Thời điểm có hiệu lực của di chúc chung vợ chồng là khi nào ? Di chúc miệng có hiệu lực không ?

Theo quy định của điều 643 BLDS năm 2015 thì thời điểm có hiệu lực của di chúc được quy định như sau:

Điều 643. Hiệu lực của di chúc

1. Di chúc có hiệu lực từ thời điểm mở thừa kế.

2. Di chúc không có hiệu lực toàn bộ hoặc một phần trong trường hợp sau đây:

a) Người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc;

b) Cơ quan, tổ chức được chỉ định là người thừa kế không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.

Trường hợp có nhiều người thừa kế theo di chúc mà có người chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc, một trong nhiều cơ quan, tổ chức được chỉ định hưởng thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế thì chỉ phần di chúc có liên quan đến cá nhân, cơ quan, tổ chức này không có hiệu lực.

3. Di chúc không có hiệu lực, nếu di sản để lại cho người thừa kế không còn vào thời điểm mở thừa kế; nếu di sản để lại cho người thừa kế chỉ còn một phần thì phần di chúc về phần di sản còn lại vẫn có hiệu lực.

4. Khi di chúc có phần không hợp pháp mà không ảnh hưởng đến hiệu lực của các phần còn lại thì chỉ phần đó không có hiệu lực.

5. Khi một người để lại nhiều bản di chúc đối với một tài sản thì chỉ bản di chúc sau cùng có hiệu lực.

Như vậy theo quy định mới này thì di chúc sẽ có hiệu lực kể từ ngày người để lại di sản mất. Nếu một người để lại nhiều di chức thì di chức sau cùng sẽ là di chúc có hiệu lực pháp luật. Theo luaath mới thì cũng đã bãi bỏ quy định về lập di chúc chung của hai vợ chồng như luật cũ, vì theo luật cũ nếu để di chúc chung của hai vợ chồng thì thời điểm có hiệu lực của di chúc không trung với thời điểm mở thừa kế khi có người chết trước, chết sau. Vậy nên luật mới ra đời đã khắc phục được vẫn đề vướng mắc trong xác định thời điểm có hiệu lực của di chúc.

(MKLAW FIRM: Biên tập)

>> Luật sư tư vấn pháp luật đất đai trực tuyến gọi: 1900.6162

Trả lời:

Mẹ bạn đã là viết di chúc ở Nam định và tiến hành công chứng.

Theo quy định của điều 643 BLDS năm 2015 thì thời điểm có hiệu lực của di chúc được quy định như sau:

Điều 643. Hiệu lực của di chúc

1. Di chúc có hiệu lực từ thời điểm mở thừa kế.

2. Di chúc không có hiệu lực toàn bộ hoặc một phần trong trường hợp sau đây:

a) Người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc;

b) Cơ quan, tổ chức được chỉ định là người thừa kế không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.

Trường hợp có nhiều người thừa kế theo di chúc mà có người chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc, một trong nhiều cơ quan, tổ chức được chỉ định hưởng thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế thì chỉ phần di chúc có liên quan đến cá nhân, cơ quan, tổ chức này không có hiệu lực.

3. Di chúc không có hiệu lực, nếu di sản để lại cho người thừa kế không còn vào thời điểm mở thừa kế; nếu di sản để lại cho người thừa kế chỉ còn một phần thì phần di chúc về phần di sản còn lại vẫn có hiệu lực.

4. Khi di chúc có phần không hợp pháp mà không ảnh hưởng đến hiệu lực của các phần còn lại thì chỉ phần đó không có hiệu lực.

5. Khi một người để lại nhiều bản di chúc đối với một tài sản thì chỉ bản di chúc sau cùng có hiệu lực.

Theo đó khi mẹ bạn còn sống thì di chúc vẫn chưa phát sinh hiệu lực, mẹ bạn hoàn toàn có thể làm thủ tục tặng cho mảnh đất đó cho bạn được, và theo quy định tại Khoản 3 trên thì khi không còn di sản vào thời điểm mở thừa kế thì di chức cũng sẽ không phát sinh hiệu lực. Do đó nếu hiện tại mẹ bạn đã có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đứng tên mình rồi thì mẹ bạn có thể tiến hành thành lập hợp đồng tặng cho cho bạn mà không cần phải họp gia đình để hỏi ý kiện của các thành viên trong gia đình.

Luật sư tư vấn pháp luật thừa kế trực tuyến, gọi:1900.6162

Trả lời:

Theo như thông tin của bạn thì bố bạn đang tiến hành lập một di chúc bằng văn bản và có sự tham gia của hai người làm chứng.

