Mục lục bài viết

1.  Tòa án nhân dân tối cao đã công bố thêm 08 án lệ mới

Theo quy định tại Quyết định 50/QĐ-CA về việc công bố án lệ được ban hành ngày 25 tháng 02 năm 2020 và thông báo mới nhất từ Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, đã có 08 án lệ được công bố và thông qua, đề cập đến nhiều lĩnh vực pháp lý quan trọng. Dưới đây là chi tiết về từng án lệ:

- Án lệ số 30/2020/AL:  Án lệ này xác định về hành vi cố ý điều khiển phương tiện giao thông và sau đó chèn lên bị hại sau tai nạn giao thông.  Chấm dứt hành vi nguy hiểm và đặt ra các quy định để trừng phạt hành vi vi phạm an toàn giao thông.

- Án lệ số 31/2020/AL:  Án lệ này liên quan đến quyền thuê nhà, mua nhà thuộc sở hữu của Nhà nước theo Nghị định số 61/CP ngày 05/7/1994 của Chính phủ và xác định đó là quyền tài sản. Cung cấp rõ ràng về quyền sở hữu và quyền tài sản trong trường hợp thuê mua nhà từ Nhà nước.

- Án lệ số 32/2020/AL: Đề cập đến trường hợp đất do cá nhân khai phá, nhưng sau đó xuất cảnh định cư ở nước ngoài và người khác quản lý, sử dụng ổn định, lâu dài.  Xử lý tình huống phức tạp khi người đầu tiên không sử dụng đất và người khác đã quản lý.

- Án lệ số 33/2020/AL: Liên quan đến trường hợp cá nhân được nhà nước giao đất nhưng không sử dụng mà để người khác quản lý, sử dụng ổn định, lâu dài. Đặt ra quy định về việc sử dụng đất được giao từ Nhà nước.

- Án lệ số 34/2020/AL:  Xác định quyền lập di chúc và định đoạt giá trị bồi thường về đất khi đất bị Nhà nước thu hồi có bồi thường.  Bảo vệ quyền lợi của người dân khi đất của họ bị thu hồi.

- Án lệ số 35/2020/AL:  Án lệ này liên quan đến người Việt Nam trước khi đi định cư ở nước ngoài giao lại đất nông nghiệp cho người ở trong nước sử dụng.  Chấm dứt quyền sử dụng đất khi người Việt đi định cư, tạo điều kiện cho người ở trong nước.

Án lệ số 36/2020/AL: Liên quan đến hiệu lực của hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất khi giấy chứng nhận quyền sử dụng đất bị thu hồi, hủy bỏ. Bảo vệ quyền lợi của người thế chấp trong trường hợp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất bị thu hồi.

- Án lệ số 37/2020/AL: Xác định hiệu lực của hợp đồng bảo hiểm tài sản khi bên mua bảo hiểm đóng phí sau khi kết thúc thời hạn đóng phí bảo hiểm.  Đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong giao dịch bảo hiểm, tránh rủi ro pháp lý cho các bên liên quan.

Những án lệ trên không chỉ giúp quyết định các vấn đề pháp lý cụ thể mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra một hệ thống pháp luật minh bạch và công bằng cho cộng đồng.

2.  Quy định về áp dụng những án lệ vừa ban hành trong xét xử

Tại điều 2 của Quyết định 50/QĐ-CA 2020, có quy định về việc là áp dụng án lệ được thực hiện theo hướng dẫn tại Điều 8 của Nghị quyết số 04/2019/NQ-HĐTP ngày 18 tháng 6 năm 2019 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao về quy trình lựa chọn, công bố và áp dụng nội án lệ. 

Áp dụng án lệ trong quá trình xét xử là một quy trình quan trọng, nhằm đảm bảo tính minh bạch, công bằng và nhất quán trong hệ thống pháp luật. Dưới đây là một chi tiết hơn về các nguyên tắc và quy định liên quan đến việc này:

Thời gian áp dụng án lệ: Theo quy định, án lệ sẽ được áp dụng trong xét xử sau một khoảng thời gian cụ thể, tức là 30 ngày kể từ ngày công bố. Điều này giúp tạo ra một khoảng thời gian đủ để các bên liên quan, bao gồm cả luật sư và các đối tác trong vụ án, có thể nghiên cứu và chuẩn bị một cách thích hợp. Việc quy định thời gian áp dụng án lệ là một bước quan trọng trong quá trình thực hiện công lý và đảm bảo tính công bằng của hệ thống pháp luật. Việc áp dụng án lệ sau một khoảng thời gian cụ thể, chẳng hạn như 30 ngày kể từ ngày công bố, mang lại nhiều lợi ích quan trọng. Cho phép các bên liên quan, bao gồm cả luật sư và đối tác trong vụ án, có đủ thời gian để nghiên cứu và hiểu rõ về nội dung của án lệ. Tạo điều kiện cho việc chuẩn bị một cách kỹ lưỡng, giúp các bên tự tin hơn khi tham gia phiên tòa.  Ngăn chặn việc áp dụng ngay lập tức giúp tránh tình trạng bất công do thiếu thời gian cho các bên tham gia xử lý vụ án. Đảm bảo rằng mọi bên liên quan có thời gian đầy đủ để bảo vệ quyền lợi của họ và trình bày các biện luận pháp lý một cách đầy đủ và chính xác. Tạo ra một quá trình xét xử minh bạch hơn, vì thời gian áp dụng án lệ đã được công bố trước và không có sự áp đặt đột ngột. Cung cấp cơ hội cho cộng đồng và công dân để theo dõi và hiểu rõ về các thay đổi trong hệ thống pháp luật.

