Tác giả:: Mục lục bài viết
1. Nội dung về hành động nói là gì?
Câu hỏi 1: Mục đích mà Lý Thông nói với Thạch Sanh là gì? Câu nào thể hiện rõ nhất mục đích ấy?
Trả lời: Mục đích chính mà Lý Thông nói với Thạch Sanh là để cướp lấy công lao và thành tựu của Thạch Sanh cho riêng mình. Câu nào thể hiện rõ nhất mục đích ấy là câu: "Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu."
Câu hỏi 2: Lý Thông có đạt được mục đích của mình không? Chi tiết nào nói lên điều đó?
Trả lời: Lý Thông đã đạt được mục đích của mình. Chi tiết nói lên điều đó là Thạch Sanh đã vội vàng từ giã mẹ và gia đình của mình để ra đi, dưới áp lực từ Lý Thông. Thành công trong việc khiến Thạch Sanh rời bỏ cuộc sống của mình là minh chứng cho sự thành công của mục đích của Lý Thông.
Câu hỏi 3: Lý Thông đã thực hiện mục đích của mình bằng phương tiện gì?
Trả lời: Lý Thông đã thực hiện mục đích của mình bằng phương tiện lời nói. Anh ta sử dụng từ ngữ và lời kêu gọi để thuyết phục Thạch Sanh rời bỏ gia đình và cuộc sống hiện tại, tạo ra một tình huống áp lực tâm lý đối với Thạch Sanh để đạt được mục đích của mình.
Câu hỏi 4: Nếu hiểu hành động là “việc làm cụ thể của con người nhằm một mục đích nhất định” thì việc làm của Lý Thông có phải là một hành động không? Vì sao?
Trả lời: Có, việc làm của Lý Thông có thể coi là một hành động. Điều này đúng theo định nghĩa hành động là "việc làm cụ thể của con người nhằm một mục đích nhất định," vì Lý Thông đã thực hiện một loạt các hành động cụ thể, bao gồm sử dụng lời nói và thuyết phục để đạt được mục đích của mình, đó là khiến Thạch Sanh rời bỏ gia đình và cuộc sống hiện tại.
2. Một số kiểu hành động nói thường gặp
Câu 1 (trang 62, SGK Ngữ văn 8, tập 2):
Trong đoạn trích ở mục I, ngoài câu đã phân tích, mỗi câu còn lại trong lời nói của Lý Thông đều nhằm một mục đích nhất định. Những mục đích ấy là gì? Trong lời nói của Lý Thông đều nhằm một mục đích nhất định. Những mục đích ấy là gì?
Trả lời:
- Câu "Con trăn ấy là con trăn nhà vua nuôi đã lâu" có mục đích thông báo. Lý Thông đang cố gắng truyền đạt thông tin về con trăn để người khác hiểu rõ về tình huống.
- Câu "Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết" có mục đích đe dọa. Lý Thông muốn dùng lời này để làm cho người nghe sợ hãi và tuân theo ý muốn của mình.
- Câu "Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi" cũng có mục đích đe dọa. Lý Thông muốn thuyết phục hoặc ép buộc người khác phải thực hiện hành động trốn tránh.
- Câu "Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu" có mục đích hứa hẹn. Lý Thông đang cố gắng đánh bại sự nghi ngờ hoặc lo lắng của người khác bằng cách hứa hẹn một lý do để anh ta không phải lo lắng.
Câu 2 (trang 63, SGK Ngữ văn 8, tập 2):
Chỉ ra các hành động nói trong đoạn trích sau và cho biết mục đích của mỗi hành động.
Trả lời:
Các hành động nói trong đoạn trích thuộc về hai nhân vật chị Dậu và cái Tí (chú ý những câu in đậm).
Lời của cái Tí:
- "Em... em... em muốn xin xác con trăn mà người vua..." - Câu này có mục đích yêu cầu, cái Tí đang cố gắng thuyết phục chị Dậu để được xin xác con trăn.
- "Mấy hôm nay cái Tí ăn uống cắt cổ chắc là chị biết rồi." - Câu này có mục đích bộc lộ cảm xúc tuyệt vọng và xót xa. Cái Tí muốn chị Dậu hiểu rằng mình đang trong tình cảnh khó khăn và cần sự giúp đỡ.
Lời của chị Dậu:
- "Ừ, thôi... để tôi xem trái trăn có đẹp không đã rồi sẽ nói." - Câu này có mục đích thông báo. Chị Dậu đang đưa ra quyết định của mình về việc xem xét trái trăn trước khi quyết định cho cái Tí.
Câu 3 (trang 63, SGK Ngữ văn 8, tập 2):
Liệt kê các kiểu hành động nói qua phân tích hai đoạn trích trên.
Trả lời:
Trong hai đoạn trích trên, ta có thể liệt kê các kiểu hành động nói sau đây:
- Trình bày (báo tin): Ví dụ như câu "Con trăn ấy là con trăn nhà vua nuôi đã lâu," trong đó Lý Thông đang trình bày thông tin về con trăn.
