1. Lịch sử thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam
Năm 1858, thực dân Pháp nổ súng tấn công xâm lược Việt Nam và từng bước thiết lập bộ máy thống trị ở Việt Nam, biến một quốc gia phong kiến thành thuộc địa nửa phong kiến. Trước sự xâm lược của thực dân Pháp, các phong trào yêu nước của nhân dân ta chống thực dân Pháp diễn ra liên tục và sôi nổi nhưng đều không mang lại kết quả.
Giữa lúc dân tộc ta đứng trước cuộc khủng hoảng về đường lối cứu nước thì ngày 5/6/1911 người thanh niên Nguyễn Tất Thành (tức là Nguyễn Ái Quốc, Hồ Chí Minh sau này) ra đi tìm đường cứu nước theo phương hướng mới. Người đã đi qua nhiều nước của châu Âu, châu Phi, châu Mỹ và đã phát hiện ra chân lý: Chủ nghĩa tư bản, chủ nghĩa đế quốc thực dân là cội nguồn mọi đau khổ của công nhân và nhân dân lao động ở chính quốc cũng như ở các nước thuộc địa.
Năm 1917, Người trở lại nước Pháp, đến Paris và năm 1919 gia nhập Đảng Xã hội Pháp.
Tháng 6/1919, thay mặt những người yêu nước Việt Nam, với tên gọi mới là Nguyễn Ái Quốc, Người gửi bản yêu sách 8 điểm tới Hội nghị Versailles.
Tháng 7/1920, Nguyễn Ái Quốc được đọc “Đề cương về vấn đề dân tộc và thuộc địa” của Lênin và từ tư tưởng đó, Người đã tìm ra con đường cứu nước đúng đắn cho dân tộc Việt Nam. Tại Đại hội Đảng Xã hội Pháp (tháng 12/1920), Nguyễn Ái Quốc bỏ phiếu tán thành Quốc tế III (Quốc tế Cộng sản do Lênin sáng lập) và tham gia thành lập Đảng Cộng sản Pháp, trở thành người Cộng sản đầu tiên của Việt Nam.
Từ năm 1921 đến năm 1930, Nguyễn Ái Quốc ra sức truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin vào phong trào công nhân và phong trào yêu nước Việt Nam, chuẩn bị về lý luận cho sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Trong thời gian này, Người tập trung cho việc chuẩn bị về tổ chức và cán bộ. Người lập ra Hội Việt Nam cách mạng thanh niên (năm 1925), tổ chức nhiều lớp đào tạo cán bộ tại Quảng Châu (Trung Quốc) và gửi cán bộ đi học tại trường Đại học Phương Đông (ở Liên Xô trước đây) và trường Lục quân Hoàng Phố (Trung Quốc) nhằm đào tạo cán bộ cho cách mạng Việt Nam.
Cuối năm 1929, những người cách mạng Việt Nam trong các tổ chức cộng sản đã nhận thức được sự cần thiết và cấp bách phải thành lập một Đảng Cộng sản thống nhất, chấm dứt tình trạng chia rẽ phong trào cộng sản ở Việt Nam. Nguyễn Ái Quốc đã chủ động tổ chức và chủ trì Hội nghị hợp nhất Đảng tại Hương Cảng, Trung Quốc từ ngày 06/01 đến ngày 07/02/1930.
Hội nghị đã quyết định hợp nhất các tổ chức Đảng (Đông Dương Cộng sản Đảng, An Nam Cộng sản Đảng, Đông Dương Cộng sản Liên đoàn) thành Đảng Cộng sản Việt Nam. Hội nghị thảo luận và thông qua các văn kiện: Chánh cương vắn tắt, Sách lược vắn tắt, Chương trình tóm tắt và Điều lệ vắn tắt của Đảng Cộng sản. Những văn kiện đó do Nguyễn Ái Quốc soạn thảo, được Hội nghị hợp nhất Đảng thông qua là sự vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin vào điều kiện cụ thể của cách mạng Việt Nam. Hội nghị thông qua lời kêu gọi của Nguyễn Ái Quốc thay mặt Quốc tế Cộng sản và Đảng Cộng sản Việt Nam gửi đến đồng bào, đồng chí trong cả nước nhân dịp thành lập Đảng.
