Cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của Chế Lan Viên

1. Tiểu sử nhà thơ Chế Lan Viên

Chế Lan Viên, tên thật là Phan Ngọc Hoan, ra đời vào ngày 20 tháng 10 năm 1920 (tức ngày 9 tháng 9 năm Canh Thân) tại xã Cam An, huyện Cam Lộ, tỉnh Quảng Trị. Cuộc đời và sự nghiệp của ông là một hành trình đầy bản lĩnh và tài năng, để lại dấu ấn đặc biệt trong văn học Việt Nam.

Ông Chế Lan Viên trải qua tuổi thơ và học tập ở Quy Nhơn, nơi ông đã hoàn thành bằng Thành chung (THCS hay cấp II hiện nay) trước khi dừng lại và bắt đầu cuộc hành trình dạy học để kiếm sống. Quy Nhơn, Bình Định trở thành quê hương thứ hai của ông, nơi để lại những dấu ấn sâu sắc trong tâm hồn của nhà thơ.

Chế Lan Viên bắt đầu sáng tác thơ từ khi còn 12, 13 tuổi. Vào năm 17 tuổi, dưới bút danh Chế Lan Viên, ông đã xuất bản tập thơ đầu tay mang tên "Điêu tàn". Tập thơ này không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo mà còn là lời tuyên ngôn của trường phái "Trường Thơ Loạn". Từ đó, tên tuổi Chế Lan Viên trở nên nổi tiếng trong giới văn học Việt Nam và ông được coi là một trong "Bàn thành tứ hữu" của Bình Định, cùng với Hàn Mặc Tử, Yến Lan và Quách Tấn.

Năm 1939, ông Chế Lan Viên đến Hà Nội để theo học, sau đó làm báo tại Sài Gòn và dạy học tại Thanh Hóa. Năm 1942, ông xuất bản tập văn "Vàng sao," một tập thơ triết luận về cuộc sống với màu sắc siêu hình và huyền bí.

Trong giai đoạn Cách mạng tháng Tám, Chế Lan Viên tham gia phong trào Việt Minh tại Quy Nhơn và sau đó làm việc tại Huế trong Đoàn xây dựng cùng với Hoài Thanh, Lưu Trọng Lư, và Đào Duy Anh. Trong thời kỳ này, ông viết bài và biên tập cho các tờ báo như "Quyết thắng," "Cứu quốc," và "Kháng chiến." Phong cách thơ của ông cũng dần chuyển sang trường phái hiện thực.

Vào tháng 7 năm 1949, trong chiến dịch Tà Cơn-đường 9 (Quảng Trị), Chế Lan Viên gia nhập Đảng Cộng sản Đông Dương. Năm 1954, ông Chế Lan Viên chuyển đến Bắc làm biên tập viên cho báo Văn học. Từ năm 1956 đến 1958, ông công tác ở phòng văn nghệ, Ban tuyên huấn trung ương, và sau đó trở lại làm biên tập cho tuần báo Văn học (sau này là báo Văn nghệ). Ông cũng là ủy viên thường vụ Hội nhà văn Việt Nam và ủy viên ban thư ký Hội nhà văn Việt Nam. Ông cũng đại diện Quốc hội Việt Nam Dân chủ Cộng hòa các khóa IV, V và VI, và là ủy viên của Ban văn hóa - giáo dục của quốc hội.

Sau năm 1975, Chế Lan Viên định cư tại Thành phố Hồ Chí Minh. Ông qua đời vào ngày 19 tháng 6 năm 1989 (tức ngày 16 tháng 5 năm Kỷ Tỵ) tại Bệnh viện Thống Nhất, thành phố Hồ Chí Minh, hưởng thọ 68 tuổi. Con gái của ông, bà Phan Thị Vàng Anh, cũng là một nhà văn nổi tiếng, tiếp tục mang trong mình di sản văn học của gia đình.