- Đe doạ: Câu "Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết" và "Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi" đều là các hành động đe dọa từ Lý Thông đối với cái Tí.
- Khuyên: Câu "Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu" là một hành động khuyên, Lý Thông đang khuyên anh chàng ở nhà và không lo lắng.
- Hứa hẹn: Câu trước đó cũng có phần hứa hẹn, khi Lý Thông đưa ra lý do cho việc anh chàng không cần lo lắng.
- Hỏi: Lời của cái Tí chứa câu hỏi: "Em... em... em muốn xin xác con trăn mà người vua..." - Đây là hành động hỏi để yêu cầu sự cho phép hoặc xin xác nhận.
- Bộc lộ cảm xúc: Câu "Mấy hôm nay cái Tí ăn uống cắt cổ chắc là chị biết rồi" là một hành động bộc lộ cảm xúc tuyệt vọng và xót xa từ cái Tí, để làm cho chị Dậu hiểu được tình hình của anh ta.
Các hành động nói này thể hiện sự đa dạng của việc sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp và tương tác giữa các nhân vật trong đoạn văn.
>> Tham khảo: Soạn văn lớp 8 bài Lựa chọn trật tự từ trong câu
3. Luyện tập
Câu 1: Trang 63 - SGK Ngữ văn 8
Trả lời:
Trần Quốc Tuấn viết Hịch tướng sĩ với mục đích chính của hành động nói như sau:
- Khích lệ lòng yêu nước của các tướng sĩ: Trần Quốc Tuấn muốn thông qua bài viết này khích lệ tinh thần yêu nước và lòng hăng say của các tướng sĩ. Ông muốn họ nhận thức rằng tình yêu quê hương và dân tộc là nguồn động viên mạnh mẽ để họ đối mặt với khó khăn và hi sinh trong cuộc chiến tranh. Trong câu "Ta thường tới bữa quên ăn, ... máu quân thù," Trần Quốc Tuấn trình bày sự hy sinh và đoàn kết của mình và tướng sĩ, để khích lệ tinh thần tương tự ở người đọc.
- Động viên tướng sĩ tích cực học tập Binh thư yếu lược do ông soạn thảo: Ông muốn tướng sĩ hiểu rằng việc nắm vững kiến thức về chiến thuật và quân sự thông qua việc học Binh thư yếu lược là rất quan trọng. Trần Quốc Tuấn muốn tướng sĩ không chỉ dựa vào tài năng và lòng dũng cảm, mà còn phải rèn luyện kiến thức để chiến đấu hiệu quả hơn. Câu "Ta thường tới bữa quên ăn" đề cập đến việc ông chủ động học hỏi và làm việc hết mình để nâng cao hiểu biết chiến thuật, qua đó truyền động lực cho tướng sĩ học tập chăm chỉ.
Trong ví dụ "Ta thường tới bữa quên ăn, ... máu quân thù," đây là một kiểu câu trần thuật, hành động nói là trình bày. Trần Quốc Tuấn sử dụng những từ ngữ mạnh mẽ để mô tả sự hy sinh và tận tụy của mình và tướng sĩ, nhấn mạnh rằng họ đang chảy máu vì đất nước và quân thù. Điều này giúp xây dựng tình thần đoàn kết và tôn vinh lòng yêu nước của những người lính.
Câu 2: Trang 64 - SGK Ngữ văn 8
Trong đoạn trích được cung cấp, có sự tương tác giữa nhiều nhân vật với nhiều hành động nói khác nhau:
a) Trong cuộc trò chuyện giữa Bà láng giềng và chị Dậu:
- Bà láng giềng hỏi để tìm hiểu thông tin hoặc sự kiện khiến chị Dậu bất ngờ và lo lắng.
- Chị Dậu trả lời để giải đáp câu hỏi của bà láng giềng, thông báo về tình hình hoặc sự kiện gì đó và hứa hẹn về việc sẽ giải quyết vấn đề.
b) Trong cuộc trò chuyện với Lê Thận:
- Lê Thận trình bày để kể về một sự kiện hoặc trạng thái cụ thể và bộc lộ cảm xúc của mình trong tình huống đó.
c) Trong cuộc trò chuyện với ông giáo và lão Hạc:
- Ông giáo hỏi để tìm hiểu thông tin hoặc cảm nhận của lão Hạc về một vấn đề nào đó.
- Lão Hạc thông báo về tình hình hoặc sự kiện gì đó và bày tỏ cảm xúc của mình trong tình huống đó.
Các mục đích của hành động nói của các nhân vật trong đoạn trích này đa dạng, bao gồm việc hỏi để tìm hiểu, trả lời để giải đáp, trình bày để kể chuyện, thông báo về tình hình, khuyên và bộc lộ cảm xúc. Điều này thể hiện sự đa dạng trong việc sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp và tương tác giữa các nhân vật.
Xem thêm: Tổng hợp kiến thức ngữ văn lớp 8