Theo quy đinh tại điều 634 Bộ luật dân sự năm 2015 quy định về tính hợp pháp của di chúc bằng văn bản có người làm chứng như sau:

Điều 634. Di chúc bằng văn bản có người làm chứng

Trường hợp người lập di chúc không tự mình viết bản di chúc thì có thể tự mình đánh máy hoặc nhờ người khác viết hoặc đánh máy bản di chúc, nhưng phải có ít nhất là hai người làm chứng. Người lập di chúc phải ký hoặc điểm chỉ vào bản di chúc trước mặt những người làm chứng; những người làm chứng xác nhận chữ ký, điểm chỉ của người lập di chúc và ký vào bản di chúc.

Việc lập di chúc bằng văn bản có người làm chứng phải tuân theo quy định tại Điều 631 và Điều 632 của Bộ luật này.

Như vậy việc bố của bạn không thể viết nên nhờ người khác viết hộ di chúc thể hiện ý chí của mình là hoàn toàn phù hợp với quy định pháp luật. Và những người làm chứng phải đảm bảo các điều kiện như sau: không phải là người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật của người lập di chúc; không phải là người có quyền, nghĩa vụ tài sản liên quan tới nội dung di chúc; người làm chứng phải là người đủ 18 tuổi trở lên và có đầy đủ năng lực hành vi dân sự. Đồng thời nội dung của di chúc phải có các nội dung cơ bản theo quy định của Bộ luật dân sự (điều 653).

Nếu hai người làm chứng cho di chúc của bố bạn đáp ứng được điều kiện trên và di chúc có đầy đủ các nội dung cơ bản thì di chúc trên của bố anh là di chúc hợp pháp và sẽ có hiệu lực pháp luật khi bố anh mất. Tài sản sẽ được chia theo như di chúc đã định đoạt.

>> Luật sư tư vấn luật tố tụng dân sự gọi: 1900.6162

Trả lời:

Theo quy định của BLDS năm 2015 đã không còn quy định về di chúc chung của hai vợ chồng, di chúc này được lập năm 2012 như vậy để giải quyết vấn đề này chúng ta cùng áp dụng quy định của luật cũ vào để giải quyết.

1. Điều 668Luật cũquy định:

“Di chúc chung của vợ, chồng có hiệu lực từ thời điểm người sau cùng chết hoặc tại thời điểm vợ, chồng cùng chết”.

Theo đó, di chúc mà cha, mẹ bạn để lại sẽ có hiệu lực kể từ thời điểm mẹ bạn chết - tức là thời điểm người sau cùng chết.

2. Thời điểm mở thừa kế được quy định tại Điều 633 Bộ luật Dân sự như sau:

"Thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết. Trong trường hợp Toà án tuyên bố một người là đã chết thì thời điểm mở thừa kế là ngày được xác định tại khoản 2 Điều 81 của Bộ luật này."

Theo đó, trong trường hợp cha, mẹ lập di chúc chung mà có cha bạn chết trước thì vẫn có thể phân chia di sản mà cha bạn để lại nhưng chỉ phần di chúc liên quan đến phần di sản riêng của người chết hoặc tài sản chung không được định đoạt trong di chúc. Phần tài sản chung được định đoạt trong di chúc sẽ được phân chia từ thời điểm người sau cùng chết.

3. Bạn và anh bạn có được hưởng toàn bộ tài sản thừa kế theo di chúc của cha, mẹ bạn hay không ?

Về nguyên tắc, Việc lập di chúc là một hình thức thể hiện ý chí của người lập di chúc về việc định đoạt tài sản của mình trong việc chỉ định người thừa kế, truất quyền hưởng thừa kế. Pháp luật tôn trọng và bảo vệ ý chí mà người lập di chúc để lại thông qua di chúc. Theo đó, bạn và anh của bạn sẽ được hưởng toàn bộ thừa kế nếu ba người chị của bạn không thuộc trường hợp hưởng thừa kế không phụ thuộc vào di chúc theo quy định tại Điều 669 Bộ luật Dân sự.

"Điều 669. Người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc.

Những người sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật, nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó, trừ khi họ là những người từ chối nhận di sản theo quy định tại Điều 642 hoặc họ là những người không có quyền hưởng di sản theo quy định tại khoản 1 Điều 643 của Bộ luật này:

1. Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;

2. Con đã thành niên mà không có khả năng lao động."

Điều 663 BLDS quy định vợ, chồng có thể lập di chúc chung để định đoạt tài sản chung. Quy định này nhằm tạo điều kiện cho vợ, chồng cùng thể hiện được ý chí thống nhất trong việc định đoạt tài sản chung của vợ chồng và nó đã góp phần vào thúc đẩy các quan hệ dân sự cũng như vấn đề tôn trọng và bảo vệ các quyền dân sự của chủ sở hữu tài sản.

