẻ em 2016, các con có quyền được bảo vệ khỏi mọi hình thức bạo lực và sống trong môi trường lành mạnh. Nếu phát hiện xâm hại, có thể liên hệ Tổng đài 111, công an, hoặc Ủy ban nhân dân địa phương để được hỗ trợ kịp thời.

7. Câu hỏi thường gặp

Tại sao bố mẹ cãi nhau lại có thể dẫn đến ly hôn?

Xung đột trong hôn nhân có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân phức tạp như khác biệt quan điểm sống, áp lực tài chính, vấn đề trong việc nuôi dạy con cái, thiếu giao tiếp hiệu quả, hoặc những vấn đề cá nhân chưa được giải quyết. Khi những mâu thuẫn này không thể được giải quyết và tích tụ theo thời gian, chúng có thể dẫn đến quyết định ly hôn. Theo Điều 51 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, ly hôn được thực hiện khi "tình cảm vợ chồng đã tan vỡ, không còn khả năng hòa giải".

Con có thể ngăn cản bố mẹ ly hôn không?

Mặc dù tình yêu thương của con có thể tác động tích cực đến quyết định của bố mẹ, nhưng về bản chất, quyết định ly hôn thuộc về hai người lớn và phụ thuộc vào khả năng họ giải quyết những vấn đề cốt lõi trong mối quan hệ. Điều con có thể làm là thể hiện sự yêu thương, trở thành cầu nối tích cực, và duy trì những hành vi tích cực để tạo động lực cho bố mẹ cố gắng. Tuy nhiên, con cần chuẩn bị tâm lý rằng đôi khi ly hôn có thể là lựa chọn tốt nhất cho tất cả mọi người.

Nếu bố mẹ ly hôn, con sẽ sống với ai?

Theo Điều 84 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, tòa án sẽ quyết định việc con sống với bố hay mẹ dựa trên nguyên tắc "bảo đảm quyền và lợi ích tốt nhất của con". Các yếu tố được xem xét bao gồm tuổi tác, giới tính của con, tình cảm gắn bó, điều kiện chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục, và đặc biệt quan trọng là nguyện vọng của con (đối với trẻ từ đủ 7 tuổi trở lên). Dù sống với ai, con vẫn có quyền được cả bố và mẹ yêu thương, chăm sóc và giáo dục.

Chúng tôi - Công ty Luật Minh Khuê - luôn sẵn sàng hỗ trợ các con và gia đình trong những giai đoạn khó khăn. Với kinh nghiệm hơn 12 năm trong lĩnh vực tư vấn hôn nhân gia đình, chúng tôi hiểu rõ những thách thức mà các con phải đối mặt và cam kết mang đến những lời khuyên thiết thực, phù hợp với từng hoàn cảnh cụ thể. Các con có thể liên hệ với chúng tôi qua hotline 1900.6162 hoặc website luatminhkhue.vn để được tư vấn miễn phí và bảo mật.