Công dân có thể thực hiện quyền khiếu nại trong trường hợp nào?

Khi gặp phải các vi phạm pháp luật, vấn đề liên quan đến quyền và lợi ích cá nhân, công dân có quyền khiếu nại để kiện toàn và bảo vệ quyền của mình. Bài viết này sẽ xác định những trường hợp cụ thể mà công dân có thể sử dụng quyền khiếu nại và giải quyết các tranh chấp pháp lý.

1. Khiếu nại, tố cáo là gì?

Dựa theo Khoản 1 Điều 2 của Luật Khiếu nại năm 2011, khái niệm "khiếu nại" được phân tích một cách cụ thể như sau:

"Khiếu nại" đề cập đến sự việc mà công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức theo quy trình mà Luật Khiếu nại năm 2011 đã quy định, gửi đề nghị đến cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân có thẩm quyền, để xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của các cơ quan hành chính nhà nước hoặc của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước. Nếu có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó vi phạm pháp luật, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của bản thân.

Vì thế, việc thực hiện quyền khiếu nại thể hiện một mặt tương tác đặc biệt giữa Nhà nước và người dân. Trong mối quan hệ này, bên khiếu nại luôn là công dân (hoặc cơ quan, tổ chức trong những trường hợp đặc biệt), họ chịu sự tác động trực tiếp từ quyết định, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, và người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước. Bên bị khiếu nại, ngược lại, là cơ quan hành chính nhà nước và những cá nhân có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước.

Việc khiếu nại đạt điểm nhất định bao gồm các đặc điểm sau:

• Người thực hiện quyền khiếu nại có thể là công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức.
• Đối tượng của khiếu nại gồm các quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước hoặc cá nhân có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước, cũng như quyết định kỷ luật cán bộ, công chức.
• Cơ quan có thẩm quyền giải quyết khiếu nại ban đầu chính là cơ quan mà đã ra quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính bị khiếu nại.

Phương thức thực hiện khiếu nại bao gồm việc nộp đơn khiếu nại hoặc khiếu nại trực tiếp.

Một góc độ khác, "tố cáo" là hành vi của cá nhân, tuân thủ thủ tục được quy định trong Luật Tố cáo năm 2018, thông báo đến cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân có thẩm quyền về hành vi vi phạm pháp luật của bất kỳ cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân nào, gây hại hoặc tiềm ẩn hại cho lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Điều này bao gồm:

• Tố cáo về hành vi vi phạm pháp luật trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, công vụ, bao gồm:
• Cán bộ, công chức, viên chức; những người khác được giao nhiệm vụ, công vụ;
• Những người trước đây là cán bộ, công chức, viên chức nhưng trong thời gian đó đã vi phạm pháp luật; những người trước đây được giao nhiệm vụ, công vụ nhưng trong thời gian đó đã vi phạm pháp luật;
• Cơ quan, tổ chức.
• Tố cáo hành vi vi phạm pháp luật về quản lý nhà nước trong các lĩnh vực khác nhau, bao gồm việc vi phạm pháp luật về quản lý nhà nước ở mọi mặt của cơ quan, tổ chức, cá nhân, trong trường hợp không liên quan đến việc thực hiện nhiệm vụ, công vụ.

2. Mục đích của khiếu nại, tố cáo

Mục tiêu ban đầu của việc khiếu nại tập trung vào việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người khiếu nại khỏi sự xâm hại bởi các hành vi, quyết định và chính sách vi phạm pháp luật do các cơ quan nhà nước và những cá nhân có thẩm quyền trong các cơ quan nhà nước thực hiện. Mở rộng hơn, mục đích của quá trình khiếu nại cũng là đảm bảo rằng các quy định pháp luật liên quan đến các quyền và lợi ích của cơ quan, tổ chức và công dân được thực hiện một cách nghiêm túc; từ đó, hỗ trợ cho quá trình quản lý và điều hành của các cơ quan, tổ chức nhà nước diễn ra hiệu quả hơn. Hơn nữa, việc điều chỉnh hoặc hủy bỏ các quyết định và hành vi hành chính vi phạm pháp luật kịp thời cũng được coi là mục tiêu quan trọng trong quá trình khiếu nại, nhằm ngăn ngừa các vi phạm pháp luật có thể phát sinh từ phía những cá nhân thực hiện nhiệm vụ. Tất cả những yếu tố này đóng góp vào việc nâng cao hiệu quả của việc quản lý nhà nước.

Về phần tố cáo, mục tiêu chính là phát hiện, ngăn chặn và hạn chế kịp thời mọi hành vi vi phạm pháp luật mà có thể gây ảnh hưởng đến lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan và tổ chức. Mục tiêu này mang trong mình sứ mệnh bảo vệ lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức và cá nhân. Trong khi đó, khiếu nại tập trung vào việc bảo vệ hoặc phục hồi quyền và lợi ích hợp pháp của người khiếu nại. Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng một số trường hợp có thể nhằm bảo vệ quyền lợi cá nhân của chính người tố cáo.