Tuy nhiên trên thực tế, việc thực hiện di chúc chung của vợ, chồng còn nhiều vướng mắc, bất cập, đặc biệt nó làm giới hạn quyền của chủ sở hữu trong việc định đoạt tài sản. Theo khoản 1 Điều 664 BLDS thì vợ, chồng có thể sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ di chúc đó bất cứ lúc nào. Tuy nhiên, khoản 2 Điều 664 quy định việc sửa đổi, bổ sung, thay thế , hủy bỏ di chúc chung phải được sự đồng ý của người kia; nếu một người chết trước thì người kia chỉ có thể sửa đổi, bổ sung, di chúc liên quan đến phần tài sản của mình. Như vậy, trong trường hợp này, ý chí của người lập di chúc chung không thể độc lập trong việc định đoạt tài sản – kể cả phần tài sản của mình trong khối tài sản chung của vợ chồng khi vợ hoặc chồng không đồng ý.

.

Luật sư tư vấn pháp luật dân sự trực tuyến (24/7) gọi số: 1900.6162

Điều này sẽ là một bất lợi lớn cho chủ sở hữu tài sản, vì bản chất của việc lập di chúc là nhằm thể hiện ý chí của người có tài sản. Quãng thời gian kể từ lúc di chúc được lập cho đến khi di chúc có hiệu lực tương đối dài, và trong thời gian đó sẽ có nhiều sự kiện xảy ra tác động đến ý chí của người lập di chúc dẫn tới ý định thay đổi, bổ sung thậm chí hủy bỏ bản di chúc đó. Trường hợp đạt được đồng thuận của vợ chồng để cùng thống nhất thì ý nguyện của họ sẽ đạt được. Nhưng nếu không có sự đồng thuận thì sẽ cản trở ý chí của một bên đồng thời gây nên xung đột về quyền lợi giữa hai người, dẫn tới mâu thuẫn và căng thẳng trong quan hệ vợ chồng, làm ảnh hưởng đến hạnh phúc gia đình.

Mặt khác, Điều 668 BLDS quy định hiệu lực pháp luật của di chúc chung của vợ, chồng từ thời điểm người sau cùng chết hoặc tại thời điểm vợ chồng cùng chết. Trên thực tế thì vợ, chồng thường không chết cùng thời điểm mà có nhiều trường hợp cách nhau hàng chục năm hoăc lâu hơn nữa. Khi đó, nếu người được thừa kế có nhu cầu chia tài sản sẽ không thực hiện được, ảnh hưởng tới quyền và lợi ích chính đáng của họ. Hơn nữa, người chồng hoặc vợ còn sống cũng không thể thực hiện được đầy đủ quyền của mình đối với bản di chúc chung đó. Bởi lẽ, theo quy định thì người vợ hoặc chồng còn sống không thể định đoạt được toàn bộ khối tài sản chung của vợ chồng mà chỉ được thay đổi, bổ sung phạm vi phần tài sản của mình trong khối tài sản chung đó. Do vậy, người còn sống cũng không thể tác động đến phần di sản của người đã chết vì lợi ích của mình cũng như những người được thừa kế khác.

Kiến nghị: Để bảo đảm quyền của người lập di chúc chung của vợ chồng, BLDS nên xem xét sửa đổi khoản 2 Điều 664 theo hướng cho phép một bên vợ hoặc chồng có quyền sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ di chúc trong phạm vi phần tài sản của mình trong khối tài sản chung của vợ chồng (đã được định đoạt bởi di chúc chung) bất cứ lúc nào kể cả khi không có sự đồng ý của vợ hoặc chồng. Khi đó, nếu bên kia không chấp thuận thì coi như di chúc chung đã lập trước đó không còn hiệu lực, mỗi người có quyền định đoạt phần của mình theo quy định chung về thừa kế. Trong trường hợp một bên vợ hoặc chồng chết trước thì nên quy định phần di sản có thể được chia cho những người được thừa kế khi có yêu cầu và được sự chấp thuận của người chồng hay vợ còn sống (sửa đổi Điều 668- BLDS về hiệu lực của di chúc chung của vợ, chồng).

Trên đây là ý kiến đối với quy định của BLDS về di chúc chung của vợ chồng, rất mong nhận được nhiều sự quan tâm, chia sẽ của các đồng nghiệp để góp phần vào việc sửa đổi, bổ sung BLDS 2005.