2. Phong cách sáng tác của nhà thơ Chế Lan Viên

Trước cách mạng tháng Tám, thơ Chế Lan Viên là một thế giới đúng nghĩa “trường thơ loạn”: kinh dị, thần bí, bế tắc của thời Điêu tàn với xương, máu, sọ người, với những cảnh đổ nát, với tháp Chàm. Những tháp Chàm “điêu tàn” là một nguồn cảm hứng lớn đáng chú ý của Chế Lan Viên. Qua những phế tích đổ nát và không kém phần kinh dị trong thơ Chế Lan Viên, ta thấy ẩn hiện hình bóng của một vương quốc hùng mạnh thời vàng son, cùng với nỗi niềm hoài cổ của nhà thơ.

Sau Cách mạng tháng Tám, sáng tác của Chế Lan Viên đã trải qua một sự biến đổi đáng kể, đó là thơ ca của ông đi theo một hướng khác, đến gần hơn với quần chúng nhân dân. Trong thời kì 1960 - 1975, thơ Chế Lan Viên đã vươn tới khuynh hướng sử thi hào hùng, chất chính luận, mang tính thời sự. Ông dấn thân vào việc thể hiện tinh thần của cuộc kháng chiến, tôn vinh những anh hùng và những câu chuyện đầy cam đoan của nhân dân. Thời kì sau năm 1975, thơ của ông lại dần trở về với đời sống, sự trăn trở trong cái "tôi" và cuộc sống hàng ngày của con người.

"Tiếng hát con tàu," một tác phẩm xuất sắc của Chế Lan Viên viết vào năm 1960 và in trong tập "Ánh sáng và phù sa," đã đánh dấu một giai đoạn quan trọng trong sự nghiệp sáng tác của ông. Đúng vào thời điểm miền Bắc sau những tháng năm kháng chiến thắng lợi, bài thơ này góp phần làm đẹp bộ phận thơ viết về công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội. "Tiếng hát con tàu" không chỉ thể hiện cái nhìn mới mẻ của Chế Lan Viên về cuộc đời và con người mà còn mang màu sắc triết lí, sự gần gũi. Bài thơ này khiến người đọc cảm nhận một con đường hướng tới hòa bình và cuộc sống mới, đầy hy vọng và khát vọng.

3. Cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của Chế Lan Viên

Trong hành trình văn chương của mình, nhà văn và nhà thơ Chế Lan Viên đã tỏa sáng với bốn bút danh khác nhau trên các tác phẩm của mình, tạo nên một đa dạng và phong cách sáng tạo đa chiều.

Khi tuổi đôi mươi, Chế Lan Viên đã bắt đầu sự nghiệp văn chương với bút danh Chế Lan Viên. Tập thơ đầu tay của ông có tựa đề "Điêu Tàn," không chỉ là một tập thơ xuất sắc mà còn là một lời tuyên ngôn nghệ thuật của Trường Thơ Loạn, thể hiện sự táo bạo và đột phá trong nghệ thuật thơ.

Tại thời điểm sau này, trong bài tiểu luận "Những bước đường tư tưởng của tôi - tác giả Xuân Diệu" xuất bản trên báo Văn học vào tháng 9 năm 1958, ông sử dụng bút danh Thạch Hãn. Bằng cách này, ông đã thể hiện khả năng đa năng và sự linh hoạt trong việc thể hiện tư duy và tài năng của mình.

Một chặng đường khác của sự sáng tạo văn học của Chế Lan Viên xuất hiện trong trang báo Thống nhất của Hà Nội, xuất bản vào tháng 5 năm 1975, khi ông tiếp tục sử dụng bút danh Thạch Hãn. Bằng cách này, ông đã cống hiến những trang viết quan trọng với ý nghĩa lịch sử và văn hóa.

Từ năm 1959 đến 1963, Chế Lan Viên đã đảm nhận vai trò biên tập cho báo Văn học (hiện nay là báo Văn nghệ). Trong thời gian này, ông sử dụng bút danh Chàng Văn để chịu trách nhiệm về danh mục "Nói chuyện văn thơ" và trả lời các câu hỏi của bạn đọc về công việc sáng tác văn chương. 