Hội nghị hợp nhất các tổ chức Cộng sản có ý nghĩa như là một Đại hội thành lập Đảng. Những văn kiện được thông qua tại Hội nghị hợp nhất do Nguyễn Ái Quốc chủ trì chính là Cương lĩnh chính trị đầu tiên của Đảng.
Sau này, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng đã quyết nghị lấy ngày 03 tháng 02 dương lịch hằng năm làm ngày kỷ niệm thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam.
2. Chi bộ Đảng Cộng sản Việt Nam đầu tiên được thành lập khi nào?
Sau Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917, phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân và giai cấp vô sản trên thế giới phát triển mạnh mẽ. Ở Việt Nam, từ những năm 20, giai cấp công nhân Việt Nam đã hình thành và ngày càng khẳng định vị trí của mình, xuất hiện những cuộc đấu tranh mang tính chất tự phát. Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã từng bước truyền bá có hệ thống chủ nghĩa Mác - Lênin vào trong nước, đưa phong trào công nhân chuyển dần từ trình độ tự phát lên tự giác; đưa phong trào yêu nước chuyển dần sang lập trường cộng sản, Người chuẩn bị mọi mặt cho việc thành lập một chính đảng vô sản ở Việt Nam. Năm 1925, lập ra tổ chức “Việt Nam thanh niên cách mạng đồng chí Hội”, Tổ chức nhanh chóng lan rộng trong cả nước nhất là ở Hà Nội. Từ năm 1927, Hà Nội thành lập Tỉnh bộ Thanh niên cách mạng đồng chí Hội do đồng chí Nguyễn Danh Đới làm Bí thư. Phong trào “Vô sản hóa” do Việt Nam thanh niên cách mạng đồng chí Hội đề xướng được hưởng ứng và lan rộng sâu trong các nhà máy, xí nghiệp, hầm mỏ…
Cuối năm 1928, tổ chức Việt Nam thanh niên cách mạng đồng chí Hội thuê ngôi nhà 5D phố Hàm Long, với địa thế rất thuận lợi cho việc làm trụ sở hoạt động bí mật (Nhà 5D phố Hàm Long nằm trong 4 số nhà liền nhau, 5A, 5B, 5C, 5D, có bề mặt ngoài tương đối giống nhau. Riêng nhà 5D có lợi thế là một bên giám một ngõ hẻm - thông suốt sang phố Lê Văn Hưu, khi có động, người trong nhà có thể vượt tường sang ngõ phố Lê Văn Hưu).
Tại đây, đã diễn ra nhiều cuộc trao đổi, thảo luận của các đồng chí trong tổ chức cộng sản, xoay quanh vấn đề phải tổ chức Đảng Cộng sản ở Việt Nam để lãnh đạo cuộc đấu tranh cách mạng của quần chúng, dần đi đến thống nhất về tư tưởng và phương hướng hoạt động.
Vào một ngày cuối tháng 3/1929, một cuộc họp quan trọng giữa những người tích cực trong Kỳ bộ Việt Nam cách mạng thanh niên Bắc Kỳ đã được tổ chức ở ngôi nhà số 5D, phố Hàm Long (Hà Nội) để thành lập Chi bộ Cộng sản đầu tiên ở Việt Nam.