Nguyên tắc nhất quán và công bằng: Trong quá trình xét xử, Thẩm phán và Hội thẩm có trách nhiệm nghiên cứu và áp dụng án lệ vào quá trình quyết định. Điều này đặt ra nguyên tắc cơ bản rằng những vụ án có tình huống pháp lý tương tự phải được giải quyết một cách nhất quán. Trong trường hợp Tòa án quyết định không áp dụng án lệ, lý do cho quyết định này phải được rõ ràng và chi tiết, được ghi chép trong bản án hoặc quyết định của Tòa án.

Việc trích dẫn án lệ trong bán án: Nếu Tòa án quyết định áp dụng án lệ để giải quyết vụ án, thì các thông tin liên quan như số, tên án lệ, tình huống pháp lý, và giải pháp pháp lý trong án lệ cần được đưa ra một cách chi tiết trong phần "Nhận định của Tòa án". Điều này giúp làm rõ cho các bên liên quan về cơ sở pháp lý của quyết định, cũng như làm nổi bật quan điểm của Tòa án đối với tình huống cụ thể đang được giải quyết.

Quy trình áp dụng án lệ trong xét xử không chỉ tạo ra sự minh bạch và công bằng mà còn định rõ nguyên tắc nhất quán trong hệ thống pháp luật. Bằng cách này, Tòa án đảm bảo rằng các quyết định của mình được đưa ra dựa trên cơ sở pháp lý rõ ràng và một cách có logic, làm tăng tính tin cậy và tôn trọng đối với quyết định của họ từ phía cộng đồng và các bên liên quan.

3. Tiêu chí để lựa chọn án lệ được quy định như thế nào?

Căn cứ theo quy định tại Điều 2 của Nghị quyết 04/2019/NQ-HĐTP có quy định như sau về tiêu chí lựa chọn án lệ như sau:

Tiêu chí lựa chọn án lệ là một quá trình quan trọng trong hệ thống pháp luật, nhằm đảm bảo rằng án lệ được chọn lọc đáp ứng đầy đủ yêu cầu và đặt ra những tiêu chí chặt chẽ. Dưới đây là một phân tích chi tiết về các tiêu chí quan trọng cần được xem xét khi lựa chọn án lệ:

- Có giá trị làm rõ quy định của pháp luật: Án lệ phải có khả năng làm rõ và giải thích quy định của pháp luật một cách rõ ràng, đặc biệt là những điều khoản có thể gây hiểu lầm hoặc có cách hiểu khác nhau. Nó cũng nên phân tích và giải thích các vấn đề và sự kiện pháp lý liên quan, đồng thời chỉ ra nguyên tắc và đường lối xử lý.

- Có tính chuẩn mực: Án lệ nên thể hiện tính chuẩn mực cao, tức là nó phản ánh một mức độ chính xác, công bằng, và đặc biệt là tính nhất quán trong quyết định của Tòa án. Điều này giúp tạo ra một môi trường pháp lý ổn định và dựa trên nguyên tắc, đồng thời tăng cường niềm tin của cộng đồng vào hệ thống tư pháp.

- Có giá trị hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật: Án lệ cần có giá trị hướng dẫn để đảm bảo sự thống nhất trong áp dụng pháp luật trong các vụ xét xử tương tự. Điều này giúp tránh tình trạng mơ hồ và giảm khả năng xuất hiện sự không nhất quán trong quá trình xử lý pháp lý.

- Thể hiện lẽ công bằng đối với những vấn đề chưa có điều luật quy định cụ thể: Trong những trường hợp mà không có điều luật quy định cụ thể, án lệ cần thể hiện lẽ công bằng và tư duy sáng tạo trong việc áp dụng pháp luật để giải quyết vấn đề. Điều này đặt ra yêu cầu cao về sự linh hoạt và sáng tạo trong quyết định của Tòa án.

Quá trình lựa chọn án lệ không chỉ là việc chọn lọc các quy tắc pháp luật mà còn là việc xác định những nguyên tắc và giá trị mà án lệ phản ánh. Việc đảm bảo tính chính xác, công bằng, và thống nhất trong quá trình lựa chọn án lệ là quan trọng để xây dựng một hệ thống pháp luật mạnh mẽ và đáng tin cậy.

Trên đây là toàn bộ nội dung tư vấn của Luật Minh Khuê về vấn đề trên. Nếu quý khách hàng còn có bất kỳ vướng mắc nào xin vui lòng liên hệ tới Tổng đài: 19006162 hoặc email: lienhe@luatminhkhue.vn để được hỗ trợ tư vấn. Xin trân trọng cảm ơn!

Tham khảo thêm: Án lệ là gì? Quy trình lựa chọn, nguyên tắc áp dụng, bãi bỏ án lệ