Cuối cùng, trong những bài viết ngắn "Ngô Bói Kiều" và "Lý luận Đờ Gôn," mục tiêu của ông là kích thích tinh thần chống lại chính quyền Mỹ Diệm, và ông đã sử dụng bút danh Oanh (tức là tên Hoan) để tạo ra những tác phẩm táo bạo và chất chứa thông điệp chính trị sâu sắc. Chế Lan Viên đã thể hiện sự đa dạng và sáng tạo trong từng bút danh, để lại dấu ấn độc đáo trong văn chương Việt Nam.

Suốt cả cuộc đời sự nghiệp văn học của mình, nhà thơ Chế Lan Viên đã để lại trong kho tàng văn học Việt Nam một khối lượng tác phẩm đồ sộ. Một trong số đó có thể kể đến như:

• Điêu tàn
• Gửi các anh
• Ánh sáng và phù sa
• Hoa ngày thường – Chim báo bão
• Những bài thơ đánh giặc
• Đối thoại mới
• Ngày vĩ đại
• Hoa trước lăng Người
• Dải đất vùng trời
• Hái theo mùa
• Hoa trên đá
• Tuyển tập thơ Chế Lan Viên (tập I, 1985; tập II, 1990)
• Ta gửi cho mình (1986)
• Di cảo thơ I, II, III
• Tuyển tập thơ chọn lọc

Tác phẩm văn:

• Vàng sao
• Thăm Trung Quốc (bút ký)
• Những ngày nổi giận (bút ký,)
• Bác về quê ta (tạp văn,)
• Giờ của đô thành (bút ký)
• Nàng tiên trên mặt đất
• Tiểu luận phê bình tiêu biểu:
• Kinh nghiệm tổ chức sáng tác
• Nói chuyện thơ văn
• Vào nghề
• Phê bình văn học
• Suy nghĩ và bình luận
• Bay theo đường bay dân tộc đang bay
• Nghĩ cạnh dòng thơ
• Từ gác Khuê Văn đến quán Trung Tân
• Ngoại vi thơ
• Nàng và tôi

Chế Lan Viên, người mà nền văn học Việt Nam luôn tự hào khi có, là một nhà văn, nhà thơ với tài năng sáng tạo vượt trội. Tác phẩm của ông đã để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng của người đọc và làm phong phú thêm bề dày của văn học Việt Nam.

Tuy nhiên, không chỉ là một nghệ sĩ tài hoa, Chế Lan Viên còn là một nhà thơ sâu nặng ân tình. Những bài thơ của ông thường thể hiện tình cảm đầy triết lý và sự thấu hiểu đời sống của con người. Ông có khả năng biến những tình cảm, trạng thái tinh thần phức tạp thành những dòng thơ đẹp và sâu sắc. Những câu thơ của ông không chỉ đơn giản là sắp xếp các từ ngữ mà còn chứa đựng tâm hồn, tri thức và tình yêu đối với cuộc sống. Với lòng đam mê và tài năng của mình, Chế Lan Viên đã làm cho văn học Việt Nam trở nên phong phú hơn, sâu sắc hơn, và đồng thời mang đến cho chúng ta những tác phẩm thơ ca đầy tinh thần và những suy tư về cuộc sống đáng để suy ngẫm. Ông là một bậc thầy trong việc kết nối giữa nghệ thuật và con người, để lại một di sản vĩ đại không thể nào quên trong trái tim của người Việt.

Bài viết liên quan: Phân tích khổ 3 bài thơ Con cò của Chế Lan Viên chọn lọc hay nhất. Khi có thắc mắc về quy định pháp luật, cần tư vấn hãy liên hệ ngay đến hotline 19006162 hoặc gửi thư đến email: lienhe@luatminhkhue.vn