3. Khi nào thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo

Công dân có quyền khiếu nại khi họ có căn cứ đủ để tin rằng các quyết định hành chính, hành vi hành chính hoặc quyết định kỷ luật của các cơ quan hành chính thuộc sự quản lý của Nhà nước, cũng như của những cá nhân có thẩm quyền trong các cơ quan hành chính Nhà nước, là trái pháp luật và có khả năng xâm phạm đến quyền lợi hợp pháp của mình.

Một trong những quyền cơ bản mà công dân được hưởng là quyền tố cáo trực tiếp khi họ phát hiện có các hành vi vi phạm pháp luật, mà trong trường hợp này không bị cản trở hoặc tác động bởi bất kỳ cá nhân hay tổ chức nào khác, do quyền tố cáo đã được công nhận. Đây thực sự là những hành vi mà mỗi công dân cụ thể có thể thực hiện với quyền độc lập được Nhà nước trao tặng. Cụ thể, các cá nhân khi tố cáo có thể đưa ra một trong hai hướng xác định dưới đây:

1. Tố cáo hành vi vi phạm pháp luật trong quá trình thực hiện nhiệm vụ và công vụ của các cá nhân hoặc cơ quan.
2. Tố cáo các hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến quản lý nhà nước trong các lĩnh vực khác nhau.

Như vậy, quyền khiếu nại và quyền tố cáo không chỉ thể hiện sự tham gia của công dân trong việc bảo vệ pháp luật và quyền lợi hợp pháp của mình, mà còn thể hiện tinh thần độc lập và trách nhiệm của mỗi cá nhân đối với xã hội và nhà nước.

4. Những lưu ý khi thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo

Trong quá trình thực hiện quyền khiếu nại và tố cáo, công dân cần phải thực hiện đúng và đầy đủ các quyền và nghĩa vụ liên quan đến việc khiếu nại và tố cáo của họ.

Theo Điều 12 của Luật Khiếu nại 2011, người khiếu nại phải thực hiện các nghĩa vụ sau:

• Trình bày một cách trung thực về sự việc và cung cấp các chứng cứ chứng minh tính đúng đắn, hợp lý của khiếu nại. Họ cũng cần cung cấp thông tin và tài liệu liên quan đến khiếu nại cho người giải quyết khiếu nại. Đồng thời, họ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về nội dung trình bày và việc cung cấp thông tin, tài liệu đó.

Tương tự, Điều 9 của Luật Tố cáo 2018 quy định về nghĩa vụ của người tố cáo:

• Cung cấp thông tin cá nhân theo quy định tại Điều 23 của Luật này.
• Trình bày một cách trung thực về nội dung tố cáo và cung cấp thông tin, tài liệu liên quan đến nội dung tố cáo mà họ có được.
• Chịu trách nhiệm trước pháp luật về nội dung tố cáo.
• Hợp tác với người giải quyết tố cáo khi có yêu cầu.
• Bồi thường thiệt hại do hành vi tố cáo sai sự thật cố ý gây ra.

Khiếu nại và tố cáo không chỉ là những quyền cơ bản của công dân được đảm bảo và bảo hộ bởi pháp luật, mà còn là những hành động quan trọng để duy trì tính minh bạch, công bằng và tuân thủ pháp luật trong xã hội. Tuy nhiên, trong việc thực hiện quyền này, người khiếu nại và tố cáo cũng cần tôn trọng và tuân thủ những quy định của pháp luật. Trong tất cả các trường hợp, việc khiếu nại hoặc tố cáo phải dựa trên sự trung thực, thận trọng và đánh giá khách quan của sự việc.

Tổng hợp lại, điểm này đã trình bày tất cả về quyền khiếu nại và tố cáo của công dân trong các tình huống nào.

Công ty Luật Minh Khuê gửi lời chào trân trọng đến quý khách hàng thân mến, với mong muốn được chia sẻ những kiến thức và tư vấn quý báu trong lĩnh vực pháp luật. Chúng tôi hân hoan gửi đến quý khách một lời mời đặc biệt, đặc biệt dành cho những trường hợp mà quý khách đang đối diện với các khía cạnh pháp lý phức tạp hoặc có những thắc mắc chưa được giải đáp. Đừng ngần ngại, xin hãy nắm bắt cơ hội liên hệ với Tổng đài tư vấn pháp luật trực tuyến của chúng tôi qua số hotline độc quyền: 1900.6162. Để đảm bảo mọi thắc mắc của quý khách sẽ được giải đáp và hỗ trợ kịp thời, chúng tôi cũng trân trọng mời quý khách hàng viết thư điện tử, cung cấp đầy đủ thông tin chi tiết đến địa chỉ email: lienhe@luatminhkhue.vn. Đội ngũ chuyên gia của chúng tôi sẽ nỗ lực hết mình để đảm bảo quý khách nhận được những lời giải đáp chính xác và nhanh chóng nhất. Chúng tôi chân thành biết ơn sự tin tưởng và sự hợp tác quý báu từ phía quý khách hàng. Mọi ngày, chúng tôi không ngừng phấn đấu để mang đến dịch vụ tư vấn pháp luật chất lượng và uy tín nhất, nhằm giúp quý khách hàng vượt qua mọi thách thức pháp lý một cách hiệu quả và an toàn.