Mục lục bài viết
1. Các hình thức lựa chọn nhà thầu cơ bản:
(1). Đấu thầu rộng rãi
Đấu thầu rộng rãi là hình thức lựa chọn nhà thầu trong đó không hạn chế số lượng nhà thầu tham dự
Đấu thầu rộng rãi được áp dụng đối với tất cả các gói thầu, trừ trường hợp quy định tại các Điều 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28 và 29 của Luật đấu thầu 2023.
Trường hợp không đấu thầu rộng rãi, văn bản trình duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu phải nêu rõ lý do không thực hiện đấu thầu rộng rãi; người có thẩm quyền quyết định và chịu trách nhiệm về việc không áp dụng đấu thầu rộng rãi.
(2). Đấu thầu hạn chế
Đấu thầu hạn chế là hình thức lựa chọn nhà thầu trong đó chỉ có một số nhà thầu đáp ứng yêu cầu của gói thầu được mời tham dự thầu, áp dụng trong các trường hợp sau đây:
- Gói thầu có yêu cầu cao về kỹ thuật hoặc kỹ thuật có tính đặc thù mà chỉ có một số nhà thầu đáp ứng yêu cầu của gói thầu;
- Nhà tài trợ vốn cho dự án, gói thầu có yêu cầu đấu thầu hạn chế trong điều ước quốc tế, thỏa thuận vay nước ngoài.
(3) Chỉ định thầu
- Chỉ định thầu được áp dụng trong các trường hợp quy định cụ thể tại Khoản 1 Điều 23 Luật Đấu thầu 2023.
- Việc chỉ định thầu phải được thực hiện trong thời hạn không quá 45 ngày kể từ ngày phê duyệt hồ sơ yêu cầu đến ngày ký kết hợp đồng; trường hợp gói thầu có quy mô lớn, phức tạp không quá 90 ngày.
(4). Chào hàng cạnh tranh
Chào hàng cạnh tranh được áp dụng đối với gói thầu có giá gói thầu không quá 05 tỷ đồng thuộc một trong các trường hợp sau đây:
- Gói thầu dịch vụ phi tư vấn thông dụng, đơn giản;
- Gói thầu mua sắm hàng hóa thông dụng, sẵn có trên thị trường với đặc tính kỹ thuật được tiêu chuẩn hóa và tương đương nhau về chất lượng;
- Gói thầu xây lắp công trình đơn giản đã có thiết kế bản vẽ thi công được phê duyệt;
- Gói thầu hỗn hợp cung cấp hàng hóa và xây lắp.
(5). Mua sắm trực tiếp
- Mua sắm trực tiếp được áp dụng đối với gói thầu mua sắm hàng hóa tương tự thuộc dự án, dự toán mua sắm của cùng một chủ đầu tư hoặc chủ đầu tư khác.
- Mua sắm trực tiếp được thực hiện khi đáp ứng đủ các điều kiện quy định tại Khoản 2 Điều 25 Luật đấu thầu 2023
- Trường hợp nhà thầu thực hiện hợp đồng trước đó không có khả năng tiếp tục thực hiện gói thầu mua sắm trực tiếp thì được áp dụng mua sắm trực tiếp đối với nhà thầu khác nếu nhà thầu đó đáp ứng đủ các yêu cầu về năng lực, kinh nghiệm, kỹ thuật và giá theo hồ sơ mời thầu và kết quả lựa chọn nhà thầu trước đó.
(6) Tự thực hiện
- Chủ đầu tư trực tiếp quản lý, sử dụng gói thầu được tự thực hiện gói thầu thuộc dự án, dự toán mua sắm khi đáp ứng đủ các điều kiện quy định tại Khoản 1 Điều 26 Luật đấu thầu 2023
- Chủ đầu tư trực tiếp tự thực hiện gói thầu hoặc giao đơn vị hạch toán phụ thuộc, phòng, ban thuộc tổ chức đó thực hiện.
- Không được chuyển nhượng cho tổ chức, cá nhân khác khối lượng công việc có giá trị từ 10% trở lên hoặc trên 50 tỷ đồng tính trên giá trị công việc quy định tại thỏa thuận giao việc.