Chi bộ thảo luận và thống nhất nhận định về phong trào của giai cấp công nhân và tổ chức đảng nhằm xác lập dần dần quyền lãnh đạo thật sự của giai cấp vô sản Việt Nam, một nhân tố quyết định thành công triệt để của cách mạng. Chi bộ khẳng định, việc lập tổ chức cộng sản này chỉ là hạt nhân để xây dựng Đảng Cộng sản sau này và xác nhận rằng, vai trò của tổ chức Việt Nam cách mạng thanh niên trước đây là cần thiết, nhưng đến giờ không còn đủ sức lãnh đạo phong trào nữa, do đó cần giải thể và thành lập một chính đảng duy nhất của giai cấp vô sản, đó là Đảng Cộng sản. Chi bộ đề ra nhiệm vụ:
- Đưa vấn đề thành lập Đảng Cộng sản ra Đại hội Đại biểu thanh niên Bắc Kỳ lần 2 vào ngày 28/03/1929 để vận động các đại biểu tán thành;
- Vận động các đại biểu địa phương bầu những đồng chí trong Chi bộ là đại biểu đi dự và đưa vấn đề thành lập Đảng ra bàn ở Đại hội Thanh niên toàn quốc;
- Chi bộ có trách nhiệm thông qua kỳ bộ thanh niên lãnh đạo các phong trào và phát triển tổ chức công hội, nông hội, tuyên truyền chủ nghĩa cộng sản;
- Chi bộ Cộng sản phải giữ bí mật để phát triển thêm những đảng viên, thành lập các tổ và chi bộ khác ở các tỉnh;
Cũng tại đây, các đồng chí trong nhóm đã ra tuyên ngôn, điều lệ của tổ chức, viết truyền đơn, kêu gọi công nông đấu tranh, quyết định xuất bản báo chí của Đảng, dịch các tài liệu về cách mạng tháng Mười Nga gửi về các địa phương và xúc tiến công tác phát triển cơ sở Đảng,…
Có thể nói, Chi bộ Cộng sản thành lập ở Bắc kỳ tháng 3/1929 là một thắng lợi đầu tiên của tư tưởng vô sản trong cuộc đấu tranh với quan điểm tiểu tư sản thành lập một Đảng cách mạng của giai cấp công nhân Việt Nam. Nó chứng tỏ giai cấp công nhân Việt Nam đã trưởng thành, đang mạnh mẽ vươn lên giành quyền lãnh đạo cách mạng. Nó là cơ sở cho sự ra đời của Đông Dương Cộng sản Đảng sau này.
Hiện nay, di tích lưu niệm 5D Hàm Long và những hiện vật trưng bày trong đó đã khẳng định sự kiện lịch sử thành lập Chi bộ Cộng sản đầu tiên ở Việt Nam. Nhà lưu niệm phục vụ đông đảo quần chúng, khách đến tham quan, gồm nhiều đối tượng: các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước, lão thành cách mạng, cán bộ đảng viên, các tầng lớp nhân dân Thủ đô và cả nước.
Di tích nằm ngay trung tâm của Thủ đô của cả nước, khẳng định Hà Nội là nơi hội tụ những điều kiện thuận lợi nhất và cũng khó khăn nhất đối với những phong trào cách mạng Việt Nam. Sự hiện diện của di tích đã đánh dấu một thời điểm vô cùng quan trọng trong lịch sử cách mạng Việt Nam - thời điểm cả nước sôi sục trong cuộc vận động thành lập Đảng Cộng sản và thắng lợi của tư tưởng vô sản trong cuộc đấu tranh với tư tưởng phi vô sản.
3. Chi bộ Đảng Cộng sản Việt Nam đầu tiên gồm những ai?
Thành viên chính thức của Chi bộ Đảng Cộng sản Việt Nam đầu tiên được thành lập tại số 5D Hàm Long (Hà Nội) chỉ vỏn vẹn có 8 người, bao gồm:
- Ngô Gia Tự
- Nguyễn Đức Cảnh
- Trần Văn Cung
- Trịnh Đình Cửu
- Đỗ Ngọc Du
- Nguyễn Phong Sắc
- Dương Hạc Đính
- Nguyễn Tuân
Chi bộ đã bầu đồng chí Trần Văn Cung (bí danh Quốc Anh) làm bí thư. Đồng chí Nguyễn Phong Sắc vì có công tác đột xuất nên vắng mặt nhưng vẫn được công nhận là thành viên chính thức.
>> Tham khảo thêm: Điều kiện và thủ tục thành lập chi bộ Đảng hiện nay
Mọi vướng mắc chưa rõ hoặc có nhu cầu hỗ trợ vấn đề pháp lý khác, quý khách vui lòng liên hệ với bộ phận luật sư tư vấn pháp luật trực tuyến qua tổng đài điện thoại 24/7, gọi ngay tới số: 1900.6162 hoặc gửi email trực tiếp tại: Tư vấn pháp luật qua email để được giải đáp. Cảm ơn quý khách hàng đã quan tâm theo dõi bài viết của Luật Minh Khuê.