(7). Tham gia thực hiện của cộng đồng
Cộng đồng dân cư, tổ, nhóm thợ đủ năng lực tại địa phương nơi có gói thầu được giao thực hiện toàn bộ hoặc một phần gói thầu thuộc chương trình mục tiêu quốc gia, chương trình đầu tư công mà Nhà nước và Nhân dân cùng làm có giá gói thầu không quá 05 tỷ đồng.
(8). Đàm phán giá
- Đàm phán giá được áp dụng đối với các gói thầu sau đây:
+ Mua biệt dược gốc sinh phẩm tham chiếu;
+ Mua thuốc, thiết bị y tế, vật tư xét nghiệm chỉ có 01 hoặc 02 hãng sản xuất.
- Bộ trưởng Bộ y tế quyết định việc áp dụng hình thức đàm phán giá, ban hành danh mục thuốc, thiết bị y tế, vật tư xét nghiệm được áp dụng hình thức đàm phán giá và quy định quy trình, thủ tục lựa chọn nhà thầu đối với các gói thầu áp dụng hình thức đàm phán giá.
(9). Lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt
Việc lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt được áp dụng đối với các gói thầu không thể lựa chọn nhà thầu theo các hình thức trên, bao gồm các trường hợp quy định tại Khoản 1 Điều 29 Luật đấu thầu 2023.
2. Các phương thức lựa chọn nhà thầu:
(1). Phương thức lựa chọn nhà thầu một giai đoạn một túi hồ sơ
Theo Điều 30 Luật đất đai 2023 quy định phương thức một giai đoạn một túi hồ sơ như sau:
- Phương thức một giai đoạn một túi hồ sơ được áp dụng trong các trường hợp sau đây:
+ Đấu thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế đối với gói thầu cung cấp dịch vụ phi tư vấn, mua sắm hàng hóa, xây lắp, hỗn hợp, trừ trường hợp quy định tại điểm b khoản 1 Điều 31 của Luật Đấu thầu 2023;
+ Chào hàng cạnh tranh đối với gói thầu cung cấp dịch vụ phi tư vấn, mua sắm hàng hóa, xây lắp, gói thầu hỗn hợp cung cấp hàng hóa và xây lắp;
+ Chỉ định thầu đối với gói thầu cung cấp dịch vụ tư vấn, dịch vụ phi tư vấn, mua sắm hàng hóa, xây lắp, hỗn hợp;
+ Mua sắm trực tiếp đối với gói thầu mua sắm hàng hóa.
(2) Phương thức lựa chọn nhà thầu một giai đoạn hai túi hồ sơ
Theo Điều 31 Luật đấu thầu 2023 quy định phương thức một giai đoạn hai túi hồ sơ như sau:
- Phương thức một giai đoạn hai túi hồ sơ được áp dụng trong các trường hợp sau đây:
+ Đấu thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế đối với gói thầu cung cấp dịch vụ tư vấn.
+ Đấu thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế đối với gói thầu cung cấp dịch vụ phi tư vấn, mua sắm hàng hóa, xây lắp, hỗn hợp đòi hỏi kỹ thuật cao theo quy định của pháp luật về khoa học, công nghệ.
(3). Phương thức lựa chọn nhà thầu hai giai đoạn một túi hồ sơ
Theo Điều 32 Luật đấu thầu 2023 quy định phương thức hai giai đoạn một túi hồ sơ như sau:
- Phương thức hai giai đoạn một túi hồ sơ được áp dụng trong trường hợp đấu thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế đối với gói thầu mua sắm hàng hóa, xây lắp, hỗn hợp mà chưa xác định được chính xác các yêu cầu kỹ thuật cụ thể, đầy đủ cho gói thầu tại thời điểm tổ chức đấu thầu.
- Trong giai đoạn một, nhà thầu nộp hồ sơ đề xuất về kỹ thuật không bao gồm giá dự thầu theo yêu cầu của hồ sơ mời thầu căn cứ thiết kế cơ sở hoặc thông số kỹ thuật của gói thầu.
Nhà thầu được phép đề xuất phương án thay thế cho nội dung yêu cầu trong hồ sơ mời thầu nhưng phải chào thành phương án riêng cùng với phương án kỹ thuật chính theo yêu cầu của hồ sơ mời thầu. hồ sơ đề xuất về kỹ thuật sẽ được mở ngay sau thời điểm đóng thầu. Nhà thầu có hồ sơ đề xuất về kỹ thuật đáp ứng yêu cầu của hồ sơ mời thầu giai đoạn một được mời tham dự thầu giai đoạn hai.
(4). Phương thức lựa chọn nhà thầu hai giai đoạn hai túi hồ sơ
Theo Điều 33 Luật đấu thầu 2023 quy định phương thức hai giai đoạn hai túi hồ sơ như sau:
- Phương thức hai giai đoạn hai túi hồ sơ được áp dụng trong trường hợp đấu thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế đối với gói thầu mua sắm hàng hóa, xây lắp, hỗn hợp có kỹ thuật, công nghệ mới, phức tạp, có tính đặc thù mà chưa xác định được chính xác các yêu cầu kỹ thuật cụ thể, đầy đủ cho gói thầu tại thời điểm tổ chức đấu thầu.
- Trong giai đoạn một, nhà thầu nộp hồ sơ đề xuất về kỹ thuật không bao gồm giá dự thầu theo yêu cầu của hồ sơ mời thầu căn cứ thiết kế cơ sở hoặc thông số kỹ thuật của gói thầu.
Nhà thầu được phép đề xuất phương án thay thế cho nội dung yêu cầu trong hồ sơ mời thầu nhưng phải chào thành phương án riêng cùng với phương án kỹ thuật chính theo yêu cầu của hồ sơ mời thầu.
3. So sánh ưu nhược điểm của các hình thức:
Đấu thầu rộng rãi:
- Ưu điểm:
+ Tính cạnh tranh cao, giúp giảm giá thành.
+ Đảm bảo tính công khai, minh bạch.
+ Thu hút được nhiều nhà thầu có năng lực tham gia.
- Nhược điểm:
+ Tốn nhiều thời gian và công sức để tổ chức.
+ Khó quản lý hồ sơ dự thầu của nhiều nhà thầu.
+ Có thể dẫn đến tình trạng cạnh tranh không lành mạnh.
Đấu thầu hạn chế:
- Ưu điểm:
+ Rút ngắn thời gian lựa chọn nhà thầu.
+ Giảm tải công việc cho ban tổ chức.
+ Tập trung vào các nhà thầu có năng lực phù hợp.
- Nhược điểm:
+ Tính cạnh tranh thấp hơn so với đấu thầu rộng rãi.
+ Có thể bỏ lỡ các nhà thầu có năng lực tốt nhưng không nằm trong danh sách mời.
+ Tiềm ẩn rủi ro về việc lựa chọn nhà thầu không phù hợp.
Chỉ định thầu:
- Ưu điểm: + Tiết kiệm thời gian và chi phí.
+ Đảm bảo chất lượng công việc khi đã có kinh nghiệm hợp tác với nhà thầu.
- Nhược điểm:
+ Thiếu tính cạnh tranh.
+ Dễ xảy ra tình trạng tiêu cực, tham nhũng.
+ Không đảm bảo giá thành hợp lý.
Mua sắm trực tiếp
- Ưu điểm:
+ Nhanh chóng: Thủ tục đơn giản, phù hợp với các trường hợp cần mua sắm hàng hóa, dịch vụ cấp bách.
- Nhược điểm:
+ Thiếu tính cạnh tranh: Không có quá trình đấu thầu, dễ dẫn đến tình trạng nâng giá.
+ Nguy cơ tiêu cực: Dễ xảy ra tình trạng tiêu cực, lợi dụng để trục lợi.
Chào hàng cạnh tranh:
- Ưu điểm của chào hàng cạnh tranh:
+ Tính cạnh tranh cao
+ Minh bạch
+ Đảm bảo tính khách quan
+ Thúc đẩy đổi mới
- Nhược điểm của chào hàng cạnh tranh:
+ Tốn nhiều thời gian
+ Chi phí tổ chức cao
+ Khó khăn trong quản lý hồ sơ: Với số lượng lớn hồ sơ dự thầu, việc quản lý, đánh giá và so sánh trở nên phức tạp.
+ Nguy cơ giảm chất lượng
+ Có thể dẫn đến cạnh tranh không lành mạnh
Mua sắm trực tiếp
- Ưu điểm:
+ Nhanh chóng, linh hoạt: Thủ tục đơn giản, giúp tiết kiệm thời gian và đáp ứng nhanh nhu cầu cấp bách.
+ Tính chủ động cao: Người mua có quyền quyết định trực tiếp nhà cung cấp và điều khoản hợp đồng.
- Nhược điểm:
+ Thiếu tính cạnh tranh: Khó so sánh giá cả và chất lượng sản phẩm, dịch vụ.
+ Nguy cơ tham nhũng: Có thể xảy ra tình trạng lợi dụng để trục lợi cá nhân.
+ Ít lựa chọn: Hạn chế về số lượng nhà cung cấp.
Tự thực hiện
- Ưu điểm:
+ Kiểm soát chất lượng: Đảm bảo sản phẩm, dịch vụ đáp ứng đúng yêu cầu.
+ Tiết kiệm chi phí: Tránh các chi phí trung gian.
- Nhược điểm:
+ Yêu cầu nguồn lực lớn: Cần có đội ngũ nhân sự, kỹ thuật và trang thiết bị đầy đủ.
+ Mất nhiều thời gian: Các công việc chuẩn bị, thực hiện và nghiệm thu đều do bên tự thực hiện đảm nhiệm.
+ Rủi ro cao: Có thể phát sinh các vấn đề kỹ thuật, chậm tiến độ.
Tham gia thực hiện của cộng đồng
- Ưu điểm:
+ Tăng cường sự tham gia của cộng đồng: Góp phần nâng cao ý thức trách nhiệm và sự gắn kết.
+ Chia sẻ nguồn lực: Tận dụng được nhiều nguồn lực khác nhau.
+ Giải quyết các vấn đề xã hội: Đáp ứng nhu cầu của cộng đồng và tạo ra các giá trị bền vững.
- Nhược điểm:
+ Quá trình thực hiện lâu dài: Cần có sự thống nhất cao và phối hợp chặt chẽ giữa các thành viên.
+ Khó kiểm soát chất lượng: Do nhiều bên tham gia nên việc đảm bảo chất lượng chung là một thách thức.
+ Thiếu chuyên môn: Một số thành viên có thể thiếu kinh nghiệm và kiến thức chuyên môn.
4. Tiêu chí lựa chọn hình thức phù hợp:
Tính chất của gói thầu
- Loại hàng hóa, dịch vụ:
+ Hàng hóa, dịch vụ thông thường hay chuyên dụng?
+ Có nhiều nhà cung cấp trên thị trường hay không?
- Độ phức tạp của công việc:
+ Công việc đơn giản hay phức tạp, đòi hỏi kỹ thuật cao?
+ Có yêu cầu về thiết kế, thi công đặc biệt không?
- Mức độ cạnh tranh:
+ Thị trường có nhiều nhà cung cấp tiềm năng hay không?
+ Có yêu cầu về ưu tiên nhà cung cấp trong nước không?
Ngân sách
- Tổng giá trị gói thầu:
+ Ngân sách lớn hay nhỏ?
+ Có giới hạn ngân sách tối đa không?
- Nguồn vốn:
+ Nguồn vốn từ ngân sách nhà nước hay nguồn vốn khác?
+ Có yêu cầu về thủ tục phê duyệt ngân sách không?
Thời gian
- Tiến độ thực hiện:
+ Yêu cầu hoàn thành gói thầu trong thời gian bao lâu?
+ Có yêu cầu về tiến độ các giai đoạn không?
- Tính cấp thiết:
+ Gói thầu có tính chất khẩn cấp hay không?
+ Có yêu cầu hoàn thành trước thời hạn không?
Yêu cầu về kỹ thuật
- Tiêu chuẩn kỹ thuật:
+ Có yêu cầu về tiêu chuẩn kỹ thuật cụ thể không?
+ Các tiêu chuẩn này có dễ đáp ứng hay không?
- Công nghệ:
+ Có yêu cầu về công nghệ đặc biệt hay không?
+ Các nhà cung cấp có đáp ứng được yêu cầu về công nghệ không?